دامەزراندنی حزبێكی نوێی سۆشیال دیموكرات لە باشوور
دامەزراندنی حزبێكی نوێی سۆشیال دیموكرات لە باشوور
ناوەرۆك \ بەشی یەكەم
بلۆگەر : جەودەت احمد
بابەت : نوێبوونەوەی هزر
بەروار : 15\10\2024
باشووری كوردستان لە ژیاری جینەلۆژی میراتی دوو جەستەی دامەزراوە كە هێزی رۆحانی و نەریتی بەسەری زالە كە ناتوانێت بەبێ ئەم دوو هێزە خۆی رزگاربكات لە قەیرانی خاكی نەتەوەی لە كۆنەپەرستی كلتوری و هیپۆكراسی بەردەوام ئاین و نەریت دوو ئامرازە بۆ گەیشتن بەمانەوەی خێزان لە زریزەی ژیاریدا. بەگوێری ئەدەبیاتی كوردی لەسەدەی 14 خێزانی كوردی دابەشی سەر دوو مەزهەبی رۆحانی بووە بەناوی دەروێش و سۆفیگەری كە ئەم دوو مەزهەبە خێزانیە بەشێكە لە میراتی جینەلۆژی شاخێزانی لە شاهۆزیدا بۆیە ژینگە و كلتور لە ئاین و نەریت، بەردەوام تاكی خێزان بۆ هەژاری و روتاندنەوەی گیرفان و هەلوەشاندنەوەی هێزی ئابووری بۆ برسیەتی و بێكاری و نەخۆشی و نەخوێندەواری بەناوی شۆردنەوەی جەستەی تاك لە زەوی بۆ رۆژی دوای بەرێوەدەبات و دێژە بەم دۆخە دەدات.
ئەم ئامرازە بۆ گەیشتن بەم ئامانجە، گەورەترین زیان بە خێزانی كورد گەیاندووە چونكە هێزی تاكگەرای بەناوی فیودالیزم و هیپۆكراسی وەك هێزی نەتەوەی و كلتور و جەنگ بەكارهاتووە لە سێبەری هێزی داگیركەرانی بەربەری بۆ راگرتنی دەسەلاتی خۆیان بەسەر كوردستانی باشوور. مێژووی رووداوەكان بەشێكە لە جوانكاری دەروونی تاكگەرای لە خێزان و هێز و جەنگدا ئەم مێژووە لەدەرەوەی مێژووی باشوورە چونكە بەرێگای نەریت و ئاین فۆرمێك لە كەسایەتی بەرهەمهاتووە بۆ هێشتنەوەی دۆخی هەژاری لە كرێكاری و خزمەتكاری و ئاین و نەریت بۆ ئەوەی هیچ خێزانێك نەبێتە بەشێك لە مێژووی دامەزراوەی كۆمەلگایەكی پێشكەوت وەك خێزانی كوردی. بۆیە خێزانی كورد لە رابردوو بۆ سەدەی 21 و چاخی دیجیتالی هەمان ئامراز و ئامانجە لە پلۆرالیزمی ئاینی و نەتەوەی نەریتی هێشتۆتەوە كە سەرجەم نەهامەتیەكان لە وێنەی (هەژاری خودا) ئاراستە دەكرێت كە تاكگەرا بەووشەی (الحمد لله) شوكرانە و بێ هەلوێست بێت بەهۆی پێگەی پیرۆزی ئاین و هێزی ئاین بەسەر ئەم باروودۆخەدا، هۆكارەكەی روونە كە خێزانی كورد بەدووجار دەخرێتە تیرۆری سپی كە مەزهەب و میراتی 400 سالەی عوسمانی كلاسیك لە سەردەمی پۆستمۆدێرندا كاراكرایتەوە.
