بە دیموكراتیزەكردنی مێژووی كوردستانی باشوور
بە دیموكراتیزەكردنی مێژووی كوردستانی باشوور
بلۆگەر : جەودەت احمد
بابەت : نوێبوونەوەی هزر
بەروار : 27\9\2024
كوردستانی باشوور لە سەردەمی سەرەتای ناوەراستی سەدەی 21 و شۆرەشی خۆرێبەری و خودئاگای و تاكگەرای چاخی دیجیتالی پێوستی بەوە هەیە مێژووی كۆمەلگای داهێنانی هەرێمی باشوور بە دیموكراتیزە بكرێت و ریفۆرم بكرێتەو بۆئەوەی ئەم قەیرانە لەناوەخۆی باشوور دامەزراوە بەجارێك كۆتای بێت و وێنەی باشوور لە هاولاتی بوون خۆی نوێبكاتەوە. كەواتە باشوور لەسەر مێژووی میراتی پارتیزانی دۆلار دیبلۆماسی شاخ دامەزراوە بەهۆی لۆبی سامی و ئقلیمی لە پێناو ئاژاوەی ناوەخۆی ولاتانی عەربی و میراتی سەفەوی و عوسمانیدا بەرێوەچووە. ئەم مێژوو بەكلاسیكی چاخی ئاسن و سەردەمی هەوالگری كلاسیك هەژماردەكرێت چونكە جەنگی سارد لەدوای كۆتای جەنگی دووەم لەجیهان دۆخی نێوان كۆمەنیستی مەزهەبی لینینی كۆن و دژ بە لیرال دیموكراتەكان لە نێوان ئابووری دۆزینەوەی نەوت و وەبەرهێنانی پیشەسازی ناوەخۆی ولاتانی ئاسیا و ناوەراستی مینا درێژبۆتەوە وەك شۆرەشی كورد لە رۆژهەلات و باشوور كە دوو شۆرەشی گەمژانەی پێگەی كورد بوو لە پێناوی هاتنی سووپای سوور بۆ ناوین لەدژی ئەمەریكا و بەریتانیا لە راستیدا جۆرێك بوو لە بەكارهێنانی پێگەی خاك و زمان و رەنگ و ئاین بەناوی ئۆتۆنۆمی لەناو ولاتانی دامەزراوەی سەر خاكی كوردستانی گەورە جەنگی شاخ لە سێبەری هەوالگری دوو جەمسەری سارد و گەرم بەرێوەچوو كە لە لولەی تفەنگی گلاشینگۆف و ناتۆ دامەزار.
باشووری كوردستان لە پێگەی شاهۆزی و شاخێزانی هیپۆكراسی و فیودالیزم جۆرێك لەم قۆناغەیان درێژكردوە بۆ هێشتنەوەی دەسەلاتی میراتی دوو جەستەی بەناوی مێژووی سیاسی كلتوری كوردی لە پێگەی سروشتی كوردستان دارێژرایەوە كە بەیاسای هێزی چەك و خۆبەخشینی تاكی كورد لەم شۆرەشە كۆنەپەرستیە درێژە بەمانەوەی خۆیاندا و هیچ دەرفەتێكی شۆرەشی شەقام لە ناوەخۆی باشوور روونەدات تەنها چەك و خەلك لە پێگەی مانەوەی شاهۆزی و شاخێزانی درێژە بەم میراتە بدەنە. بۆیە هێز و جەنگ لە سلۆگانی مێژووی سیاسی باشوور تا ئێستا حكومەت و حیزب و شەقامی ئفلیج كرد چونكە هیچ گۆرانكاری و پێشكەوتن و گەشەی بەناوەخۆی خێزانی كوردی و هەرێمی كوردستانی باشوور لە چوارچێوەی ئەم ئۆتۆنۆمیە تەزویرە، مێژووی جەنگ بەناوی نەتەوە تەواوكەری ئەم چەقبەستووەی باشووری كوردستانە. مێژووی نەریتی بووتە هۆكاری دابەشكردنی تاك لەناو خێزاند بەرێگای (پراگمات و پراگماتیست و پراگماتیز) لە چوارچێوەی ناسیۆنالیزمی درۆزنامە و هەلكردنی ئالا و پێگەی چەكداری بە ناوی حكومەت و دامەزراوەی گشتی ئەم دۆخە بۆ سواوەی خۆیان بەكارهێناوە بەناوی سەربەخۆی هەرێم لە فیدرالی عێراق و رووخانی عۆجەی سوونە مەزهەب.
