دوو جەنگ لە چاوەروانی ناوەخۆی باشووردایە

 دوو جەنگ لە چاوەروانی ناوەخۆی باشووردایە

بلۆگەر : جەودەت احمد

بابەت : نوێبوونەوەی هزر

بەروار : 3ی 8ی 2024

ئەمرۆكە بەهۆی رۆژێكی پیرۆز لە ئاینی ئیسلام زۆرپەی چالاكی كرداری دەروونی لەناوەخۆی باشوور تەنها لە دەوری بلاوكراوەی بێ ناوەرۆك دەخولایەوە بۆ گەیشتن بە سەرچاوەیەكی شیكردنەوەی پەتی لە ناوەخۆی باشوور بەرووی ئقلیمی و جیهاندا، بەردەوام حكومەت لەناوەندی دامەزراوەی قەیران بەدوای دۆزینەوەی بۆشای پركردنەوەی جەنگ و ئاژاوەی خۆپیشاندان و پەردەپۆشكردنی دیوی ناوەخۆی حكومەتی  بەسەرچوو و كاردانەوەی نەتەوەی بەرووی ئاین و مەزهەب و نەتەوە و مرۆی لە ناوەخۆی باشوور بەرووی بەركەوتەی جەمسەری هزری و رۆحانی لەچوارچێوەی غافلكردنی عەوام بۆ ناهۆشیار و نائاگاهی دەروونی درێژە پێدەدرێت. ئەم سیستەمە دەمیكە لەناوەخۆ بەرێوەدەچێت پێی دەلێن حكومەتی دیموكراسی پۆلیسی لە چوارچێوەی جوانكاری ئابووری دیجیتالی و خولانەوەی تاك بەدەووری كاریزمای و مەرجەع و نەتەوە و وێنەیەكی گەورە بەم جوگرافیایە بەخشیوە. ئەوەی لە 24 كاتژمێر بینەری جوولەی فەرمی دامەزراوەی حكومەت و حیزبێت لە پێگەی بەسەرچووی پەرلەمان، وێنەكە بۆ بەردەوامی دانی خەلك و حكومەت و حیزب و كۆمپانیایە. هیچ لە دۆخی مانەوە و سەقامگیری و نوێبوونەوەی رۆتیناتی رۆژ وەك شاری داتەپیوە تەنها بەشوێنی سێبەری خۆی دەخولێتەوە و كاتێك دەگاتە ئاستی گەرمی بۆ كورسی دەسەلات و پێگە بەناوی گەشت و پەیوەندی دیبلۆماسی پەنا بۆ پاریس و ئیمارات دەبردرێت بۆ دۆزینەوەی چارەسەرێكی كاتی تاكو باشوور لەم قەیرانە دەربازدەبێت و خەلك لە گەمژەی بمێنێتەوە. ئەمە راستیە دەبینم نەوەك دژ و دەستەمۆبوون بەلكو گۆرین و ریفۆمبوون چارەسەری ئەم دۆخیە. 

ناوەرۆكی نووسراوەكانم بۆ خۆدەرخستن و خوۆهەلواسین نیە بەلكو بۆداهاتووە، چۆن ئاراستەی شەقام لە جەماوەری ئولترامۆدێرن لەناوەخۆی باشوور جەستە و هزری ئامادەبكەم لە پێشهات و داواهاتەكانی ناوەخۆی باشوور وەك كەوتنی رۆژهەلاتی ناوەراستی نوێ بۆ سەردەمی  ئاشتی و جەنگ لە پێگەی ئابووری جەمسەری نیولیبرال دیموكرات و بەنوێنەرایەتی ج7 دژ بە هاتنی كۆمەنیستی نوێ لە پێگەی برێكس. ئەم دوو جەنگە لەسەر خاكی كوردستان بەریەك دەكەوێت كە خالی دیاریكردنی چارەنووسی ناتۆ و بەرامبەر بە رووسیا لە جەنگی شاراوەی ئەنقەر و تەهران و كەنداوی عەربی بەرێوەدەچێت. قۆناغی ئێستا لە پێشهاتەكان جۆرێكە لە فێلی سیاسی و دلسۆزی مەزهەبی و نوێكردنەوەی عوسمانی نوێ بۆ بازاری حەلال و هاتنەوە لە پێگەی ناتۆ و بەرژەوەندی گشتاندنی نەتەوەی كورد بەناوی  تیرۆر لەناوەخۆی باشووردا. 

