كالای سیاسی كوردی باشوور، ماوەی بەسەرچووە (بۆچوون)

 كالای سیاسی كوردی باشوور، ماوەی بەسەرچووە (بۆچوون)

بلۆگەر : جەودەت احمد
بابەت : تیۆری سیاسی
بەروار : 4ی جولای 2024

بەم وێنە زیندوە دەست پێدەكەم كە باس لە راستی بیركردنەوەی خەلكی كوردستان دەكات كە زۆرینەی عقلی (پەتی)یان لە چوارچێوەی ڕەنگی ئالا و وێنەی كاریزمای كەسی و جوانكاری پیشاندانی دارودەستەی كە گشتاندنی بەسەر لایەنگران و ئەندام و نوخبەی رۆشنبیری گەمژە چەسپاندوە. بەم دەسەلاتە دەلێت ئاراستەی كۆتای هێزی بەركەوتەی دەرەوەی خێزانی بەسەر حیزب و حكومەت و كۆمپانیا و جەماوەردا.

رۆژێكیان دۆستێك گلەی دەكرد لە پەنابەرێكی كورد، بۆچی ئەم پەنابەرە رەخنە لە كالای سیاسی هەرێم دەگرێت، بە ئەقلی پەتی ئەم برادەرە دەبێت ئەم پەنابەرە بێ دەنگ و هەلوێست بێت بۆ ئەوەی بیر لە نیعمەتی دەسكەوتی هەرێم وەربگرێت كەلەناوەخۆی باشوور بۆی دابینكراوە بەناوی (ئاشتی و نان و خاك). واتە هەلی كار و ژیان و مانەوەی گرێدراوە بە پیرۆزی بێ دەنگی بەرامبەر بە كالای سیاسی هەرێم كە ماوەی بەسەرچووە نابێت هەلوێست و بیرورای جیاوازی هەبێت.

تا ئێرە روونە بۆچی كالای سیاسی لە هەرێمی باشوور ماوەی بەسەرچووە چونكە لە زانستی سیاسی گۆراو بۆ هێزی (پراگمات) وەك ئامراز و ئامانج بەكاردێت بۆ گەیشتن بە دەسەلات و تاكڕەوی و گەوجاندنی عەوام بە ناوی (كۆنەپەرستی نەتەوایەتی و مێژووی خەباتی سەدەی 20) لەناو 21دا. كەواتە لۆژیكی كالای سیاسی لە جیهانی خێزانی (میراتی و كاریزمای) هیچ بەرهەمی گشتی نیە بەلكو رێژەی و پەرتەوازەیە، ئەگەری درێژبوونەوەی هەیە بەلام ماوەی بەرهەمی كالای سیاسی لە پرۆسەی (گرێبدە و بەرێبكە) درێژدەكرێتەوە بێ گەرانەوە بۆ سەروەری خاك و ئاشتی و نان. گرنگ نیە چ دەگوزەرێت بەلكو گرینگ ئەوەیە ئاستی خێزانی حیزبی و كاریزمایە لە پێگەو شكۆمەندی خۆی بمێنێتەوە وەك سەردەمەی سولتانیەكان بۆ گەوجاندنی عەوام، ئاینیان بەكاردەهێنا تاكو رێزی سولتان و نەوەی خەلیفە و شێخ ببێتە ناسنامەی مانەوەیان، لەسەردەمی مەسیحیەتی خۆرئاوا (ئەورووپا) زۆربوونی رێژەی كەنیسە و خاچ جۆرێك بوو بۆدرێژكردنەوەی دەسەلاتی پاشا و ئیمپراتۆریەت لە هاوشانی ئاین و قەشە بەرێوەدەچوو. سەردەمی ئێستا هەمان سیناریۆی سەدەی 15 لە جیهانی ئابووری و كلاسیكی نوێ درێژەی پێدەدرێت.

كالای سیاسی لەم گۆشەی مێژوو و هزری ناتوانێت بەرهەمی هەبێت بەهۆكاری تێنەگەیشتن لە سیاسەت و كارگێری و ئابووری مرۆی نەتوانراوە بلێن ئەمە كالای سیاسی كوردە كە توانراوە وەبەرهێنان لە (سیستەمی سیاسی و كەسی سیاسی بكات وەك بوونێك كەسیاسەتی خۆی جێگربكات و ببێتە هۆشیاری و خۆشگوزەرانی و بەرەوپێشچوونی كالای سیاسی لەناوەخۆی باشووردا).

