لەدایكبوونی رۆژهەلاتی ناوەراستی نوێ
بلۆگەر : جەودەت احمد
بابەت : نوێبوونەوەی هزر
بەروار : 3\10\2024
رۆژهەلاتی ناوەراست لە نەخشەی جوگرافیای سیاسی لە دوای رووخاندنی ئیمپراتۆریەتی عوسمانی سونەی سولتانی كە لە سێ كیشوەر پێكهات بوو وەك ئەفریقا و ئەوروپا و ئاسیا ئەم سێ كیشوەر هێزی ئیسلامی سونەی سولتانی بوو لە رۆژهەلاتی ناوەراست لەدوای روخاندنی ئەم ئیمپراتۆریەتیە لە جەنگی یەكەم و دوومی جیهان كۆمەلێك ولاتی عەرەبی لە رۆژهەلاتی ناوەراستی شارستانی عوسمانی گۆڕا بۆ دەولەتی مەزهەبی و شاهۆزگەرای بەناوی عێراق و سوریا و یەمەن و فەلستین ولبنان و سعودیا و ئەردەن و ولاتانی ئیماراتی واتە رۆژهەلاتی ناوەراست لەسەر سێ رێرەوی ئاوی ستراتیژی دامەزراوە لە میراتی سونەی عوسمانی سولتانی وەك دەریای عەرب لە قەراغ ئیمارتی كەندوای عەربی و دەریای سوور لە ئاراستەی یەمەن و مصر و ئەردەن وە دەریای سپی لە قەراغ فەلستین و لبنان و سوریا و ئیسرائیلی نوێ.
جیۆدیمۆگرافیای رۆژهەلاتی ناوەراست بریتیە لە عێراق، ئیماراتی عەرەبی، سعودیا، یەمەن، مصر، فەلستین، لبنان، ئەردەن، سوریا، ئیسرائیلی نوێ، دامەزراوەی ناوین ئەم كۆمەلە ولاتەیە لە مێژوی كۆمەلگای بابلی و مصری خرا ژێردەستی عوسمانی بووە بە ئیمراتۆریەتی شارستانی ئاینی ئیسلامی مۆدێرن لە چاخی ئاسن ئەوكات بەهێزترین سوپای جیهان بووە لە وەبەرهێنانی چەك و سوپا و جەنگ و دامەزراوەی خۆرێبەری كۆمەلگای شاهۆزی لە رۆژهەلاتی ناوەراستی عوسمانی چونكە ئابووری سەربازی سولتانی بەرێگای ئاین و خەلك سێ كێشوەری جیهانی بری بەناوی رێگای سولتانی مۆدێرن لە هێلی شەمەندەفەر و دابەشكردنی سوپا بەسەر نیشتیمانی عەرەبیدا.
دوو جەنگی گەورەی جیهان ئەم دابەشكراوەی گۆری بۆ رۆژهەلاتی نوێ كلاسیك لە دامەزراوەی دەسەلاتی هیپۆكراسی شاخێزانی و شاهۆزگەرای بەناوی شا و میراتی ئاینی و پیرۆزی خێزان لە راگرتنی دەسەلاتی بەریتانیای گەورە بەسەر دامەزراوەی خەلك و خاك و ئایندا. ئەوەی گرینگە لە دوای ئەم دابەشكردنە بریتی بوو لە هەلوەشاندنەوەی خاك و دامەزراندنی دەولەت مەزهەب و نەتەوەی عەرەبی بەناوی پیرۆزی نشتیمانی عەرەبی و ئاین و كلتور و زمان وەك هێلی زریزەی لە یەكگرتنی پەرتەوازی خۆرێبەری ئەم نەخشەیە لە ناوین جێگركرا. ئەوەی لە سەردەمی هەلوەشاندنەوەی دەسەلاتی عوسمانی ئیسلامی سوونە دامەزرا كۆتا نەخشەی ناوین بوو لە جیهاندا لەدوای ئەم نەخشەگۆرینە سەرجەم رووداوەكانی دوای جەنگی سارد لە نێوان كۆمەنیستی كۆن و لیبرال دیموكراتەكان تەنها هێزی دەسەلات و حكومەت و حیزب و خێزانی گۆری بەلكو كێشەی زەوی لەناكۆكی ماوە وەك زەوی نێوان بیابانی سعودیا و عێراق وە سوریا و ئەردەن و لبنان و فەلەستین سەرجەم ئەم ولاتانە لە بۆشای ناوچەی خۆلەمێشی درێژە بە دامەزراوەی دراوە.