كەواتە بچووككردنەوەی خێزان لە جەستەی قەیرانی ناوەخۆی بەناوی گەورەكردنی تاكگەرای شاهۆزی لە شاخێزان بۆ سەردەمی دامەزراوەی گشتی و ئاراستی سیاسی پراگمات لە گشتاندنی پراگماتیست و پراگماتیز جۆرێكەلە شۆردنەوەی مێژووی خێزان لە پێگەی خۆشگوزەرانی و هاوبەشی پیشەسازی و كشتوكال و بازرگانی لە كەرتی هاولاتیبوون. ئێستا كۆمەلگای فیودالیزم جێگای پرۆلیتاریای گرتۆتەوە بەناوی دەنگ و كاپیتالیستی فیودالیزمی پۆستمۆدێرن لە دامەزراوەی حكومەت و حیزب و جەماوەر بەناوی كەرتی تایبەت درێژە بەمانەوەی ئەم دۆخە خۆسەپێنەدەدات كە چینی خواروو بەردەوام لە تیرۆری سپیكردنەوەی كۆمەلگا و هێشتنەوەی هێزی حیزبی خێزانی بەناوی پیرۆزی ئاین و نەتەوە و مێژووی هێز و جەنگە. بۆیە چینی پرۆلیتاریا لە ژیارێكی خۆبژێوی سەرەتا دەگوزەرێنی و سەرجەم تەمەنی بە ئاژاوەی كێشەی ناوەخۆی سەرقالكراوە لە جیهانی پێشكەوتن و كۆمەلگای هۆشیار دابراوە كە بەهای دیموكراسی و دادگەری و خۆشگوزەرانی دەروونی بەرێگای فشاری دەنگ و دەستی كاری چەكداری و مەدەنی و كەرتی تایبەت پردەكاتەوە وێنەی ئەم گرێبەستە كۆمەلایەتیە هاوشانە لە تیرۆری سپی بۆ بچووككردنەوی خێزان لە بەشداری ئابووری و سیاسی كراوە دورخراوەتەوە.
ئێمە گەلێكی نەریتی كۆنەپەرستی نەتەوی كۆمەلایەتین واتە ناسیۆنالیزم لە تاكگەرا هاوشانە لە ژیاری سروشتی كوردستان بۆیە ستوونی جینەلۆژی كورد لەباشوور پێكهاتووە لە دایك و باوك ومنال كە لە دیمۆگرافیای هاوبەشی رەنگ و دەنگ و ئاین خۆرێبەری بەرێوەدەچێت كە تیرە و هۆز بەشێكە لە راگری ئەم سیاكۆلۆژەی كۆمەلگای كوردی بۆیە نەتەوە بەتەنها ناتوانێت خۆی دابمەزرێنێت ئەگەر لەناو شارستانی هابەش لەدایك نەبووبێت و تاك لەم نەتەوەیە هەلوێستی دارێژەری یاسا و دادگا و پەرلەمان و دامەزراوەی گشتی نەبێت كە ئەم ستوونە بەشێكە لە پێناسەی نەتەوە لە خۆرێبەری و خودئاگاهی كە دامەزراوەكان بەیەكسانی لە ئالوگۆری پێشكەوتنی ژیاری رۆژانەی تاكگەرای نوێبوونەوەی هەبێت كە بەم پرۆسەیە دەلێن دیموكراتیزەكردنی خاك لە پێناسەی نەتەوە و حكومەتدا.
ستوونی دووەم بریتی یە لە ماتریال و مرۆڤ كە چۆن بتوانێت ئابووری بەرزبكاتەوە لە گۆرینی پرۆسەی هزر بۆ زانست و بەكاربەری دەستی كاروكریاری ناوەخۆی كەبەم پرۆسەیە دەلێن ژیرە دەروونی واتە دروستكراوی ناوەخۆی بەهۆی لێهاتووی تاك لە پێگەی گرێبەستی كۆمەلایەتی و حكومەتدا واتە هیچ نەتەوەیەك ناتوانێت مێژوو تۆماربكات ئەگەر نەتوانێت خاوەنی پیشەسازی و بازرگانی و كشتوكالی خۆی نەبێت كە پێی دەلێن Made in Kurdland واتە EQ وIQ بەشێكە زیرەكی نەتەوەی لە كلتوری پەتی و بیانی لەناوەخۆی كۆمەلگادا.