لەكالای سیاسی تەنها جۆرێك لە بەرهەمی كەسی هەبووە وەك حكومەتی صدام، قەزافی، بەشار ئەسەد، یان ابو سەكسوكەی خەلیجی) واتە باوكی سەكسوكەی كەنداوی عەرەبی كە مۆدێلێكی جیهانی كاپیتالیستی لە رۆژهەلاتی ناوەراست بۆ دوو زۆن دابەشكرد وەك زۆنی دكتاتۆری و زۆرنی شاری بریقەدا وەك كەنداوی عەرەبی) ئەم كالا سیاسیە رۆژهەلاتی ناوەراستی بەرەو دواوە گەراندەوە بۆئەوەی ببێتە بە بەكاربەری ئابووری خێزانی نەفتخۆری و كۆمپرادۆری هاوردەی.

كالای كۆمەلایەتی سیاسی بریتیە لە سێكتەری گشتی حكومەت لە كەرتی شارەوانی و زانستی وادەكات كە نوێنەرایەتی دەنگ لە زۆرەملێی حیزب و خێزانی حیزب و كۆمپانیا قەتیس بكرێت بە ئەگەری ترازان و كەوتنی دەسەلات، دەبێت كۆمەلگا پابەندی كالا كۆمەلایەتی رێژی بێت واتە كەرتی شارەوانی لەسەر میزاجی (دژ و بەرژەوەند و دەنگ و پێگە)ی حیزبی كلاسیك بەرێوەدەچێت لێرە ئاستی پركردنەوە دەرخستنی نوخبەی تایبەت لە هاوشانی حیزب و حكومەت وێنەیەكی گشتی نمایشی ناوەخۆ و جیهانی پیشاندەدەن، بەلام كالای كۆمەلایەتی لە دیوی شاراوە لە روانگەی برسیەتی و هەژاری و نەخۆشی و نەخوێندەواری و بێكار و بەفیرۆدانی مرۆڤ بەرێوەدەچێت. وێنەی حكومەتی هەرێم لە دوای رووخانی عێراق، كالا كۆمەلایەتی تەنها لە خێزان و ئالا و حیزب و كۆمپانیا و نوخبەی كەمینە بەسەر زۆرینە رەنگی داوەتەوە. بەم جۆرە كالایە دەلێن كالای گەوجاندنی كۆنەپەرستی بەناوی مانەوەی كەمینە.

كالای ئابووری سیاسی، بەگوێرەی مالپەری oil price دەلێت هەرێمی باشوور لەقالبدراوە لەلایەن (برێكس و بەغدا). ئەم تیۆرە ئابووری سیاسە بەروونی دەبینم بەهاوكاری ئەمەریكا و رووسیا ئەم پرۆژەیە دەچێتە بواری جێبەجێكردن، چونكە هەلوێستی ئەمەریكا لە كۆبوونەوەی ئەمجارەی سودانی و بایدن بەگوێرەی بلاوبوونەوەی دزەپێكراوی هەوالەكانی جیهانی دەلێت (سەرجەم گروپی چەكداری ناوەخۆی عێراق چەك بكرێن جگە لە پۆلیس و سوپا). لێرە ئەگەر هەیە لەبەشی هەرێم تەنها (پێشمەرگە و پۆلیس) دەمێنێتەوە ئەوەی تر بگرێتەوە هاوشانی عێراق چەك بكرێن وە باقی تر سەرجەمیان بەرێگای فشاری بەغدا و واشنتۆن پرۆسەی ئاسایشی عێراق لە سەربازی بگوازرێتەوە بۆ دەسەلاتی پۆلیس. وێنەی زیندوی ئەم بابەتە كوژرانی پۆلیس لە شاری كەركوك كاتێك ئاسایشی ئەم شارە خرا سەر پۆلیس بەجارێك چالاكی هەوالگری ئقلیمی و جیهانی كۆتای دێت بۆیە بەخوێندنەوەی من فرۆكە خانەی سلێمانی داخرا. تا ئێرە روونە بۆچی كالای ئابووری سیاسی هەرێم لاوازە چونكە دەستی هێزی سەرباز رۆلدەگێرت بۆمانەوەی كالای سیاسی و سەركوتكردنی كالای كۆمەلایەتی. بۆوێنە هەرێمی كوردستان زیاتر لە 5 پرۆژە دابراوە بەهۆكاری ناسەقامگێری سیاسی و كۆمەلایەتی و ئابووری و سەربازی و مرۆی.

پرۆژەكانی دەرەوەی باشوور..