ناوچەی خۆلەمێشی لە ناوین جۆرێكە لە بۆشای نێوان ولاتان لە سەر كێشەی زەوی دورگە و كەنداو و بیابان و رووبار و دەشتای ئەم لۆژیكە بۆئەوەیە زۆرترین ئاژاوەی ترازانی دەسەلات بخاتە ناو پێكهاتەی نەتەوەی لە ئاین و زمان و خاك و رەنگ وەك فەلەستین لە كێشەی هێشتنەوەی دروست بوونی دەولەتی ئیسرائیلی نوێ. كوردستانی گەورە لە نێوان چوار ولاتی هاوسنوری ئاسیا و ئەورووپا و ئەفریقا كە لە قەراغ ناوچەی بەپیتی مانگا دامەزراوە و هاوبەشی رۆژهەلاتی ناوەراست و كلتوری عەرەبی و ئاینی مەسیحی و جوولەكە و ئیسلامە كە سێ كۆتا ئاینی سەرزەویە. ئەمە دیمۆگرافیای زەوی ناوینە لە دامەزاوەی كلاسیكی كۆن بۆ هەلوەشاندنەوەی مۆدێرنێتەی رۆژهەلاتی نوێ لە چاخی دیجیتالیدا.
رۆژهەلاتی ناوەراستی رەسەن واتە دامەزراوەی سەرەتای لە سەدەی 20 و گەشە دانیشتوانی بۆ ئێستا 250 ملیۆن كەسە، جگە لە ئێران و توركیا و سودان. ئەم سێ ولاتە نابێتە هاوبەشی ناوین بەلكو لە پرۆژەی جەنگی ئیسرائیل و كەنداوی عەرەبی هاوبەشی جیۆسیاسی كراوە بۆ دەستگەیشتن بە بەرژوەندی ولاتانی ناتۆ و ئەمەریكا و كۆمەنیستی نوێ لە دوای رووخانی یەكێتی سۆڤیەت. پێكهاتەی ئەم ناوینە تەنها ولاتەدیارەكانی سەدەی 20 نەوەك 21 و هۆكاری دەركەوتنی هێزی ناوەراست لە ئقلیمی و هاوشانی ولاتانی زلهێز تەنها جەمسەری جەنگی مەزهەبی شیعە و سوونە لە هێلی هیلالی شیعەو سوونە كە ئەم دوو هێلە بۆ دروستكردنی ئاژاوەی هزری لە جەستەی ئاین و خاك و زماندا ئەم ئاژاوەی ئافراندوە.
پێگەی ناوین لە جینەلۆجی خاكدا
چەمكی جینەلۆجی واتە Tree Families بەزمانی كوردی زریزەی خێزان لە پێكهاتەی رەسەنایەتی پێگەی دەسەلات و خێزان و شوێن لە ناوكۆمەلگای هۆزگەرای ناوین بەناوی (لەوەرگای حوشتر و مەرداری و رەشمال و ئەسپ و تاژی و بڕنۆ) لە جلی كولتوری رەسەنی عەرەبنشینی دامەزراوە لە بیابانی رۆژهەلاتی ناویندا. ئیكۆلۆژی نیشتیمانی عەرەبی لە رووی كۆمەلگا و دامەزراوەی تاكگەرای جۆرێكە لە سیفەتی (تەوەزەلی و زەغەلی) ئەم تاكگەراییە ئارەزووی كاری هزری و داهێنان و دامەزراوەی پیشەسازی ناكات بەلكو لە ئالوگۆری مێژووی بازرگانی ئەم شاهۆزگەرایە تەنها لە پرۆسەی ئالوگۆری دراو بەرامبەر بەخۆراك و چەك و سێكتەری گشتی لە حكومەت و خەلك و خاك بەرێوەدەچێت بۆیە پیرۆزی ناوین لە هۆزگەرای و ئاین و نەوت و غاز و هزری توندرەوی بەرامبەر جیهانی ئیمرایالیزم بەرێوەدەچێت كە كلتوری كۆنەپەرستی نەتەوەی عەرەبیە.