ئەوەی لەباشوور بەرێوەدەچێت نەحیزبە نە حكومەتە نە جەماوەرە بەلكو خۆسەپێنی و بۆشای سیاسی و ئابووری و كۆمەلایەتیە لەكۆمەلگای نەریتی كلتوری سروشتی نەتەوایەتی كوردستانی باشوور و گەورەدا. چونكە پاشكۆی دیموكراسی و سۆشیال و حیزب ئامرازێكە بۆ ئامانجێك لە بچووكردنەوەی خاكی باشوور بەسەر گەورەكردنی بچووكی خێزان لە پێگەی نەریتی و هیپۆكراسی و پارتیزانی دۆلاردیپلۆماسی بۆ كۆمەلگایەكی كراوە و فشۆل و لەرزۆرك واتە باشوور بەخێرا بەرووی جیهان دەكرێتەوە و دەرووخێت چونكە لەسەر پێگەی خۆی دانەمەزراوە بەلكو ئاراستەی دیبلۆماسی دەرەكی بەسەر خۆسەپێنی خێزانی میراتی بەناوی حیزب و حكومەت و جەماوەر و كۆمپانیا خۆرێبەری و خودئاگای بەرێوەدەبن.
چەمكی دیموكراسی گۆشەیەكی روونی 34 سالەی دامەزراوەی خێزانە بەسەر حكومەت و حیزب لە ناسنامەی دیموكراسی ناوەخۆی وێنەی (قەلاوێژ)ی دیموكراسی دەرەكی دەبەخشنەوە بەناوی پۆلیسی دیموكراسی و ئابووری كۆمپرادۆری لەشێوەی بازاری شێخەلا و كالای هاوردە دەبەخشنەوە بە پێشكەوتن و خۆشگوزەرانی كەمین بەسەر زۆرینەدا گشتاندنی بۆكراوە. ئەم دیموكراسیە لە حیزبی خێزانی تەنها كۆمپانیای گۆریوە بۆ رۆحانی و نەتەوی و یاسای دارێژراوی ناوەخۆی بەسەر زۆرینە لەبەرژەوەندی كەمینەدا واتە وێنەی باشوور لە بالەخانە و شەقام و بازاری هاوردە هیچ بەهاو نرحی ناوەخۆی نیە كە ناتوانێـت مێژوو تۆماربكات بەناوی گەلی كوردستان لە پێكهاتەی زمان و خاك و رەنگ چونكە هاوردە و ئالوگۆری دراو پركردنەوەی داهاتی ناوەخۆی بەرێگای باج و رسومات وێنەی ئابووری خۆرێبەری دەنوێنێت بەناوی دەسكەوتی حیزبی خێزانی دیموكراسی داخراو بۆ خێزان و لایەنگران بەسەر زۆرینەی خەلكی باشووردا. واتە پێگەی فیودالیزمی نیولیبرال لە سەردەمی پۆستمۆدێرن بەشێكە لەجوانكاری راگری دەسەلاتی دیموكراسی ناوەخۆی بەسەر سەركوتی دیوكراسی پۆلیسی رژێمی شەقامدا.
بۆیە چینی سۆشیال لە ناوەخۆی باشوور لەگەل پاشكۆی دیموكراسی هەمان سیناریۆی درێژكردنەوەی خۆرێبەری خێزان بەسەر باشوور و حكومەت و خاك درێژدەبێتەوە كە بە خەباتی مێژووی بەخشینەوەی خوێن بەرامبەر بە پارە و مال و خان و زەوی و پۆست بەناوی سمبولی چینی شەهید لە هێشتنەوەی خۆشگوزەرانی Social Families بەكۆمەل بەسەر زۆرینەی ئامراز و ئامانجی حیزبی و جەماوەریدا. واتە پێگەی ئەم سلۆگانە لە دیموكراسی و سۆشیال بەناوی كوردستان و پلورالیزمی درۆزنانەی ناسیۆنالیزمی كوردییە كە خێزان لە پێگەی دبلۆماسی دەرەكی بۆهێشتنەوی دۆخی باشوور لەبەرژەوەندی جیهانی و ئقلیمی تاكگەرا دەبێتە قوربانی نەخۆشی بیركردنەوە و بەهۆی نەبوونی پركردنەوەی پێداویستی سەرتا ژیان و شارەوانی. ئەوكات ئەوان لە چینی خێزان بەناوی دیموكراسی ناوەخۆی و سۆشیال لە خۆشگوزەرانی دەروونی درێژە بەمانەوەی خۆیان دەدەن لە ناسنامەی چەكداری و ئارامی و نیشتیمانی و بەهاوكاری هۆزگەرای چینی فیودالیزم لە هێزی نیولیبرال پێگەیان بەهێز دەكەن. پرۆلیتاریا رۆژدوای رۆژ دەكەوێتە قۆناغی برسیەت و نەخۆشی و هەژاری و بێكاری و نەخوێتدەواری كە هێزی ئابووری چینی خۆسەپێن زیاتر لە 20 سال لەپێش كۆمەلگای كورد درێژە بەسیاسەتی (ماعیدە و میرات) دەدەن بۆ هێشتنەوەی ئەم هەژموونە لەناوەخۆی باشوور. پرۆلیتاریە 20 سال لە پاش حیزب و حكومەت و كۆمپانیای رۆحانیدایە لە باشوور.