جەمسەری توركیا بەرێگای دلسۆزی و گەوجاندنی دەنگی ئاكەپە بۆگەرانەوە و گەیشتن بە سولتەی مانەوەی ئەردۆغان، بەردەوام جۆرێك لە پروپاگەندەی شۆردنەوەی هزری تاك لە نەتەوەی تورك بەسەر مەزهەبی سوونە و میراتی عوسمانی مۆدێرن گشتاندنی لە دژ ئیسرائیل بۆ دلسۆزی ئیخوان و پێگەی ئیسلامی سیاسی و جیهادی و هزری و رۆحی تاكی عەرب وەك دیواری خوێنی بەرگری بەكاردەهێنت تاكو ئاستی فشاری دەروونی سوپا بەرزبكاتەوە لەناوەخۆی ئەنقەر و رێژەی رەفتار و دلسۆزی دەنگی كورد و پێكهاتەكانی تری توركیا بیخاتە پرۆسەی شۆردنەوەی دەنگدانی داهاتووی توركیادا. ئەم پرۆسە لە رێرەوی ئاسایشی ئەنقەر و دوورخستنەوەی پێگەی كورد لە دیموكراسی و هێشتنەوەی توركیا لە ترازانی فشاری واشنتۆن بۆ فیدرالی فیزیكی لە بەردەوامیدایە. 

توركیا گرێبەستی بازاری ئازادی لە گەل تەلئەڤیڤ هەیە ئەم كارنامەیە بۆئەوەیە ئیسرائیل و واشنتۆن دووربخاتەوە لە پشتگیری زیندوكردنەوەی دادگای نێودەولەتی ئەرمەنیەكان دژ بەئەنقەر. بۆیە هەلوێستی توركیا لە شانۆی كوژرانی كەسێكی نزیك لە دەسەلاتی حەماس دەرفەتێكە بۆ رێكخستنەوەی دیپلۆماسی مەزهەبی و ئقلیمی، لێرە ئەنقەر بە ئاسانی فێل لە تەهران دەكات بۆ جۆشدانی نوخبەی ئیسلامی سیاسی و جەماوەری و رۆشنفكران بەناوی ئاین و جەنگی خودا بۆ گەرانەوەی شكۆی ئیسلام لەناوەخۆی سوونە مەزهەب بۆسەر نیشتیمانی عەربی و لەقكردنی پێگەی واشنتۆن و تەلەئەڤیڤ لەرۆژهەلاتی ناوەراستدا.

ژانی جەستەی ئەنقەر لە دلسۆزی غەززە و ئیسلامی سیاسی و ئیخوانەكن نیە بەلكو ترسی رووخانی دەولەت نەتەوەیە لە لۆبی واشنتۆن بۆسەر كوردانی كوردستانی سوور و رۆژئاوا و باكوور كە لەشەقامەوە دەسەلاتی سیاسی و جەماوەری و بەدیموكراتیزەكردنی كلتوری كوردی داخزانی رێژەی دەخاتە ناو دەسەلاتی ئاكەپ و ئەنقەرەدا. چونكە پرۆژەی ئیبراهیم ئەمرۆ یان دوو بەیانی كۆتای بە رۆژهەلاتی ناوەراست دەهێنێت لە دامەزراندنی ئیمپراتۆریەتی زایۆنی. هەژموونی توركیا وەك ئەندام لەناتۆ دەرفەتێكی بۆرەخساوە بەناوی گشتاندنی تیرۆر دەست بۆ هەمووشوێنك بەرێت و لەم بۆشایەدا پێگەی نەتەوەی كورد لە هەرشوێنێكی جیهانبێت لەناوە دەبات وەك كوردانی كوردۆفان لە سودان بەرێگای نەخۆشخانەوە درێژكردنەوەی جەنگ لەم ناوچە كوردیانە، تەواو پەرتەوازەی خستە ناو كوردانی سوودان كە بەشێك بوون لە مێژووی ئەیوبیەكان.