سامانی سروشتی ناوین
بەگوێری ئابووری سیاسی قەبارەی ناوین لە جیهان زیاترە لە %50 سامانی نەوت و غاز. ئەم بڕە سەرچاوە خۆبژێویە لە تەك ئابووری كلاسیكی شوانكاری و جوتیاری و بازرگانی لەهاتنی چێرچل و هێنری كێسنجەر بۆ رۆژهەلاتی ناوین توانرا لە دژی كۆمەنیستی كۆن و شۆرەشی ناوەخۆی عەربی دژ بە عوسمانی و بەریتانیا و دۆخی ناوەخۆی شارستانی ناوین لە كلاسیك بگۆرین بۆ پترۆدۆلار بەو مەرجەی دامەزراوەی دەسەلاتی شاخێزانی لە قۆچانی بەرتیانیای گەورە تۆماربكرێت و دابەشبكرێت بەسەر دەولەت مەزهەب سوونە لە شاخێزانیدا. دۆزینەوەی نەوت و غاز هۆكاری رووخاندنی كۆمەنیستی كۆن و یەكێتی سۆڤیەتە چونكە كۆمەنیست لە ئاراستەی وەبەرهێنانی ناوەخۆی لەناوین بەرێوەدەبەرێت وەك لەناوبردنی عەبدالكریم قاسم كە عێراق لە بازاری نەوت بگۆرێت بۆ پیشەسازی ئاسن و مێگا پرۆژە بەهاوكاری كۆمەنیستی كۆن و دژی دەركردنی بەریتانیا و ئەمەریكا بووە لە رۆژهەلاتی ناوەراست بەلام ولاتانی كەنداو لە شاری بریقەدار وەك كەندوای عەربی هۆكاری رێگری ئەم پرۆژیە بوون و ئاراستەی ناوەخۆی عێراق گۆرا بۆ رێژمی و سەرهەلدانی جەنگی مەزهەبی لە نێوان ئێران و عێراق لەپێش رووخاندنی شای ئێران كە دژی پرۆژەی پترۆدۆلار بوو لە هاوشانی ناویندا.
رۆحیەتی ئاین لە ناوین
ناوین لە پێكهاتەی ئاین و زمان و خاكی هاوبەش دامەزراوە بەلام گەورەترین شارستانی كلتوری ئاین بریتیە لە مەسیحی و جوولەكە و ئیسلام كە كۆتای قۆناغی رووخاندن و هەلوەشاندنەوەی پێگەی موسا و عیسا لە بەرژوەندی هاتنی كۆتای ئاین كە ئیسلامە، هاتنی ئیسلام قۆناغێكی نوێی تۆماركرد لە ناوین بەناوی كۆتای خودا و پێشەوا و قورئان و لە سنوری كراوەی عەرەبی و خاكی بیابانی رۆژهەلاتی ناوەراستی كۆنی سەردەمی شاهۆزگەرایدا. هۆكاری مانەوەی شارستانی ولاتانی ئیسلامی ناوینە چونكە ئەم ولاتانە بەرێگای ئاینی ئیسلام دەتوانن دوور لە دەسەلاتی ئایدۆلۆژی و حكومەت و پەرلەمان و حیزب تەنها بە هەلبژاردنی خەلیفە و كۆكردنەوەی زەكات و خێر لە دامەزراوەی كۆمەلگای دادگەری ئیسلامی خۆرێبەری بەرێوەببات بێ ئەوەی هیچ هێز و ولاتیێك و قەرزێك بخاتە ناو كۆمەلگایەكە بۆیە كێشەی جیهانی سەردەمی نیولبرال و كۆمەنستی نوێ ناتوانن ئابووری خێزانی ئیسلامی كۆنترۆل بكەن چونكە ئامرازێك و ئامانجێكی ئاینیە كە تاك لە هەژاری و نەخۆشی و نەخوێندەورای رزگاردەكات بەهۆی ئابووری زەكات نەوەك قەرز و دەسەلاتی دەرەكی لەناوەخۆی ئەم دەولەت خەلیفەیەدا. كەواتە ئاین لە ناوین هۆكاری مانەوە و جەنگ و ئاشتیە لە دژی موسای سامی ئابووری سیاسی و عیسای مەسیحی ئاژاوەی پرۆكسی دامەزراوەی پرۆژەی تیرۆر لە پێناو هێشتنەوەی ئیسلامی دیموكراسی و شاخێزانی هۆزگەرای لەناوین و پۆستی ئابووری پترۆدۆلار وەك ئامرازێك بۆ هزری دژە تیرۆر ئیسلام و فۆبیا بەكاردێت لە كارنامەی 11\9 دا.