كاتێك مێژووی سیاسی دەبێتە خالی چەقبەستووی كۆمەلگای كورد ئەوكات بەرێگای مەعریفەی سەرەتای و تێچووی ئابووری لاواز درێژە بەهێشتنەوەی ئەم دۆخە دەدەن چونكە مێژووی باشوور لە سەر ئەم تەوەرانە دامەزراوە كە هۆكارێكە لە هێشتنەوەی ئەم دۆخە بۆ ولاتانی داگیركەر بەناوی فرۆشتنەوەی دیموكراسی و سەقامگیری خۆیان بەسەر هەژاری و دواكەوتووی و نەخۆشی و بێكاری ئێمەدا بەرێوەدەچێت.
گوتاری مێژووی دێهاتی : ئەم جۆرە گوتارە لە دیهاتی دەخولێتەوە كە هیچ فراوانبوون و پێشكەوتنی هزری لێ چاوەڕوانناكرێت چونكە دانیشتی چوارشانەی لە مال و دیوەخان و سروشت نیشانەی هێشتنەوەی خواستی خۆسەپێنی كرمانج و فیودالە لە هێشتنەوەی ناسیۆنالیزمی كۆنەپەرستی كلتوری نەریتی كوردی تەنها بەدەوری مێژوی پۆخەلەواتی رابردووە دەخولێنەوە لە بۆنە و رۆژانی ئاسای دووربارە دەكرێت بە پۆشینی پۆشاك و نوێكردنەوەی نەریتی خۆشی و ناخۆشی ژیاری دێهاتی سەرەرای ئەمە لە مالی دیجیتالی جۆرێك لە دیبلۆماسی دەرەكیان هەیە و درێژە بەم گوتارە مێژووە دەدەن كە چینی شار و گەشتیار و دیبلۆماس لە هاوشانی هونەر و سیاسەت و ئابووری برەوی پێدەدەن بەناوی كلتوری نەرتی و ئالوگۆری پەیوەندی لە دێهات بەلام لە ئاراستەی ژیاری شاری بەناوی زمان و خاك و رەنگ درێژەی پێدەدرێت بۆیە گوتاری مێژووی نەریتی چەقبەستو دواكەوتووە لە هزر و رۆح و جەستە. بۆیە ئەم گوتارە لە یاری كلاسیك و بۆنەی نەتەوەی و نەریتی دێهاتی هۆكارە بۆمانەوەی ئەم دۆخە لەناوەخۆی گوتاری مێژووی نەریتی لە بێئاگای دۆخی ناوەخۆی مێژووی باشوور. بۆیە سێ پێگەی دێهات لە جوتیار و شوانكار و كرێكاری هێزی هزر بخاتە هاوشانی دێهات لە ریفۆرمكردنی پێگەی فیودالی تاكو ئەم میراتە فیودالیە نەبێتە خۆسەپێن لە دێهات بەناوی نەریت لە شار بەناوی مەدەنیەت.