ئەوەی لەكوردستان هەیە نە دیموكراسییە و نە سۆشیالە و نە ئیسلامی سیاسی و علمانی وەبرهێنەری عقلی و هزری نیە بەلكو جۆرێكە لە شۆردنەوەی تاكگەرا لە جەستەی هەژاری بەناوی (ئافاتی خودا) بۆ هێشتنەوەی دۆخی باشوور لە كەوتنی كەرتی شارەوانی و دامەزراوەی گشتی حكومەت و لاوازی پێگەی چینی رۆشنفكران بێ هەلوێستكردنی خەلكی كوردستانە. ئێستا جۆرێكە لە بازرگان و پەرلەمانتار و كۆمەلێك كەسانی دووسەر لە دوو ئاراستەی جیاواز یاری بەمانەوەی ئەم دۆخە دەدەن بەناوی ئازادی سیاسی و هێزی نوێ لە پەرلەمان و حكومەتدا. ئەمە هیچ بەهاو پەیوەندی بەناوخۆی باشوور نیە بەلكو لە بۆشای هزری ئەم بۆشاییە كارگێرە بەرپابووە. كاتێك دەسەلاتی میراتی دەگۆری بۆ یاسا و حكومەت و جەماوەر. جۆرێك لە مێژوو لەدەرەوەی كۆمەلگای باشوور دەئافرێت بەلام ئەم مێژوو لە چوارچێوی بێ هێزی و نالۆژیكی سیستەمی دیموكراسی و سیۆشیال و ئاینی بەرێوەدەچێت كە هیچ پەیوەندی بەدامەزراوەی حیزب و حكومەت و جەماوەر نیە بەلكو پەیوەندی بە (قیژەی كۆمەلگا) هەیە كە چینی هۆزگەرای بوون بەراگری ئەم دۆخە لە هێزی كرێكاری كرێ مووچەی چەكداری و فرمانبەری و كەرتی تایبەت و میری بەرێوەدەچێت.
بۆشای كەوتنی كۆمەلگا لە دواكەوتووی خۆشگوزەرانی لەناوەخۆی چینی پرۆلیتاریا كەناتوانن هەلوێستیان هەبێت لەناوەخۆی باشوور لەدژی ئەم خۆسەپێینیە جۆرێكە لە هێشتنەوەی پیرۆزی دەسەلات و بەرژوەندی تاكگەرای خێزانی شاهۆزی و هیپۆكراسی و پارتیزانی كە رێگری ئابووری مرۆی ناوەخۆن. بۆیە ئەم چینە پرۆلیتارییە دەبێتە قوربانی خۆراكی رۆژانە لە پێگەی كار و شوێن و كات و هێزی خۆیدا. پركردنەوەی ئەم بۆشاییە بەناوی دیبلۆماسی دەرەكی لە ngo ناوەخۆ و دەركیدا ئاستی ئابووری مرۆی بە پەرتەوازی لە مایكرۆئابووری پیشەی سووتا درێژە بەم دۆخەدەدرێت بەناوی هاوبەشی دەرەكی و ماف و پێكهاتەو و ئاین و خۆشگوەرانی تاكگەرای بەسەر زۆرینەی باشووردا.