ئیسلامی دیموكراسی وكارنامەی 11\9
تیرۆری ئیسلامی لە مەزهەبی سوونە سەلەفی بەعث بەشێكە لە پرۆژەی سوپای منالانی رافیدێن لە دوای جەنگی سونە و شیعە لە نێوان عێراق و ئێرن ئەم هزرە دامەزراوە كە عۆجە بەشێكی گەلی عێراق وەك سومبولی سوپای رۆحی و خاك و نەتەوە لە پێناو مانەوەی حیزبی بەعث و سلۆگانی ئاینی ئیسلام رزگاركردنی قودس بەناوی نەژادپەرستی هۆزگەرای عەربی دامەزراوە بۆئەوەی عێراق لە دوای رووخانی لە جەستەی مەزهەبی و زمان و خاك لە ئاژاوەی ئایدلۆژی سیاسی بتوێتەوە كەواتە پرۆژەی 11\9 هیچ پەیوەندی نەبوو بە عێراق و سعودیا و ئەردەن و ئێران و توركیا بەناوی ئاین و مەزهەب بەلام هۆكاری ئەم بۆشاییە لە نێوان ئیسلامی سوونەی سەلەفی و شیعەی مەزهەبی بۆ مافی خۆرێبەری لەناوەخۆی عێراق لە ئالوگۆری دەسەلات و دەرفەتدان بە ئەمەریكا و ناتۆ بالادەستی كرد و بووە قۆستنەوەی دەرفەت بەناوی هێنانی دیموكراسی و گۆرینی دەسەلاتی رژێمی. ئیسلامی سیاسی لە ناوین هاوبەشی پرۆژەی كارنامەی 11\9 بەناوی ئیسلامی دیموكراسی لە شاخێزانی بەهاوكرای ئەمەریكا و ناتۆ لە دسەلات داەزراوە كە زۆرترین قەرز و مامەلی دۆلار لە كرداری وەبەرهێنانی دارای بەكاردەهێنن كە فرۆشتنی نەوت بە پارەی دۆلار و هێشتنەوەی سوپای ئەمەریكا لە ناوین بۆ پاراستنی ئابووری ئۆپیك لە جێگەدانانی ئابووری نەوتی ئێران و رووسیا و فەنزوێلا كە تێچووی دەرهێنان و فرۆشتن و كرینەوە بەكەمترین نرخ دەوەستێتەوە بۆیە پرۆژەی پترۆدۆلار لە بازاری ناوین هۆكاری راگرتنی دەسەلاتی كەمینەیە بەسەر زۆرینەی ولاتانی وەك عێراق و لیبیا و مصر و یەمەن و لبنان و فەلستین و سوریا چەسپاوە. كە بۆشیای 11\9 بەناوی رووخانی عێراق و هاتنی ئەمەریكا بۆناوین لەدوای جەنگی كەنداو و بەهاری عەرەبی زۆرترین دەرفتەی داگیركردنی پێگەی كۆمەنیستی كۆن لە ناوین كەوتە ژێر كۆنترۆلی دەسەلاتی دۆلار دیپلۆماسی و پترۆدۆلار كە لە ئاراستی دەریای عەربی و دەریای سوور و دەریای ناوەراست و ئاسمان و وشكانی دۆلی رافیدین بۆ ئاراستەی ئاژاوەی تیرۆر لە سنووری سوریا و عێراق درێژبۆتەوە لە دژی دەولەتی شیعە مەزهەب وەك سوریا و ئێران و عێراق و لبنان یەمەن و لەناو بازنەی دەسەلاتی سوونە مەزهەب بەهاوبەشی بەرێوەدەچێت ئەم دوو جەمسەرە لە دەسەلات دژی یەكتر لە خاك یەك گەلن لە دەرەكی ئۆپۆزسیۆن و دژ و هاوبەشن.
پرۆژەی 11\9 دەسەلاتی ئەمەریكای فراوان كرد بەناوی هێنانی دیموكراسی بۆ ناوین لە دژی كۆمەنیستی نوێ بەلام ئەم پرۆژەیە لە بەهاری عەرەبی هۆكاری گۆرینی دەسەلاتی كلاسیكی خێزانی خۆسەپێن كە زیاتر لە 18 ولاتی نشتیمانی عەربی گرتەوە و زۆربەیان بەرێگای دۆلار دیموكراسی و ئاژاوەی شۆرەشی شەقام دەسەلاتی كلاسیك گۆرا بۆ دیموكراسی نوێنەرایەتی ناتەواو. ئەم جەنگە كەلەشەقام بەرێگای هەوالگری جیهانی روویدا لە نێوان سوونە مەزهەبی عوسمانی و شیعە مەزهەبی پرۆكسی وەك ئامرازێك و ئامانجێكە بۆهاتنە پێشی ئێران بەرێگای پرۆكسی و جەنگی دەروونی لە نوێنەرایەتی شیعەی ئێرانی بەسەر خۆسەپێنی و لەناوبردنی سوونە مەزهەبی میراتی عوسمانی، پرۆژەی بەهاری عەربی لە لایەن ئۆباما بەرێوەچوو تاكو دەسەلاتی ئێران لە ولاتانی عەرەبی جێگیربكات و لە هاوشانی سەركوتی پرۆژی دامەزراندنی دەولەتی ئیسرائیل لە مینادا واتە لە نێوان رۆژهەلاتی ناوەراست و كیشوەری ئەفریقا ئەم دەولەت نەتەوە جوولەكەیە لە كلتوری خۆرئاوا و ئەمەرێكا لەناوەخۆی هەناوی ولاتانی ئیسلامی مەزهەبی دامەزراوە بۆیە ناتۆ و ئەمەریكا زۆربەی ئەو ولاتانەی لە گۆرینی دەسەلات و حكومەت و لەناوبردنی سەركردەكان كەكۆتای پێهات تواندرا دەستووری مەزهەبی و ئاینی و كلتوری لە ناوین دابرێژنەوە بۆئەوەی ناوین بەردەوام لە گەمژەی رۆحیەتی كلتوری خۆی بخولێتەوە و ئاین وەك توندوتیژی دژ بە هاتنەوەی جوولەكەی سامی لە لۆبی ناتۆ و ئەمەریكا لەهاوشانی ولاتانی ئیسلام بە كلتورێكی نامۆ و بالادەست دابمەزرێت بۆیە كوژرانی جوولەك هاوشانە بە لەدایكبوونی هزرێكی توندرەو لە ولاتانی ئیسلامی سیاسی و دیموكراسی و مەزهەبی.