گوتاری مێژووی نەژادپەرستی جینەلۆجی : ئەم گوتارە لە پیرۆزی سیاسەتی دوو جەستی نوێدەبێتەوە بەناوی مێژووی سیاسی و هێز و جەنگ لە پەرستشی شاخێزانی و هیپۆكراسی كە هۆكارن بۆ لەناوبردنی هزری هاولاتیبوون لەناوەخۆی كۆمەلگای باشوور بەئەگەر هەبوونی دەسەلات و پێدانی كرێ مووچەی كرێكاری چەكداری و نەریتی و فیودال كە وەك سێ گۆشەی مانەوە هێزی خۆیان لەم سلۆگانە نوێدەكەنەوە و هیچ درەفەت بۆ نوێخوازی گشتی نادرێت بەلكو تاكە رێگایە بەناوی مانەوەی خێزان كار بۆلەناوبرددنی نەتەوە و خاك و ئاین دەگرنەبەر تاكو مانەوەی خۆیان لەپێشتربێت نەوەك هەرێمی باشوور، ئەم گوتارە نەژادپەرستیە وەك پەرستنی تاكگەرا لە گشتاندنی پیرۆزی دەسەلاتی تاك بەناوی پەرلەمان و حكومەت و جەماورە هێزی مانەوەی پێدەدرێت و دەرفت بۆ نوێخوازی و نوێبوونەوەی هزر نادرێت بەلكو هەموو ئاراستەیەك لە دژی ناوەخۆی و بەرژەوەندی مانەوەی خۆیان لە پرسی دیبلۆماسی دەرەكی رەنگی داوەتەوە. جینەلۆجی میراتی شاهۆزی لە پارتیزانی هەموو شتێك بە دوژمن هەژماردەكەن لە ئالای كوردستان و سوپای پێشمەرگە و حكومەتی هەرێم و خەلكی كوردستان وەك دوژمنی سەرەكی خۆیان دەزان چونكە لە شەقام و دێهات لە دایك نەبوون بەلكو بەرێگای دەرەكی لە دامەزراوەی پارتیزانی شاخ دامەزراوەن بۆیە دوژمنی ناوەخۆی و دۆستی دوژمنی دەركین. وێنەی ئەم دژایەتیە لە مێژووی هۆزی كوردی نەخشێندراوە.
گوتاری مێژووی گشتی حكومەت : ئەم گوتارە بەناوی سواوی پلورالیزمی گشتاندن دەكات بۆ هێشتنەوەی ئەم گوتارە مێژووە نەژاد پەرستی جینەلۆژی بۆئەوەی حكومەت بە پلەی یەك لە پەرلمان و سوپا و حیزب و كۆمپانیا و پەیوەندی دەرەكی لەچوارچێوەی حكومەتی هەرێم درێژبێتەوە و ئامرازێكە بە فەرمی ئەم گوتارە مێژووانە بەسەر خەلك بچەسپێنت بەناوی مێژووی پاتالی ئقلیمی و جیهانی لەناوەخۆی سنووری كوردستانی گەورە و باشووردا بەردەوامی پێدەدرێت. كەواتە گوتاری گشتی حكومەت بەیاسا و رێنمای رێكدەخرێت لە بۆنە و یادەكان دەبێتە هۆكاری پالپشتی هێشتنەوەی مێژووی سیاسی و هێز و جەنگ كە كاریگەری ئەرێنی بەسەر حكومەتی هەرێم و حیزب و جەماوەر هەیە بۆیە پرۆژەی ئاشتی پەكی دەكەوێت و كۆمەلگای باشوور دەكەوێتە قۆناغی چەقبەستووی كە هیچ دەرفەتێك بۆ لەجێگادانانی نابێت چ بەرێگای ئۆپۆزسیۆن و پەرلەمان و نارەزای شەقام لە دۆخەكە ناگۆرێت بەلكو درێژە بە پرۆژەی (قیژەی كۆمەلگا) دەدرێت بەناوی كەوتنی شارەوانی و درێژكردنەوەی دامەزراوەی گشتی حكومەت ئەم وێنەیە زۆرترین ئامانجی هێشتنەوەی ئەم دۆخە درێژمەودایە بەناوی (گرێبدە و بەرێكە یان بەرگری و مانەوە) كەواتە گوتاری مێژووی گشتی حكومەت دۆخی خێزان لاوازتر و پەرتەوازە دەكات زۆرینە دەبێتە هەمیشەی كەمینە لە پیرۆزی جینەلۆجی مێژووی دووجەستەیدا. بۆیە ولاتانی ئقلیمی و زلهێزان دەرفەت بەم بۆشاییە دەن كە هۆكاری ناهۆشیاری شەقامە ناتوانێت ریفۆرمی ئەم گوتارانە بكات لە باشووری كوردستان.
