سیاسەتی شاراوەی ئەمەریكا... (بۆچوون)

سیاسەتی شاراوەی ئەمەریكا... (بۆچوون)

بلۆگەر : جەودەت احمد

بابەت : لەدەستدانی دەرفەت

بەروار : 6ی جولای 2024

ئەمەریكا بەردەوام پشتگیری هێزی ئەقل دەكات، وێنەیەكی بچووك لە 2024 جەنگی پرۆكسی نێوان صین و تایوان، بەگوێرەی مێژوو، چۆن دەشتی ناوكوڕ لە نێوان موصل و هەولێر و دهۆك بەیەكەوە لكاوە لە (قۆچانی بەریتانی) كەسەر بەموصلە بۆئەوەی ئەم دەشتە نەچێتە سەر هەرێمی باشوور لە داهاتوودا، بەهەمان شێوە بەریتانیا راستەوخۆ لە رابردوو پێگەی تایوانی بە خاكی سەرەوەری صینی كۆنی گرێداوە، بەلام ژیری تایوانیەكان و هێزی عقلی خۆیان لە پیشەسازی بەرهەمهێنانی چاخی دیجیتالی گەشەپێداو داهاتی سالانەیان (400) ملیار دۆلارە لێرە هێزی بازاری كۆمەنیستی نوێ و نیولیبرال دیموكراتی داگیركرد، ئەمەریكا و پێگەی بایدن و دیموكراسەكان راستەوخۆ لە جەنگی ئۆكرانیا پشتگیری تایوانیان كرد بۆ دروستكردنی ئاژاوەی سیاسی و داڕەمانی ئابووری صین بەهۆكاری فشارخستنە سەر ناوەخۆی ئاسایشی ئابووری صین و تێكدانی بەرژەوەندی رووسیا. واتە جوولەیەكی سیاسی و بردنی لقێك لەم كۆمپانیا بۆناوەخۆی ئەمەریكا بۆئەوەی جەمسەری كۆمەنیستی نوێ و بالی رووسیا نەتوانن بەئارەزووی خۆیان بەرێگای ولاتانی سێیەم و بازاری ڕەش دەستیان بە (چیپ) بكەوێت بۆ فراوانكردنی جەنگی ئۆكرانیان و هێلی كۆمەنیستی نوێ لە رۆژهەلاتی ناوەراست و جەمسەری بەستەلەكی باكووری زەوی و هاوسنووری ئەرووپا.

لە پێشانگای تایبەت لەناوەخۆی رووسیا بەرێگای پەخشی فەرمی ئارتی رووسی و نوێنەرایەتی رووسیا لە یوئێن بەگالتەوە باسی كوالێتی بەرهەمی چەكی ناتۆكراوە بە یاری منالان هەلسەنگاندنی بۆكرد چونكە ئێران رۆلێكی گەورە هەیە لە سیستەمی (كراك) كردن كە ژیری و زیرەكی شیعەی ئێرانی توانای گۆرینی چەكی ناتۆی هەیە بۆ قەبارەی بچووك و خێرا و كۆپیكردن و گۆرینی شێوازی ئەم چەكانە دووبارە لەرێگای ولاتانی سێیەم بەكرێنەوەی (چیپ و كامێرا و پاتری) پێداویستی زیرەكی خۆرێبەری چەكی خۆكوژی و بەكابەری مرۆڤ لەناوەخۆی ئێران بەرهەمهات و بەگوێری بەلگە مێژووی میدیای جیهانی دووبارە لەناوەخۆی رۆژهەلاتی ناوەراست و جەنگی ئۆكرانیا بەكارهات. بەم جۆرە سیاسەتی (كراككردن) دەلێن هێزی عقل لەناوبری زلهێزاندا.