جەمسەری ئێران یارییەكی دژوار بەرێوەدەبات بەرێگای وەرگرتنی شەرعیەت و دەستووری مەزهەبی لەدوای داگیركردنی عێراق و رووخاندنی عۆجە لە پێگەی شیعەگەری نەجەف و كەربەلا. واتە مەزهەبی هێزشیعەی عێراق هۆكارە بۆفراوانبوونی دەسەلاتی قوم لە ناهۆشیاری خەلكی عێراق كە وەك سوپایەكی شاراوەی بەركاردەهێنت لە زیندوكردنەوەی سەفەوی مۆدێرن لە رۆژهەلاتی ناوەراست. ئەم یارییە سیاسی و جەنگی و مەزهەبی دژ بە سوونە و پێگەی ئیمپریالیزمە كە هێزی كەوتنی تەهران لەناوەخۆ فرێدەداتە دەرەوەی ولاتانی ئقلیمی و مەزهەبی، تا تاك ئاستی خوێن بكولێت ئەوەندە هەژموونی تەهران فراوانتر و جێگیرتردەبێت. گیرنگ نیە كێ سەركردە و خەباتگێری رۆحانی شیعەگەریە. ئامانج لە هێشتنەوەی كرداری دەروونی مەزهەبی دایە تاكو سوپایەكی ئقلیمی و جیهانی دژ بە سوونە و بەزمانی (ئەوان) زایۆنی بەرپابكات. 

گۆشەی شیعەگەری لەناوەخۆی عێراق و ناوین جۆرێكە لە پەكخستنی خەباتی نەتەوایەتی كورد لەناوەخۆی باشوور و رۆژهەلات و رۆژائاوای كوردستان بەهاوبەشی هێزی هەوالگری شاراوەی بەرێوەدەچێت. لێرە گەمەی سیاسی و جەنگی پرۆكسی و پیتاندنی چەكی ناوەكی، جۆرێكە لە فێلی هێشتنەوەی تەهران لە شۆرەشەی شەقامی پێكهاتەی نەتەوەی ئێران دەپارێزێت. واتە راگری دەولەت مەزهەبە لە هاوشانی دەولەت نەتەوە، بە دوو جەمسەر، درێژە بەكردرای شۆردنەوەی دەروونی تاكی ناوەخۆی كورد و عەرەب بەرێوە دەچێت كە رێگای بەهەشتی سەفەوی و عوسمانی لە پێگەی پروپاگەندەی جیهانی دیجیتالی دامەزراویەكی بەهێز خۆرێبەری گرتوە

لەم گۆشەدا دوو جەنگی چاوەروان نەكراو لەناوەخۆی باشوور روودەدات كە بە جەنگی هەلسانەوەی یاسا (ئاین و خاك و نەتەوە) لە میراتی ئەیوبیەكان بۆ هاتنەوەی كورد لە خەباتی جیهادی مێژووی بەسەر تۆلەی سیاسی و ئاینی و نەتەوەی لەناوەخۆی غەززە دەچەسپێنێت. رۆلی هەولێر لەم قۆناغە هیچ بەرجەستە نابێت چونكە هەولێر لەسەردەمی رووخانی عێراق لە دوای 2003 زۆربەی لە چینی ئاینی و هزری نەتەوی خراوە ژێر فشاری گشتاندنی تیرۆر بۆ بەرژەوەندی ناتۆ و ئەمەریكا كە وێنەیەكی كرداری دەروونی خستە ناوخێزانی كورد وەك تۆلەی هۆزگەرای جەنگێكی خوێنی لەناوەراستی كۆتای سەدەی 21 و سەرتای 22 بەرپادەبێت. لەم جەنگە، تەهران و ئەنقەر خۆیان رزگاردەكەن بەهۆی ئەم سوپا كوردیە لە پاشماوە عوسمانی و سەفەوەی مۆدێرن زیندودەبێتەوە. ئێستا زۆرێك لە جەمسەری ئیسلامی سیاسی و مەدەنی بە جەستە و رۆح و هزر پشتگری تەهران و ئەنقەر دەكەن بۆ مانەوەی هەژموونی جەنگە یەكلاكەرەوە دژ بە ئیمپراتۆریەتی زایۆنی كە دەبێتە خالی پرچڕان و هەلوەشاندنەوە ناوەراستی دەسەلات لە رۆژهەلاتی ناوەراست بە پشتگیری چەك پێدانی مۆسكۆ بۆ بەرگری و مانەوەی كۆمەنیست نوێ. 