1- هێلی فاو و توركیا.
2- هێلی ئێران و سوریا.
3- هێلی هندستان و كەنداو.
4- هێلی صین و كەنداو.
5- هێلی ناوەخۆی عێراق بەدراوسێیان.

داتەپینی كالای ئابووری سیاسی هەرێم بەرێگای برێكس و بەغدا و واشنتۆن، زۆرترین بەرچاوروونی دابە ئێمە چونكە ئەمەریكا جارێكی تر ئەم خەرجیە زۆرەی لە عێراق دووبارەناكاتەوە بۆ هەلسانەوەی عێراقی نوێ تەنها بەرێگای پشكی زلهێزی و ژێربەژێری لەگەل برێكس ئەم كردارە ئەنجام دەدات بۆ ئەوەی دەرفەتی سیاسی كۆمەنیستی نوێ و ج7 لە ناوەخۆی رۆژهەلاتی ناوەراست بەردەوام مەڕاوەغەی سیاسی و ئابووری و سەرباز و هەوالگری بكات. ئەگەر ئەمەریكا 800 ملیار دۆلاری خەرجكردبێت لە رووخانی عێراق ئێستا بەرێگای سیاسەتی سەرنجدان بۆ پركردنەوەی كەلێنی ئابووری و كەمكردنەوەی تێچووی سەربازی لەسەر بودجەی ناراستەوخۆی كۆمەنیستی نوێ، عێراق بەرێوەدەبات و دەبوژێنێتەوە، بێ گەرانەوە بۆ گرێبەست و گفتوگۆ واتە جۆرێكە لە خۆجێلكردنی ئەمەریكا بۆ هەلسانەوەی عێراق لەسێبەری برێكس و بەقازانجی مانەوەی ئەمەریكایە كە خۆی دوور دەخاتەوە لە تێچووی عێراق ئێستا. بۆیە كالای ئابووری سیاسی هەرێم لە چوارچێوەی (یەك عێراق) جێگردەكرێت و سەرجەم داهاتی دەرەكی بنبردەكرێت بەناوی هاوردە و دۆستایەتی و لەچوارچێوەی سەروەری عێراقدا. گەشتەكەی هەرێم بۆ بەغدا هیچ لە بارودۆخەكە ناگۆرێت تەنها دلسۆزی سیاسی و مرۆی و كلتوری و ئاین بەرزدەكاتەوە لەدوای یەك هەفتە دۆخی هەرێم و ئامرازەكانی عێراق دەچەسپێندرێت و دەگەرێتەوە باری ئاسای خۆی.

ئەگەر لە شەودا تەماشای مانگ بكەین لە سەرتا گەورەیە لەناوەراست ئاسای دەبێتەوە دواتر وون دەبێت لەبەرچاوی ئێمە لە ئاسماندا، دۆخی ناوەخۆی هەرێم و بەرامبەر بەعێراق هەمان لۆژیكی گەشتی مانگە لە شەودا، بۆیە كالای ئابووری هەرێم لە كۆمپاردۆری دەبێتە دارووخانی ناوەخۆی و ئابووری مرۆی چونكە راگرتنی نەوت و هەلپەساردنی پەرلەمان و كێشەی مادەی 140 و ئالۆزی ئامار و قولبوونەوەی سوپای توركیا و ئێران لەناوەخۆی عێراق و هێشتەنەوەی پەنابەرانی سوریا بەهاوكاری كەنداوی عەرەبی دۆخی سیاسی ناوەخۆی هەولێر و بەغدا رۆژدوای رۆژ دژوارتردەبێت. سەرباری كێشەی گۆڕانی ووشەكەسالی و بۆشای تیرۆر و جەنگی پرۆكسی غەززە لەناوەخۆی عێراق و فكرەی ئۆپۆزسیۆنی ئیسلامی كوردی بۆ ئەم جەنگە.

كاریگەری ئەم كالا سیاسییە بەهۆكاری ئقلیمی و ناوەخۆی بەرەو رووخان دەروات چونكە جەمسەری سیاسی ناوەخۆی باشوور، دژ و بەرژوەندیە واتە یەكانگیرنیە لەگەل خەلك و مانەوەی حكومەت و نوێ بوونەوەی پەرلەمانە.

سوریا : هەولی گەرانەوەی سەروەری و جێگركردنی خاكی خۆی دەدات.