بۆچی تا ئێستا ئیسرائیل چەكی (گومبەزی ئاسنین) سیستەمی دژە ئاسمانی بە ئۆكرانیا نەداوە؟ چونكە هیچ گرێنتی پاراستنی ئەم چەكە نیە لەناوەخۆی ئەم ولاتە و زۆنی جەنگ لە نێوان رووسیا و پشتگیری ناتۆ. ترسی ئیسرائیل لەوە بوو ئەم سیستەمە بكەوێتە دەست رووسیا و صین و ئێران. لە مێژووی سیاسی جیهانی لەدوای جەنگی سارد و سەرهەلدانی چاخی دیجیتالی، پێگەی ئەمەریكا لە دەسەلاتی سێبەر جۆرێك لە گالتجاری سیاسی بەرهەم هێنانەو بەناوی ئازادی سیاسی بۆ هەموو چین و توێژێك كە دەسەلات بگرێتە دەست و حكومەرانی بكات لە حیزب و حكومەت و دەولەت و هەرێم. ئەم پرۆسیە ناوی ناوە (كرداری دەروونی) بۆ تێكدانی هەستی نەتەوایەتی و پێگەی جەماوەری و خاك و نان و تێكدانی ئاشتی ئەم ولاتەیە.

كەواتە بێنرخكردنی سیاسەت و پێگەی دەولەت و حكومەت بۆ نمایشی گالتەجاری بەرامبەر بە رووسیا و صین و بالی كۆمەنیستی نوێ و گروپی برێكس جۆرێكە لە نمایشی سیاسی (سوكوچروكردنی دەسەلاتە) لە جیهان بەرێوەدەبات بۆئەوەی هێزی كۆن و كۆنەپەرستی نەتەوەی و خاك لەچوارچێوەی گالتەجاری كەسایەتی كۆمیدی و تورفرۆش و گۆرانبێژ و مەلا و و میدیاكار لە پەرلەمان و حكومەت و نوخبەی تر دەخاتە بواری جێبەجێكردن وێنەی ئۆكرانیا لە پێگەی سەركردەیەكی كۆمیدی و پەرلەمانی كوردستان لە پێگەی عەوامێكی نازانستی سیاسی جۆرە پەیامێكی نەرم و رێژەی بوو لەرۆژهەلاتی ناوەراست و جەمسەری ئەمەریكا و رووسیادایە.

ئەگەر بگەرێنەوە بۆناوەخۆی عێراق لە پرۆژەی 11ی سێبتەمبەر گۆرینی ئاراستەی (هزری فەلەسەی و زانستی پەتی و چالاكی خۆبەخشی وەبەرهێنانی تاقیكردنەوەی زانستی) گۆری بۆ بەكاربەری ئابووری بۆئەوەی پرۆژەی هزری بە هاوپێچەی ناوەرۆكی (تیرۆر) گرێبدات هیچ گەلێك و دەولەتێك نەبێتە پێشرەوی پیشەسازی و زانستی و خۆبەخشی لە سەردەمی چاخی دیجیتالی. بۆ تەواوكردنی ئەم پرۆژەیە جەنگی 2014ی تیرۆر لە عێراق و سوریا گەشەی پێدا جۆرێك لە كۆچی زۆرەملێی لەناوەخۆی ئەم دوو ولاتە بووە هۆكاری نوێبوونەوەی كەرتی پیشەسازی و ئابووری مرۆی واتە كۆچی ئاراستەكراوی ئاژاوەی سیاسی و جەنگی پرۆكسی و برسیەتی وەك كارنامەی پرۆژەی كۆیلەی كۆن لەناو جیهانگیری ئابووری دارژایەوە. واتە بردنی كۆیلە كۆتای هات بەلام كۆچی كۆیلەی مۆدێرن بەرێگای جەنگ و ناسەقامگیری نوێكرایەوە لە پرۆژەی سیاسەتی ئەمەریكا. بۆیە گروپی برێكس و رووسیا رێگری لەم پرۆژەیە دەگرن بەناوی بردنی (زێری سپی) واتە دزینی عقل و هێزی جەستە لەناو پرۆسەی كۆچی كۆیلەی مۆدێرن.