ئامانجی ئەمەریكا بریتییە لە پرۆسەی كرداری دەروونی تاكگەرای دژی ئاین و نەتەوە و خاك بەناوی دامەزراندنی دەولەتی ئیسرائیلی نوێ واتە لەدایك بوونی تاكێكی ئیسلامی هاوسەنگە لە دروست بوونی تاكێكی توندرەوی هزری بۆ دامەزراوی جەنگی پرۆكسی تیرۆری لە گشتاندنی كارنامەی 11\9 لە تاكگەرای خێزان و دەولەت و نەتەوە و مەزهەب، بۆیە هەموو گروپێكی ئاینی مەزهەبی لە پێگەی سەلەفی سوونەی توندرەو هاوشانە لە شیعە مزهەبی پرۆكسی. لەم كارنامەیە رۆژهەلاتی ناوین دابەشكراوە بەسەر دوو بەش كە سوونەی دیموكراسی و توندرەوی سەلەفی هزری لە دژی شیعەی مەزهەبی دیموكراسی و توندرەوی هزری پرۆكسی لەناوەخۆ لە پێگەی حكومەت و دامەزراوە دابەشكراوە لە ئاین دژ و بەرژوەندی لە نێوان ناتۆ و ئەمەریكا و رووسیا دژ بەم جوگرافیایە لەپێناو نەوت و ئاین و خاك و نەتەوە درێژە بەم دۆخە شلەژاوە دەدرێت.
كارنامەی 11\9 بۆ لەناوبردنی هەموو هزرێكی داهێنراوبووە لە پێگەی زانستی و وەبەرهێنانی پیشەسازی ناوەخۆی و لەدایكبوونی هزری فەلسەفی ئیسلامی و پرۆژەی خۆبەخشی شیكردنەوەی زانستی زانكۆ لەگروپ و پێكهاتەكاندا وەستاوتەوە كەواتە هیچ پرۆژەیەكی مەعریفی لەناوین ناچێتە بواری جێبەجێكردن و دەبێتە پرۆژەی تیرۆری و سەركوتی هێزی ناتۆ و ئەمەریكا لە هاوبەشی ناوەندی هەوالگری ئەم ولاتە كە رۆلی ئەم ئاژاوە ئاینی و سیاسی و مەزهەبی و ئابووری بەرێوەدەبات لە پێناو مانەوەی دەسەلاتی خێزانی وەك شاهۆزەكانی عەرەبی لە كەندوا و هاتنە سەردەسەلاتی شیعەی دیموكراسی و مەزهەبی پرۆكسی بەناوی ئالوگۆری دیمۆگرافیای دەسەلات و مەزهەب لە پێگەی ئاین و نەتەوەدا وەك عێراق لە سوونە بۆ شیعە دواتر بووە بە هزری تیرۆری سەلەفی سوونەی دژ بە دژە مەزهەبی شیعەی پرۆكسی لە عێراق بۆ رۆژهەلاتی ناوین.
هاتنەوەی جەنگ بۆناوین لەسەر ئەم سلۆگانە دامەزراوە
1- ئابووری ئازاد كە بەشێكە لە سیستەمی نیولیبرال دیموكراتەكان تەنها پشت بە پترۆدۆلار و هەناردەی نەوت وبازاری كراوەی جیهانی بەكاربهێنت لە دژی هاتنی پرۆژەی كۆمەنیستی نوێ بەناوی گۆرین كۆمەلگای نەوت بۆ پیشەسازی ناوەخۆی بەلام ئەمەریكا دژی ئەم پرۆژەیە بۆیە ئابووری نیولیبرال لەناوین دایمەزراندوە تاكو زۆرترین رێژەی كۆمپانیا لە هاورەدەی سەربەخۆی و رێكخستنی بازار و دەستی و كار و كۆگاكردن والابكات ئەم ولاتە نەبیتە خۆرێبەری بەلكو بەردەوام لە قەیرانی ئابووری ناوەخۆی بخولیتەوە.