توركیا : هەولی وەرگرتنی دەسەلات دەدات لە نێوان رووسیا و ناتۆ بۆیە كانتۆنی رۆژئاوا لەناودەبات. بەقسەی ( سەعدی پیرە بێت كە دەلێت هاتنی 300 كۆنەتیرۆر لە ریزی سوپای توركیا لەناوەخۆی باشوور كوردستان لە سنووری دهۆك). بۆچوونم وایە بالی پەكەكە (ئەگەر هەیە بەرێگای تیرۆر بیرووخێنێت بۆ بەرژەوەندی ناتۆ و دژەجمەسەری برێكس و چەسپاندنی ئاسایشی ئەنقەرە لەپێگای رۆژهەلاتی ناوەراستدا). بەهاری عەرەبی گورزێك بوو بۆ رووخانی توركیا لە پێگەی سونە بەرامبەر بە ئێران.

عێراق : كۆكردنەوەی سەروەری یەكەپارچەی نیشتیمانی عەربی و لەناوبردنی زیندوكردنەوەی كوردستانی گەورەیە بەهۆی مەترسی جەنگی غەززە و پرۆژەی ئیبراهیم بۆ ئاشتی و جەنگ ڕۆل دەگێرێت.

سعودیا : گرێبەستی پاراستنی ئاسایشی بەسەرچووە لەگەل ئەمەریكا بەهۆكاری هاتنی برێكس دەبێتە ولاتێكی فرە ئابووری دوور لە قەتیسی دۆلار و دابینكردنی نەوت و وەبەرهێنانی دۆلار لە ناوەخۆی دارای سعودیا.

كوێت : بەردەوام كیشەكانی درێژدەكاتەوە بەرێگای دەستوەردان لە دابینكردنی لۆجستی بۆ ئاوارەكانی ناوەخۆ و سوریا لە سنووری هەرێم و عێراق و لبنان و ئەردەن و فەلستین ئەم جۆرە مراوەغەیە خۆ رزگاكردنە لە كێشەكانی دەرەوەی كوێت.

ئەردەن : كەوتۆتە ناوەراستی رووخانی جەنگی غەزە سەرباری دەستوەردانی سوریا بەرێگای تیرۆر و ناردنی مادەی هۆشبەر بۆ ئەوەی متمانەی ئقلیمی و جیهانی لە دەسەلاتی ئەردەن وەربگرێتەوە بیخاتە قۆناغی دارمانی سیاسی و پەرتەوازی لەناوەخۆ و دەرەوەدا.

ئێران : مردنی رەئیسی زەنگێكی هۆشداربوو بۆ رووخانی ئێران بۆیە بەخێرای هەلبژاردن ئەنجامدراو نەرمی نواند لە خۆرێكخستنەوەی دۆخی رۆژهەلاتی ناوەراست جەنگی غەززە و هێرشی پرۆكسی شیعە بۆسەر خۆشگوزەرانی ئەمەریكا و ناتۆ.

كەنداوی عەرەبی : جۆرێك لە نەرمی دەنوێنێت بەهۆكاری هەلسانەوەی عێراق لە پرۆژەی فاو و دامەزراندنی غەززی نوێ لە رۆژهەلاتی ناوەراست، ئەم دەرەفتە دەبێتە كارەسات بۆ رووخانی شاری بریقەدار وەك كەنداوی عەربی.

هەرێمی باشوور : بەرەو قۆناغی گۆرانكاری سیاسی و ئابووری و سەربازی هەنگاو دەوهاوێت لەدوای ئەم هەلبژاردنە بەهاوكاری بەغدا و هەولێر و واشنتۆن، چونكە دەرخستەكانی 32 سالی حكومەتی دوو حیزبی و مایكۆرجەماوەری هیچ لە پێشهات و دواهاتووی هەرێمی باشووری نەگۆریوە بەلكو خراپتربووە بەهۆكاری (عینادی سیاسی) ئاژاوەی هەوالگری ناوەخۆی و دەرەكی جۆرێكە بۆمانەوی ئەم دۆخە لە كالای سیاسی بەسەرچوو بەناوی پروپاگەندەی دەستی دەرەكی و بێ هەلوێستی خەلك بەرامبەر بە دەنگ و پێگەی حكومەت و خاكدا.

درێژی كردنەوەی هەلبژرادن بە فشاری ئەمەریكا زۆرترین دەرفەت دەبەخشێت بە خەلكی كوردستان بۆ گۆرینی سیستەمی سیاسی لە ئازادی دیموكراسی نوێنەری بۆ دیموكراسی لیبرالی واتە خەلك لێپێچینەوە و نوێنەری حكومەت و پەرلەمان بكات بۆ بەشارستانی كردنی باشوور لە كۆنەپەرەستی نەتەوەی بۆ ئابووری بەكارەبەری..

كالای سیاسی كوردی باشوور ماوەی بەسەرچووە