پەیوەندی دیبلۆماسی كورد لە پێگەی دۆستایەتی كەسی و ناوەندی كوردی لە تاراوگە جۆرێكە بۆ پیشاندانی هێزی كورد لە چوارچێوەی پاكردنەوە لە تیرۆر بەرێگای جێگركردنی ئالای كوردستان لە شوێنی كرێ و پێگەی لۆبی  دانانی ئالاو كەسایەتی حیزبی لە دامەزراوەی حكومەت و ئاراستەی دەسەلاتی خێزانی جۆرێك لە گشتاندنی هەیبەتی كوردستان نمایش دەكات لە ناوبری دژە جەمسەری ئقلیمی بۆ راگرتنی هەولێر لە پێگەی تەهران و ئەنقەر و بەغدا و دیمەشق. ئەمە واقعێك لە دوای كۆتای جەنگی تیرۆر زۆرترین لۆبی (گەرانەوەی دەرگای) واتە كۆنە مارێنزێكی خانەنشینكراو، كار لە شیكردنەوەی سیاسی و نوێنەرایەتی KRG دەكات وەك  لێدوانی میدیای ئەپی كور. ئەم جۆرە گەرانەوەی دەرگا لە سیستەمی گۆنگرێسمانی ئەمەریكا باوە بۆ گەیشن بە پارەی خێرا و لۆبیكردن و بەرزكردنەوەی ئاستی كالای سیاسی هەرێم لە كەوتن و ترزانی فشاری ناوەخۆی دەرەكی جۆرێكە لە چارەسەری خێرای پەیوەندیەكان. كەواتە رۆلی ئالای كوردستان جۆرێگە لە لۆبی هاوبەشی جەنگی گشتاندنی دژە تیرۆر لەناوەخۆی عێراق و ئقلیمی وێنەیەكی هزری لە دەروونی تاك جێگردەكات و پەیامێكی شاراوە لە مەرجەعیەتی حیزب و حێزان لە دامەزراوەی حكومەت و ئاراستەی سیاسی حیزب نمایش دەكات بەناوی نوێنەرایەتی ئۆتۆنۆمی باشوور لە سێبەری مێژووی میراتی ناتۆ و ئەمەریكا و ئقلیمدا. 

لە چاخی ئەدەبیاتی كوردی سەدەی 14 بە سەردەمی دەستپێكی كلاسیك هەژماردەكرێت بۆ نەتەوەی كورد چونكە بەخالی گەیشتنی هێزی سەفەوی و عوسمانی لەناوەخۆی باشوور و رۆژهەلاتی ناوەراست هاوشانی ئەم دۆخە داگیركاریە لە میراتی سونە و شیعە بوویتە هۆی پێشخستنی كرداری دەروونی ئەدەبیاتی كوردی و ئاینی ئیسلام لە گێرانەوە و فێربوون و زانست و دامەزراوەی قوتابخانی ئاینی وەك مرۆكێكی سەردەمی سەرەتای زانستی زیندوكردنەوەی زمانی عەربی لە رۆحیەتی ئاین و ژینگە دامەزراوە بۆیە لە سەدەی 21 لەناو عەرەبەكان باوە كە دەلێن ئەگەر عەرب نەمێنێت كورد دەتوانێت زمانی عەربی زیندوبكات بە نووسین و قسەكردن واتە تاكی كورد لێهاتوانە رۆلێكی ئەرێنی گێراوە لە نووسینەوەی دەقەی ئاینی ئیسلام لە شیكردنەوە و دارشتنی ووشك، زۆربەی مامۆستایانی ئاینی ئەم سەردەمە دەلێن ئەوەی كورد دایرەشتووە وەك زانستی ئاینی هیچ زانایەكی عەرب لەم ئاستە نەتوانراوە ئەم شێوە ووشكە بەئاینی ئیسلام ببەخشن بۆئەوەی ئاین لە پێگە و سەنگی خۆی بمێنێتەوە هەموو كەسێك دەستی بەكرۆكی تێگەیشتنی نەگات، ئەم زانایان تا ئێستا وەك میراتی كلتوری عەربی لە جەستەی كورد هەژماركراون. كەواتە جەنگی تۆلەی سیاسی و ئاینی و نەتەوەی لە پێگەی مێژوی ئەیوبیەكان، دەبێتە هۆكاری دەركردن و تێكشكاندنی پرۆژەی ئیبراهیم بۆ ئاشتی و جەنگ لە سێبەری ئیمپراتۆریەتی زایۆنی. 