2- بەبازاركردنی دیموكراسی بەناوی ئاشتی و مافی مرۆڤ و حكومەتی پەرلەمانی و فیدرالی و ئۆتۆنۆمی لەناوەخۆی ئەم ولاتانەی كە تاكرەون و هیچ دەرفەتی گۆرینی دەسەلاتی تیدا نیە وەك جەنگی سوریا و نزیكەبونەوە لە جەنگی توركیا و یەمەن. ئەم پرۆژەیە دەبێتە دیموكراسی رژێمی لە ئالوگۆری دەسەلات و حكومەت و جەماوەردا بۆ وێنە رووخانی عێراقی عۆجە.
3- ئایدۆلۆژیای ئەم پرۆژەیە ەەناوی ئاین و مەزهەب و كۆمەلگای سێیەم لە هاورەگەزباز لە سێبەری بانكی جیهانی لە دوای پێدانی قەرز و بووژانەوەی ئەم ولاتە دەخرێتە بواری جێبەجێكردن وەك سعودیا كە قەرزی هەیە و پارەی نەوت و زێری لە ئەمەریكایە كە شاری بریقەداری سعودیا ئامانجێكە و تەنها دوور خستنەوەی ئاینی ئیسلام و پێگەی خێزانی هۆزگەرایە لە كلتوری كۆنەپەرستی نەتەوە و مەزهەبی و خاكدا. بۆیە ئادیۆلۆژی لەهاتنەوەی هەموو جۆرە هزرێك هۆكاری بالا دەستی ئەمەریكا و لەدایكبوونی تیرۆرو لەناوبردنی سەركردەكانە لە ناویندا.
4- دۆزینەوەی وزەی نوێ ئەم جۆرە وزەیە لەناوین وەك سەرچاوەی پركردنەوەی سووتەمەنی پیشەسازی زلهێزان تەنها ئۆپیك بەشێكی سەرەكی ئەم بازارەیە لە دابین كردنی سووتەمەنی بۆ جیهان كەواتە دۆزینەوەی غاز و زێر و یۆرانیمۆ و گۆكرد و لیثسیۆم هۆكاری لەجێگادانانی یەدەگەی دۆزراوەی نوێە لە وزەی سروستی بۆ هەناردەكردنی خۆرئاوا و ئەمەریكا و ئاسیادا. هێشتنەوە پرۆژەی پترۆدۆلار و نەوت و غاز جۆرێكە لە سەقامگیری ئەمەریكا و سوپا و ولاتانی ج7 لە جیهاندا كە بەكمترین نرخ ئەم وزەیە لە بازار دەفرۆشرێت بۆ دابینكردنی بەرهەم و وزەی پیشەسازی و دامەزراوەی حكومە و شارەوانی و بەكاربەری رۆژانەیە.
5- هێشتنەوەی دەسەلاتی لەرزۆك، ئەم هێزە بەهاوكاری سەرجەم ستونانەی سەرەوە دەچێتە جێبەجێكردن. بۆوێنە دەسەلاتی سعودیا لە شاخێزانی بەندە بە فرۆشتنی نەوت و تیرۆری بنەمالەی بنلادن و بەكارهێنانی دۆلار لە ئابووری ناوەخۆی و قەرزكردنی پارە لە بانكی جیهانی و جێگیركردنی سوپای ئەمەریكا لە جیۆسیاسی ناوین و پاراستنی گریبەستی 50 سالەی ئالی سعود كە ئەمەریكا لە هیزی دەرەكی و ناوەخۆیە بۆیە ئەم دەسەلاتە لەرزۆكە لەم هاوبەشیە جیۆئاژاوەی مەزهەبی و نەتەوەی و ئاین دامەزراوە.
6- دۆلار دیموكراسی لە ئاژاوەی سیاسیدا لەدوای بەهاری عەرەبی لە پرۆژەی ئۆباما ولاتی عێراق و ئێران بەفەرمی لە سیستەمی چاودێری سۆیفت دەرهێندرا لەرێگای لۆبی زایۆنی لەناوەخۆی كۆنگرێسی ئەمەریكا ئەم پرۆژەیە بۆ بەهێزكردنی شیعە لە دژی سوونەی سەلەفی عوسمانی مۆدێرن درێژكرایەوە لە سپیكردنەوی دۆلار لە عێراق و كوردستان بەناوی بانك و بازرگانی و بازاری ناوەخۆی و گەشتیار. رۆژانە بە ملیۆن دۆلار لە بازاری رەش مامەلی پێوەدەكرا لە عێراق بۆ ئێران دواتر تا سنووری یەمەن لە هیلالی شیعی درێژدەبۆوە بێ ئەوەی ئەم دۆلارە لە ژێری چاودێری سیستەمی سۆیفت مامەلی پێوەبكرێت بۆیە ئازادی دۆلار دیموكراسی و جەنگی پرۆسكی مەوهەبی و تیرۆر، هۆكاری هێشتنەوەی ئەم دۆخی ناوینە.