ئەمەریكا و ئەورووپا بەردەوام هاوكاری دەرەكی وەردەگرن لە ولاتان بەرێگای دیبلۆماسی بۆ بەهێزكردنی پێگەی زانستی مرۆی و ئابووری مرۆی لە ناوەندی خوێندن تاكو دامەزراوەی پیشەسازی و بازرگانی و كشتوكال لە كۆمەلگایەكی پێشكەوتوو دامەزرێت بۆوێنە ئاستی دیمۆگرافیای ئەمەریكا 400 ملیۆن كەس زیاترە و ئاستی دیمۆگرافیای صین و هند نزیكە لە 2 ملیار و نیو لە هێزی دەستی كار ئەم دوو لۆژیكە ناهاوسەنگە. هێزی جەستە نابێتە ئەلتەرناتیڤی پێشكەوتنی هێزی هزری و زانستی و وەبەرهێنانی دەستی كاری ناوەخۆی لە زیرەكی دەروونی و ژمارەیدا. كەواتە دەستوور نابێتە هێزی دەرەكی و هاوسەنگی سیاسی و سەربازی و ئابووری صین و هند بەلام ئەمەریكا ئەم هاوسەنگیەی راگرتووە بەرێگای دەستوور و ئابووری گەلان بۆ هێشتنەوەی ئەمەریگای گەورە لە جیهاندا لە هێشتنەوەی دۆلار و و بازاری ئابووری گەلان لە ساخكردنەوەی كالای براندی ئەمەریكی لە ولاتانی خۆشگوزەراندا.
گەل لە یاسای حكومەت دادەمەزرێت بەلام شەرعیەتی پێشكەوتنی كۆمەلگا وەرناگرێت ئەگەر ئابووری مرۆی لە ئاستی وەبەرهێنانی ناوەخۆی پەتی دانەمەزرێت نابێتە هەرێمێكی دامەزراوەی و یاسای و خۆرێبەری سەربەخۆی. زۆرجار دەلێت عێراق و هەرێم لەسەر (هاوبەشی و رێكەوتن و هاوسەنگی) لە پێگەی دەستووری كلتوری و نەریتی و مەزهەبی كە ئەم سلۆگانە لە دامەزراوەی فیدرالی شلی عێراق جۆرێكە لە خۆرێبەری لامەركەزی خەلك و خاك و كلتور و ئاین بەناوی ئۆتۆنۆمی باشوور لەناوسنووری عێراق، كاتێك ئەم سێ ستوونە دەبێتە دامەزراوەی ئەمە هۆكارێكە لە هاوبەشی زۆرینەو كەمینە بەرێگای سازشی و یاسا و بەرژەوەندی هاوبەش لە خولانەوە دۆخی ناوەخۆی عێراق و باشوور كە رێكەوتن لەسەر هێشتنەوەی سیاسەتێكی چەقبەستووی لە هاوسەنگی دیمۆگرافیای عێراقی فیدرال بەرێوەدەچیت. ئەوكات هەموو كەسێك دەتواێنت ببێتە نوێنەری مێرنشینی خێزانی و ناوچەگەری لەناوەخۆی عێراق لە بچووك بۆ گەورە. بۆیە عێراق دابراوە لە سیاسەت و دیموكراسی و سۆشیال دیموكرات كە گۆراوە بۆ ئاینی و مەزهەبی لە پیرۆزی گۆرستان و تاكگەرای پەرستشی رۆحانی بەسەر شارستانی عێراق و باشووردا.
باشووری كوردستان پێویستی بە حزبێكی رێكخستنی جەماوەری كراوەی لە پێكهاتەی زمان و رەنگ و خاك لە نیشتیمانی كوردستان لەداهاتووی نزیك خۆرێبەری لەناوەخۆی هەرێم و عێراق ئەم گۆرانكارییە بكات بەناوی دادگەری و كوالێتی و برایەتی كە هاوسەنگی خۆشگوزرانەی و دیموكراتی دەچێتە بواری جێبەجێكردن ئەوكات ئاین لەدەستی خەلك و خێزان و هۆز رزگاری دەبێت بۆ هاولاتی بوون و تاكگەرای لە ئازادی رۆحانی و زانستیدا بۆ دامەزراوەی نیشتیمانی كوردستان لە هاولاتیبووندا. تا پێگەی هۆزگەرای و هیپۆكراسی ئازادنەبێت بۆ هاولاتی بوون ئەم دۆخەی باشوور بەردوام لەهاوشانی كێشەی عێراق درێژدەبێتەوە بۆیە دامەزراندنی بەری پێشەوەی سۆشیال دیموكرات بەشێكە لە دامەزراوەی كۆمەلگای كوردی پێشكەوتوو لەهاوشانی دەستوور و پیشەسازی و بازرگانی و كشتوركالیدا.
تعليقات
إرسال تعليق