كەواتە جەنگی شاراوەی ئەمەریكا بەم رێگایانە درێژەی پێدەدات بەناوی دیبلۆماسی (سەفارەت و قونصول) لەرووكار كلتور و هاوبەشییە لە ناوەرۆك جێگركردنی دەسەلاتی ئەمەریكایە بەسەر جیهاندا. كەچی گەمژەی سیاسی كادیری حیزب لەناوەخۆی میدیای كوردی دەلێت ئەم دوو لقە كە سەفارت و قونصول كاری كلتوری و دبلۆماسی دەكەن، ناهۆشیاری كادیری پێشكەوتی حیزب لەناوەخۆی هەولێر ئەم دۆخەیانە بەم رۆژەگەیاند گە تێگەیشتنی پەتیان نەبوو بۆ هێزی ئەمەریكا.

كەواتە سیاسەتی شاراوە بریتیە لە ئاژاوەی ناجێگیكردنی نرخی دۆلار و بەردەوامی فشاری دبلۆماسی بۆ ناوەخۆی جیهان لە بەكارهێنانی دۆلار بۆ بوژانەوەی دارای حكومەت و دەولەت لە جیهاندا سەرباری جێگركردنی سوپای ئەمەریكا بەرێگای یەكگرتنی پەرتەوازی تاكو قەبارەی هێزی ئەمەریكا لە جیهان نمایش بكات و لەكەمترین ماوە، وەلامی خێرای هەبێت بۆ جەنگی سەروەری ئەمەریكا و سوپا و پێگەی ئۆپۆزسیۆنی ناوچەگەری.

بۆچی ئەمەریكا لەرێگا سوپا و ئالا و خاك نمایشی خۆی دەكات لە جیهاندا؟

هەرولاتێك پرۆژەی سەربازی زۆرەملێی هەبوو، كەوتنی ئاسانە لە ناوەخۆی ئەم ولاتە بەهۆكاری دژە ئاراستەی سیاسی بۆیە عێراق وێنەیەكی سەرەتای سەدەی 21 بووكە، لەكەوتنی لەناكاو، بالی بەسەرداكێشا بەهۆی كێشەنانەوە لە ناوەخۆی ئقلیمی. بە پێچەوانەوە سیستەمی سەربازی كراوە بەئارەزووی (خوێن بەخشین بۆمانەوەی ئەمەریكا) لە پێكهاتی گەلانی جیهان. پرۆسەی ئابووری ئەمەریكا لە دۆلار جێگركراوە وەك تاكە دراو لەجیهاندا لەپال ئەم دراوە سوپا پشتگیری راگرتنی نرخ و ئاژاوەی سیاسی و پرۆكسی بەرێوەدەبات لێرە ئالا و ناوی ئەمەریكا بەگەشاوی جێگردەبێت كە پێی دەلێت (گەورەی ئەمەریكا). نازانم كورد بۆچی پەند لە مێژوو وەرناگرێت؟

لەدوای هاتنی بۆ رۆژهەلاتی ناوەراست سیستەمی كەنێسای زیندوكردەوە بەرێگای پزیشكی تایبەت و گشتی لە پێگەی رۆحانی ئاینی مەسیحی جۆرێك لە دلسۆزی و گۆرینی رەفتاری تاك لەناوەخۆی پێكهاتەی نەتەوەنشین رۆژهەلاتی ناوەراست قۆستەوە، واتە گەرانەوەی پێگەی مەسیحیەت بۆخاكی خۆی و هاتنی ئەمەریكا بۆ سەرمێزی سیاسی و سەربازی و ئابووری و مرۆی بە پۆلینكردنی نەفت و دەسەلات و پێگەی بەرژەوەندی دامەزراند، وێنەی كەنداوی عەرەبی بەشێكە لەراگرتنی ئەمەریكا بۆیە هێزی كۆمەنیستی نوێ دژە فشاری خستە سەر ناوەخۆی رۆژهەلاتی ناوەراستی نوێ بەناوی ئابووری ناوەخۆ و لایەنگری لە گروپی برێكس، ئێستا سعودیا لەنێوان رووخانی ئەمریكا و هەلسانەوەی سەربەخۆی پشتگری برێكس یاری مەرگ دەكات.