7- بالا دەستی جەنگی پرۆكسی ئەم ستراتیژە لەلایەن ئەمەریكا و ناتۆ و ئیسرائیل دژ بە رووسیا و صین لەناوەخۆی رۆژهەلاتی ناوین درێژكرایەوە كە پێگەی شیعە مەزهەبی لە ولاتانی ئیسلامی سوونەوە شیعە دەرفەتێكە دژ بەهەژموونی مانەوەی ئەمەریكا و ناتۆ و فراوانكردنی دەسەلاتی ئیسرائیلە لە دژی خاكی فەلەستین و ئاین و زمان وەك ئەركێكی شەرعی ئیسلامی شیعە مەزهەب لە هاوسۆزی سوونە مەزهەب جەنگی پرۆكسی لەناوین بەرێوەچووە ئەم جەنگە بۆ بەرژەوەندی ئەمەریكا و دژە دەسەلاتی سوونە و كرینەوە بازاری چەكی ناتۆ و رووسیا رۆلێكی ئەرێنی گێراوە لەلایەن ئێران بەسەر نیشتیمانی عەرەبیدا. فرۆشتنی ئێف 35 لە هاوشانی فرۆشتنی ئێس 400 رووسیایە لەم ئاژاوە جەنگیەدا. ئەم جەنگە بە چەقبەستووی بەرێوەدەچێت وەك خەندەق و كۆلان و سڤیل و شەقام گروپ و ئاین و ناسیۆنالیزمی نەتەوەی بەردەوامی دەبێت. رۆلی ئێران و مەزهەبی شیعی تەنها هۆكاری بالا دەستی خۆیان بەسەر ناوین بەرێگای ئاشتی و جەنگ هەژموونیگەرای بەسەر ولاتانی سونە مەزهەب زال دەكەن ئەم جۆرە فشارانە وەك كرداری نهێنی ناوەندی هەوالگری جیهانە كە ئێران لە خاكی خۆیان بەرێگای بازاری چەكی دوور مەودا كۆنترۆل رۆژهەلاتی ناوین دەكات ئەم جۆرە مانۆرە سەربازیە نمایشی ترسە بۆسەر سوونە مەزهەب و كرداری دەروونی شیعەگەری بەرزدەكاتەوە زۆرترین تاكگەرای داخزان بكاتە ناو ئەم خۆبەخشیە جەنگ و ئاشتیە بۆیە قەبارەی شیعە بە 200 ملیۆن كەس هەژمار دەكرێت و نوێنەرایەتی 1 ملیار 200 سوونە مەزهەب دەكات لەجیهاندا.
ستراتیژی ئێران بەرێگای پرۆژەی كراكەر كاردەكات چونكە هەرچەكێكی ناتۆ و ئەمەریكای دەست بكەوێت بەرێگای جەنكی روسیا و ئۆكرانیا و سوریا و یەمەن و عێراق و لبنان و ولاتانی سێیەم ئەم چەكانە بە قاچاغ دەگوازرێتەوە بۆناوەخۆی تاقیگەی سەربازی ئێران ئەوكات كراك دەكرێت واتە هەلوەدەشێندرێتەوە جۆرێك لە چەكی بچووك و خێرا و زیرەكی خۆرێبەری ئەم چەكە بەرهەم دەهێنێت. بۆوێنە لە 1997 ئێران بەرێگای گروپی پرۆكسی هێرشی دەكردە سەر كوردانی رۆژهەلات بەلام لە سەدەی 21 و سالی 2023 بەرێگای دۆزینەوەی شوێن و دیاریكردنی بەرپرسانی كورد دوای ماوەیەك بەرێگای درۆنی خۆكوژ ئەم كردارەی بەرێوەدەبرد، جەنگی ئێستا لە عێراق بەرامبەر بە ئێران ئاسانتر و سەلامەتترە چونكە ئامانج و ئامرازەكان دیارە كە چۆن هێرش دەكاتە سەر دوژمنی نەتەوەی و شێواندنی ناوچەی ناوین لەپێگەی پاراستنی پشتێنی ئاسایشی تەهران و هێشتنەوەی دەسەلاتی پرۆكسی لە ئاژاوەی مەزهەبی و تیرۆر و دەسەلات و پیرۆزی بەرگری ئاینی ئیسلام لە سەروەری ولاتانی عەربی خۆرێبەری كردوە.