گوتاری پۆلیسی تەندروستی : لەناوەخۆی باشوور بەهۆی بەركەوتەی مێژووی سەربازی سۆڤیەت و سەفەوی و عوسمانی و ولاتانی داگیركەر بەردەوام رێگان بۆ حكومەتی هەرێم خۆشكردوە چۆن رێگری و سەركوتی نەرم بەكاربهێن لەناوەخۆی باشوور بەناوی یكریزی و پاراستنی پیرۆزی خاك و پلورالیزمی درۆزنانەی ناسیۆنالیزم مێراتی دووجەستەی لە چوارچێوەی گوتاری نەژادپەرستی جینەلۆجی كار لەسەر هرز و دەروون و رۆح و جەستە دەكرێت بەناوی (ئارامی كوردستان) بەلام لە راستیدا تاكە رێگایەك بۆ سەركوتی لەدایكبوونی شۆرەشی شەقام دژ بە مێژووی كلاسیك و پۆستمۆدێرن لە سەدەی 21دا بۆیە پۆلیس یان حەیتە تاكە ئامرازە بەناوی میدیا و رێكخراوی خێرخوازی و كۆمپانیا و داروبەردی ئەم باشوورە لە سێبەری هەوالگری كۆمەلایەتی بەرێوەدەچێت بۆئەوەی زۆرترین چاو لەسەر جوولەی نوێ و هێزی نوێ هەبێت و لە هەموو ساتێك بەرنگاری ئەم رووداوانە بنەوە زۆرجار بەناوی خوازراوی تیرۆر و ئاژاوەچی و مادەی هۆشبەر و دەستی دەركی ئەم جۆرە گوترانە لە پۆلیسی تەندروستی بەرێگای میدیا و چەك نمایش دەكرێت و دەلێن شار ئارامە. ئێستا گوتاری پۆلیسی هەوالگری كۆمەلایەتی دیجیتالی دامەزراوە كە سەرجەم چین و توێژی لایەنی حیزب و نوخبە و شاهۆزی و شاخێزان كار بۆ پاكتاوی هزری نوێبوونەوەی ناوەخۆی كوردستانی باشوور دەكرێت وێنەی ئەم گوتارانە لەهاوبەشی ناوەندی ژووری هەوالگری جیهانی رەنگی داوەتەوە كە وێنەی رۆژمێری رووداوەكان ئاماژەیەكەن بۆ قوربانی دانی خەلك لە پێناو مانەوەی خۆیان واتە خێزانی جینەلۆجی و راگری هێزی داگیركاری ئقلیمی و زلهێزیە لە گوتاری پۆلیسی تەندروستدا.