عێراق بەشێكە لە بوژانەوەی برێكس بۆ ئەوەی ئەمەریكا خۆی لە تێچووی هەلسانەوەی عێراق نوێ رزگاربكات و ئاژاوەی بەرژەوەندی و دژ بەرێوەدەبات لە نێوان ج7 و برێكس. ئابووری ئێستا بەندە لەسەر (كارنامەی سەوزای، ئۆتۆمبیلی خۆهاژوكار، زیرەكی خۆرێبەری، داهێنان لە پیشەسازی، گۆرینی ئاراستەی گەلان لە داهێنان بۆ بەكاربەری ئابووری سەرنجراكێش). كەواتە هێزی شاراوەی ئەمەریكا لە نیولیبرالی بۆ ئابووری جیهانگیری درێژدەبێتەوە.

چەمكێك هەیە بەناوی (ئاپۆكلپس) واتە (خودای سەرزەوی) لە پێگەی مرۆڤ، ئەگەر بگەرێنەوە بۆ جەنگی رووخانی ئیمپراتۆریەكان تا جەنگی چاخی دیجیتال لەنێوان كۆمەنیستی نوێ و ج7، ئەم خودایە شاراوە لە جیهانی دەسەلاتی گەلان بەردەوام جۆرێك یاری (كوشتن و برسیەتی و نەخۆشی) دەئافرێنت بۆئەوەی كۆچی مرۆڤ لەشوێنی جیاواز بگوازێتەوە بۆ ولاتانی پیشەسازی و دروستكردنی بۆشای تیرۆر و گۆرینی ئاراستەی ژینگەی زەوی بۆ گەرم بوون و هەلوەشاندنەوەی خێزان بۆ رۆبۆت و هاورەگزبازی و سوپای سوپەرپاورە لە تاقیگەی زیرەكی دەستكرد لە دایك دەبێت هیچ یاسا و مافێكی مرۆڤی بۆدابین ناكرێت بەلكو وەك كالا وایە بۆ چاودێری مرۆڤ و جەنگ و ژینگەی زەوی و ئاسمانی. كەواتە كارنامەی خودای سەرزەوی واتە ئاشكراكردنی هێزی شاراوەی گەلانە و لەناوبردنی هێزی كۆن بۆ نوێ و گۆرینی بۆ گالتەجاری سیاسی و ئابووری و سەربازی و مرۆییە.

بۆیە هێزی ئەمەریكا لە جەنگی یەكەم و دووەم لە پێگەی پیشەسازی كاپیتالیستی كۆچی گەلان دامەزراوە لە چوارچێوەی دەستووری ئەمەریكا كە لە سالی 1787، هەموو كەسێك خزمەت بە ئەمەریكا دەكات بەلام سەروەری ئەمەریكا لە خوێن و عقل و هێزی ئەم تاكە كۆتای دێت واتە ئەمەریكای گەورە هەموو قوربانیەك لەپێناو مانەوەی ئالا و شكۆ و سوپا و دۆلارە. بۆیە جیهانی ئۆپۆكلپس وەك (قەصاب) گۆرانكاری لەناوەخۆی ولاتان و هەرێم و بەرێوەدەبات كە هیچ هەست و سۆز و بەزی بەم لەناوبردنە نیە چونكە هێزی نەرمی ئەمەریكا لە چوارچێوەی بێ بەزەی لەناوبردنی یەكجارەكی بەرێوەدەچێت. جیهانی پیشەسازی وەك جیهانی بەكاربەری نیە بەلكو لۆژیكی ژیری و هێزی لە جیهانی پیشەسازی بەهێزترە نەوەك جیهانی هاوردەی چونكە ولاتانی هاوردە لەرووی دەروونی سۆز و رووخانی زیاتر لەسەر لە جیهانی كاپیتالیستی و پیشەسازیدا.

كەواتە ئاراستەی ئەمەریكا لەرابردوو بۆ داهاتووی بەردەوام كار لەسەر ئەم پرۆژانە دەكات كە بەهاوبەشی جەمسەری مەزهەبی لینینی نوێ و نیولیبرال دیموكراسەكان لەناو هێزی شاراوەی كاپیتالیستی بەرێوەدەچێت.