دووجار ئەم جەنگە روودەدات بەئاراستەی ناوەخۆی سنووری هەولێر و سلێمانی بۆ لەناوبردنی پێگەی خێزانی دوو حیزبی بەهۆكاری ئەندام و لایەنگری جەمسەری ناتۆ و ئەمەریكا بۆ تۆلەی نەتەوایەتی لە رۆحیەتی ئاین و خاكدا. وە جەنگی ئاراستەی دووەم بەرووی دەركردنی خێزانی سامی و كێشەی زەوی زار و لەنابردنی دەسەلاتی سێبەر لەناوەخۆی باشوور جۆرێكە لە شكست پێهێنانی سامی بە گووتەی رۆژانەی ئەم سەردەمە كە پێشوازی لە جەنگی غەززە دەكەن بەناوی خاك و ئاین لە دژی جەمسەری ج7 بۆ هێشتنەوەی لۆبی ئیسرائیل لەناوەخۆی رۆژهەلاتی ناوەراست. هەرچەندەی پێگەی هەولێر لە دۆلی شانەدەر رۆحانی و شێخایەتی مۆركی دیاركردوە بەلام ئاراستەی جەماوەری رۆحانی لە سنووری ئەم ناوچەیە بەهۆی بەركەوتنی كاریگەری گۆرانی جەنگ و هزر جۆرێكە لە چەوساندنەوەی دەروونی و جەستەی بۆ نوێكردنەوە (نۆرمالیزەكردن) تاك لە كلتور و جەستە و كرداری بەركەوتنی رۆژانە لەم سنوورەدا. قەبارەی سوپای رۆحانی كورد لە سلۆگانی (ئاین و خاك و نەتەوە) لەدایك دەبێتە و پشتگیری میراتی سەفەوی و عوسمانی وەردەگریتەوە بۆگەرانەوە تا سنووری قودس. ئەمە ووتەی هەزارن زانا و قوتابیانی ئاینی ئیسلامە لە نەتەوەی كوردا. بۆیە زمانی كوردی گەشەی نەكردوە بەهۆیكاری رۆحیەتی ئاین لەپێش نەتەوەدا. 

جەنگی نوێبوونەوەی هزری لە نووخبەی ستوونی كلتوری سێیەم واتە رۆشنبیرو رۆحیەتی رۆشنگەرای لەناوەخۆی كوردستانی باشوور لە جەنگێكی شاراوەی بەرێوەدەچێت، ئەم جەنگە بەهۆكاری نەبوونی پێگەی كوردە لە ناوەخۆی شەقامی باشوور بەسەر كوردستانی گەورە و جیهانی دوای جەنگی پارتیزانی ئیسلامی كوردی روودەدات كە تۆلەی سیاسی و نەتەوی و ئاینی و خاك دەسەنێتەوە بەهۆكاری نەبوونی ناوی كورد لە نەخشەی جیۆسیاسی و جیهاندا بەاكو كێشەی كورد بەستراوەتەوە بە نەتەوە و كلتور و پەیوەندی كۆمەلایەتی لە سروشتی كوردستان نەوەك كورد ببێتە سەرچاوەی كێشەی سیاسی بۆجیهان. ئەم هاوكێشە بەرێگای شۆرەشی جەماوەری ئولترامۆدێرن بەرێوەدەچێت لە شەقامی باشوور بەرووی كوردستانی گەورە هەلدەكشێت، ئەوەی ئێستا هەیە تەنها سیاسەتێكی دەراری و پرسورای جیهانی راوێژكاری لە ناتۆ و ئقلیمی بەرێوەدەبات دوورە لە ئەدای رۆحیەتی كوردبون و دەنگی خاك واتە تۆلە سەندنەوەی داهاتوو قورسترە لە جەنگی پارتیزانی جیهادی كوردی چونكە ئەم جەنگە وەرگرتنەوە ناسنامە و هەلوەشاندنەوەی سنور و دەركردنی نوێنەرانی زلهێزانە بەناوی حیزب و خێزان و كۆمیانیا و جەماوەری لە دامەزراوەی مەدەنی و گشتیدا واتە كوردستانی گەورە لە دابران و یەكگرتنی پەرتەوازەی سەرجەم ئایكۆنی سەر شانۆی سیاسی لە دیوی جیهانی دەرەكی ئاراستە دەكریت نەوەك خۆرسكانە لەدایك بووبێت. بۆیە شۆرەشی نوێبوونەوەی هزری تاك لە بەكاربەری ئابووری رزگاردەكات دەیخاتە ریز ستوونی رۆحیەت رۆشنبیران. ئەم جەنگە بە سەرهەلدانی شەقام و نووسینەوەی بۆمبی ئەتۆمی لە ئەدەبیاتی كوردی بەرووی ناوەخۆ و جیهاندا دەتەقێتەوە. سەرجەم سەرچاوە مێژووی لە گێرانەوەی ئەدەبیاتی كوردی بۆ مەبەستی داگیركاری و كۆنترۆلكردنی تاكگەرای بەناوی هۆز و خێزان و پارتیزانی دامەزراوە بەرێوەچوو لە نووسینەوەی كلتوری كورد لەناو ئەدەبدا. ئەوەی جێگای تێرامانە تەنها لەم جەنگە كورد رزگاری دەبێت لەمیراتی ئقلیمی بەناوی كلتور و ئاین و نەتەوە، بافی تر سەرجەم گۆرانكاری ئقلیمی لە رۆژهەلاتی ناوەراست نەتەوی  كورد بەشێكە لەم ئاژاوە دارێژراوە بەناوی خاك و ئاین و سەرمایە.