گوتاری هزری ئۆپۆزسیۆن : زۆرجار دەلێم هزری یەك تاك بەقەد پیرۆزی هەموو جیهانە لەناوەخۆی خێزانی كورد چونكە ئەم بوونە لە مادە و دەوروبەر بەركەوتەی هەیە كە لە ستوونی شەرعیەتی كلتور بە ستوونی سێیەم لە جەستەی رۆشنبیری و رۆحیەت تەواوكەری سەربەخۆی شۆرەشی نوێبوونەوەی هزر لە یەكگرتنی پەرتەوازەی وێنەی خۆی نوێدەكاتەوە لەناوەخۆی كۆمەلگای كوردی. كێشەی گوتاری ئۆپۆزسیۆنی هزری لە جەستە پەرتەوازە و لەژێری هەرەشی لەناوچوون و سەركوتی نەرم بەرێگای لەجێگادانانی میدیای حیزبی و كەرتی تایبەت و كۆمپانیای رۆحانی و سوپای چەكداری كرێكاری و چینی قەلم كوت و نوخبەی سیاسی سەربەخۆی سێبەری ئەم جینەلۆجیە لەناوەخۆی باشوور لە راست و چەپ دژی ئەم گوتارە دەوەستێتەوە تاكو وێنەی باشوور لە سوپای مەدەنی دیجیتالی و كلتوری جوانی سواقی سیاسی لە مێژووی گوتاری باشووری كوردستان دابرێژنەوە. ئەوەی ئێستا كەهەیە لە دژی گوتاری هزری ئۆپۆزسیۆن كە زیاتر لە 1 سەدەیە بە دەیان ملیار دۆلار خەرجی لە دژی ئەم هزرە نوێبوونەوەی بەگرخراوە لە پێگەی كوردستانی گەورە و پشتگیری ولاتانی ئقلیمی و دەركی كاری بۆمانەوەی خۆیان دەكەن و دژی ئەم چینە رۆحیەتی رۆشنبیری كلتوری نوێبوونەوەی كوردی دەبنەوە. گوتاری هزری جۆرێكە لە نوێبوونەوەی یاسا سروشت دژەبە یاسای مێژووی سیاسی و هێز و جەنگە لە باشوور چونكە باشوور لە سروشتی شەقام لەدایك نەبووە بەلكو مێژووی سیاسی و جەنگ ئەم دۆخەی ئافراندوە و هۆكارە بۆ هێشتنەوە دواكەوتووی ناوەخۆی بەرووی نەتەوەی جیهاندا.
باشووری كوردستان لە قوربانی جەنگ و ئاشتی درێژكرایتەوە و دژی هزری ئۆپۆزسیۆن خەباتی بۆدەكرێت و كە نەبێتە دامەزراندنی ئاشتی و مەعریفە بۆ زیندوكردنەوە یاسای سروشت لە كۆمەلگای كوردی. سەرجەم گوتاری حكومەت لە جینەلۆجی شاهۆزی درێژكرایتەوە كە دەرفەتنەبێت لەناوەخۆ و دەرەوەی بۆ نوێبوونەوەی تاكگەرای لە گشتاندنی مەعریفەی و لەناوبردنی ئابووری مەعریفەی سەرەتای ئێستا لە باشووردا. ئەوەی لە سۆنگەی ئاین بەرێوەدەچێت بەناوی قیامەت و نوێكردنەوەی مێژی شارستانی ئاین لە ناو زمان و رەنگ و خاك هۆكارێكە شاهۆزگەرای و شاخێزانی قەبارەیەكی دیاریكراوی بەكارهێنانەوە دژی لەدایكبوونی ئابووری هزری لە ناوەخۆی باشوور، بەردەوام تاك دەخرێتە قۆناغی رووتانەوەی ئاین لە پاراستنی تاوان و بەرێكردنی بۆ بەهەشت درێژە بەم دۆخە دەدرێت.
پێگەی رۆشنفكران دەتوان بەم سلۆگانە دۆغی مێژووی باشووری كوردستان بە دیموكراتیزە بكەن و شكەست بەكرداری دەروونی و جەستەی و هزری و رۆحی تاكی كورد بهێنن بۆریفۆمركردنی ئەم تاكە لەم یاسا سورشتیەدا كە (دادوەری و ئازادی و كوالێتی) قۆناغێكی شۆرەشی هزری دەئافرێت و سەرجەم ئەم بەربەستانە دەرووخێنێت كۆتای بەمێژووی ساختەو كوێرەوەری كۆمەلگا و دزینی حكومەت بەرێگا هەلبژاردن كۆتای دێت، تا ئاستی گشتی لە گشتاندن هۆشیاری زال نەبێت، ئەم دۆخە لە قیژەی كۆمەلایەتی درێژدەبێتەو كە دامەزراوەی گشتی لەرزۆكە و شارەوانی داتەپیوە.
تعليقات
إرسال تعليق