1- كودەتای جەماوەری دژ بەناوەخۆی حیزب و لایەنگر و حكومەت.

2- كودەتای هەلبژاردن دژبەناوەخۆی حیزب و سەرخستنی ئۆپۆزسیۆن.

3- كودەتای سەربازی بەرێگای پەروەردەكردنی سوپا دژ بەناوەخۆیدا.

4- هێزی هاتنی كەسی سیاسی سەربەخۆ بۆگۆرینی دەسەلاتی كەمێنە.

5- گۆرانكاری كەشوهەوا بۆ گۆرینی دیمۆگرافیا و بۆشای ئاسایشی خاك.

6- چاخی دیجیتالی بۆ لەناوبردنی پارە و كار و كۆنترۆلكردنی مرۆڤ.

7- جەنگی دۆلار لە ئاژاوەی سیاسی و داتەپاندنی ئابووری گەلان.

8- جەنگی گروپی بۆ بەرپاكردنی پرۆكسی و تیرۆر و مادەی هۆشبەر .

9- بومەلەرزە و لافا دوو ئامرازن بۆ تێكدانی دەسەلات و رووخاندنی.

10- پرۆژەی (مانگرتنی عینادی سیاسی) بۆ لەناوبردنی كەسی سیاسی و حیزب دوور لە پێگەی خێزان و خەلك تاكو تێچووی گۆرانی دەسەلات كەمتر بێت.

11- گۆرینی سەرچاوەی وزەی ستومەنی لە نەفت و گاز و بەنزین بۆ هایدرۆجین و یۆرانیۆم كە ئەم دوو مادەیە پیشەسازی ئاسن لەناودەبات.

12- لەناوبردنی پیشەسازی ئاسن بۆ سیستەمی (نانۆ) و سوتەمەنی سەوزای وەك تێسلا و كارپێكردنی جیهانی تەكنەلۆژیای ئێستا.

كەواتە هێزی ئەمەریكا لە كلاسیك گۆراوە بۆ ئولترامۆدێرن واتە نوێبوونەوەی خێرا و گەشە و بەهێز لە پێگەی دیبلۆماسی هاوەبەش وەك كردنەوەی لقێكی ئەم پیشەسازیانە لەناوەخۆی ئەمەریكا و گۆرینی زانست و هزر بۆ ئابووری بەكاربەری دیجیتالی و چاودێری دیموكراسی پۆلیسی لەناوەخۆی جیهاندا.

پرۆژەی هەواوی دژی ئەپەل كە بەرژەوەندی ئەمەریكا و ناسا و سوپا لەناوەخۆی جیهان خستۆتە پەلەقاژەوە. بەلام واشنتۆن بەردەوامە لە بەهێزكردنی پێگەی خۆی بۆمانەوە لە جیهاندا، ئەگەر تۆزێك وورد بینەوە لە توركیا ئەوا هەلەی ئەنقەربوو كە خۆی خستە ناهۆشیاری جوگرافیای سیاسی لەلایەن رووسیا فشاری خراسەر بۆ ئەوە فلەند و سوێد نەبێتە ئەندام لەناتۆ تاكو كاریگەری نەبێت لەسەر وەبەرهێنانی سامانی سروشتی لە جەمسەری باكووری زەوی، لێرە كێشەی پیشەسازی توركیا بۆ وەبەرهێنانی سەربازی كێشەی تێكەوت لە كرینی فرۆكی جەنگی ئەمەریكا و بەرامبەر بە س400 رووسی، هۆكارەكە روونە كە ئاسایشی ئەنقەر لەمەترسی دایە بەهۆی لەدایكبوونی هەرێمی رۆژئاوا لەلایەن ئەمەریكاوە هەركات توركیا كێشەی جوگرافیای سیاسی ئافراند، واشنتۆن راستەوخۆ بەرێگای كوردانی باكوور فشاری دەخاتە سەر ئەنقەر لە شەقامی باكووری كوردستان و كۆكردنەوە خێزانی كورد بەناوی ئازادی سیاسی و دادپەروەری خۆپیشاندان بەرێوەدەبات.