1- جەنگی نوێبوونەوەی هزر بریتیە لە یاسای (خاك و نەتەوە و ئاشتی) لە سەربەخۆی جیۆسیاسی نەتەوەی كورد لە جیهاندا.

2- جەنگی جیهادی ئیسلامی كوردی بریتیە لە یاسای (ئاین و نەتەوە و خاك) لە ریفۆرمی ناوەخۆی ئازادكردنی ئیسلام بۆ قودس.

لەكۆتای ئەوەیە هەولێر هیچ پێشهاتێكی بەرگری بۆی دابینناكرێت بۆ پارستنی تەلئەڤیڤ لە ناوەخۆی رۆژهەلاتی ناوەراست وەك سەردەمی خەباتی پارتیزانی شۆرشگێری سەدەی 20. ئەم جەنگە جیاوازە و جۆرێكە لە یەكگرتنی پەرتەوازەی تەهران و ئەنقەر بۆ گەرانەوەیان تاسنووری ئەفریقا. كورد لەپێگەی ئیسلام بەشدارە.

جەنگی ئیسرائیل

1- فشاری كورد لە رێگای شەقام بۆسەر تەهران و ئەنقەر بەرێوەدەچێت.

2- جەنگی پرۆكسی كێلەشین و قەندیل درێژدەبێتەوە بەهاوكاری كەنداوی عەرەبی بۆ لاوازكردنی پێگەی تهران و ئەنقەر لە كەندا و نیشتیمانی عەربی.

3- كەنداو بەنارەستەوخۆ پشتگیری ئیسرائیل دەكات بۆ غەززە.

ئەگەری نەخوازراو بۆ ئیسرائیل

1- هێرشی سوپای پیادە لە سوریا و لبنان وەك سەردەمی صدام.

2- هێرشی یەكگرتنی پەرتەوازی ئاسمانی لە عێراق و سوریا و ئێران و یەمەن و فەلەستین.

3- كورد هیچ رۆلی نابێت بۆ راگرتنی ئەم هێرشە وەك سەدەی 20 تەنها بەرێگای خۆپیشاندان نەبێت لە توركیا و ئێراندا .

توركیا فێل لە تەهران دەكات..

1- گرێبەستی دبلۆماسی و بازرگرانی بۆ رێگری لە پشتگیری ئەمەرنیەكان دەكات دژی ئەمەریكا. 2- وێنەیەكی گەوجاندنی میدیای دارشتوە بۆ سۆزی ئیسلامی سوونەی عوسمانی مۆدێرن.

3- دریژكردنەوە كارنامەی تیرۆر دژ بە نەتەوەی كورد لە ناوین.