بۆیە ناهۆشیاری ئاكەپە و عینادی سیاسی گەورەترین زیانی بەركەوت لە هەلبژاردن، ئەگەرێكی زۆرهەیە ئۆپۆزسیۆنی دیموكراسی جێگای سیاسەتی ئاكەپە بگرێتەوە سیستەمی عوسمانی ئیسلامی مۆدرێنی سونی لەناوبەرێت بەدوو رێگا..

لێدان لەلایەن پەكەكە بەهاوكاری واشنتۆن بۆرووخاندنی ئەنقەر لە پێگەی ناتۆ و دورخستنەوەی تا توركیا نوێ دادەمەزرێت لەدوای ئەم هەلبژاردنە. وە لێدان لەلایەن پەكەكە بەرێگای پشتگیری كۆمەنیستی نوێ بۆ ئەوەی بلانسی توركیا لە جەنگی ئۆكرانیا وەك ناوبژوان بیروخێنت و گۆرانكاری لە ناوەرۆكی سیاسەتی ئەنقەر و پەرلەمان و گەلی توركیا بكات.

هێلی مێگاپرۆژەی توركیا بۆ فاو، ترسی ئاسایشی ناوەخۆی عێراق و قەندیلی لەسەر لە گۆشەی شەنگال و رۆژئاوا و موصل. ئەگەر ئابووری كۆمەنیستی نوێ هەرێمی باشوور قفل بكات بەرێگای ئاژاوەی پارتیزانی ئەم ئابووریە پەكی دەكەوێت، باشترین چارەسەر پرۆژەی ئاشتیە لە نێوان ئەم جوگرافیای جێبەجێبكرێت.

كەواتە پێگەی هەولێر لەدوای گواستنەوەی بنكەی دبلۆماسی ئەمەریكا لە لیبیا بۆ هەولێر سیناریۆی دووەم دێتە جێبەجێكردن لە روخاندنی سنووری برێكس و ولاتانی هاوسنووری ئەم جەمسەرە لە پێگەی مێژووی و خاك و درێژكردنەوەی پرۆژەی ئیبراهیم بۆ ئاشتی و جەنگ. دۆخی ناوەخۆی هەولێر و بەغدا بە (فیتەی خۆپیشاندانی ئەوروپا) (هێزی كۆكرنەوە داهاتی عێراق لە بانكەكانی ئەمەریكا) بەرێوەدەچێت واتە یەك فیتە بەسە بۆ رووخاندنی ئەنقەر و هەولێر لە داهاتووی نزیكدا. ئەمە بۆچوونی لێكدانەوەی مێژووی و بەركەوتنی كوردستانی باشوورە لە سەردەمی (چەرچل و كێسنجەر). بەردوام لە سیاسەتی ئەمەریكا دەبێت وریای تەپی پێت بیت ئەگەرنا بە چەقەنیەك لەناو دەچیت.

نەوشێروان مستەفا نەیتوانی حكومەتی دوو حیزبی ریفۆرم بكات چونكە بەرژەوەندی ئەمەریكا لەناودەچوو بەلام دەرفەتیان پێدا بۆ ئەوەی سیستەمی سیاسی كوردستان و پەرلەمان سووك و بێنرخ بكات بەناوی بەبازاركردنی كالای سیاسی لە قیژەی دەنگی كۆمەلایەتیدا، واتە كێشەكان كۆكرانەوە خرا ئەستۆی تورفرۆش و بەندبێژ و میدیاكار لە پێگی نوێنەرایەتی گالتەجاری پرۆسەی سیاسی و هەلبژاردنی ناوەخۆی باشووری كوردستان. ئێستا دۆخی باشوور لە بۆشای گەلتەجاری هێزی ئاراستەكراوی ئەمەریكا دەخولێتەوە كەچی حكومەتی دوو حیزبی بە مەترسی رووخانی خۆیان و كەوتنی بەرژوەندی ئقلیمی دەزانن. ئەوەی لە یاری (ئەپۆكلپس) تێنەگات چارەنووسی رووخانە لە داهاتوو.

 سیاسەتی شاراوەی ئەمەریكا... (بۆچوون)