جیاوازی كلتوری ئیسرائیل بەهۆی پێگەی فرە نەتەوەی لە دامەزراوەی ئیسرائیلی نوێ وەك تەوژمێكی ئایدۆلۆژی بەسەر رۆژهەلاتی ناوین داپۆشراوە كە رێژەی دیموكراسی و پشتگیری ناتۆ و ئەمەریكا لە پرۆژەی ئیبراهیم بۆ ئاشتی و جەنگ وەك ئامرازێكە بۆ داگیركردنی ناوین و ئامانجێكە بۆ شەری دژە ئاین لە نێوان مەسیحی و جوولەكە وە جوولەكە و ئیسلام وە مەسیحی و ئیسلام كە ئاستی بازرگانی خۆرئاوا و پێگەی دیبلۆماسی جیهانی مەسیحی لە ئاین و سیاسەت وەك دبلۆماسی كلتوری لە ناوین بۆتە ئاژاوەی هاتنەوەی نەرم لە گۆشەی جەنگی پرۆكسی و داگیركرای خاك و گۆرینی دیمۆگرافیا كە رۆژ دوای رۆژ ئاستی كەنیسە و رێكخراوی جیهانی مەسیحی لە رۆلگێرانی كۆمەلایەتی بەرێژەی كاری لە دەروونی تاكی ناوین كردوە كە هاوكار و دژە لە گەرانەوەی تەوژمی مەسیحیەت و جوولەكە بۆ خاكی مینا. هەرچەندە دیموكراسی رژێمی رۆلی هەبووە لەناوەخۆی ناوین بەلام لە چوارچێوەی ئاین و خاك و نەتەوە و پیرۆزی خێزانی لە دەسەلات ئەم جۆرە دیموكراسیە یاری پەرتەوازەی خستۆتە ناوەخۆی كلتوری شارستانی ئیسلامی و گەل لە پێكهاتەی زمان و خاك و رەنگ لە ئاشتی و جەنگ ئەم دۆخەی ئافراندوە.
كوژرانی سەركردە دیارەكانی ناوین
لە سالی 1990 لەنێوان رووخانی یەكێتی سۆڤیەت و هەلوەشانەوەی بۆ كۆمەلێك دەولەت و دەسەلات و حكومەت. پرۆژەیەك راگێندرا بەناوی (سەربرخانەی عینادی) واتە ئەم پرۆژە هەوالگریە بۆ ئەو سەركردانە بووە كە لە دەسەلاتی سیاسی و پێگەی حكومەت و دەولەت وەك ئامرازێك بۆ ئامانجێكی شاراوە لە دژی ولاتانی زلهێزی ئەم هێزی بەكارهێناوە كاتێك رێنمایەكانی نەتەوەیەكگرتوەكان پشتگوێدەخرێت و ئاستی تاوان بەرزدەبێتەوە لە پێگە ئەم سەركردە خۆسەپێنە راستەوخۆ ناوی تۆماردەكرێت لە لیستی سەربرخانەی عینادەكان ئەم جۆرە لەناوبردنە بە كۆمەلێك چەك لە دووری خەلك و خێزان وەك كوژرانی كۆمەلێك كەسایەتی تاكرەوی دەسەلاتی لە ناوەخۆی ناویندا لە كۆتای سەدەی 20 و سەرەتای ناوەراستی سەدەی 21 روویدا كە ئەم جۆرە لەناوبردنە هۆكارێك بوو بۆ كەمكردنەوەی تێچووی جەنگ و دوورخستنەوەی دەسەلاتی خۆسەپێن لە پێگەی حیزب و جەماوەر و حكومەتدا. تەنها لە ماوەیەكی دیاریكراو بەرێگای ناوەخۆی ئەم حكومەت ئالوگۆر لە دەسەلات و حكومەت و جەماوەر دەكرێت زۆرجار تەنها تاكگەرای لە دەسەلات دوردەخرێتەوە بەناوی نوێكردنەوەی جیۆسیاسی لە ئاژاوەی عینادی كەسی كە رێگرە لە گەشەی ئاشتی و جەنگ لەناوەخۆی ئەم ولاتە بەسەر ئاراسەی جەنگی پرۆكسی ولاتانی مەزهەبی لە مینادا.
ئەوچەكە شاراوانەی كە بەكاردێت بۆ لەناوبردنی عینادی سیاسی
1- بەكارهێنانی سیستەمی هارپ بۆ ئاراستەكردنی هێزی بوومەلەرزە تاكو دامەزراوەی شارەوانی بەسەر ئەم دەسەلاتە بروخێت و هیچ هەلوێستی وەلامدانەوەی نەبێت لە كاتی دژ و بەرگری بەلكو بەهێزی نەرم و پێشهاتی رووخانی ئەم هێزە دەسەلاتە وێنا دەكات كە رێگای سازش و هاوسەنگی پێگەی جیۆسیاسی لە ناوین رابگرێت لە نێوان كۆمەنیستی نوێ و نیولیبرالەكان. ئەم چەكە هێزی رووخانی كرۆكی كۆمەلگای دەسەلاتی دەنگدەر و پێگەی ئابووری و كۆمەلایەتیە. جاروایە دەبێتە تۆفان و لافاو ووشكە سالی كە هۆكاری فشاری ئەم چەكە شاراوەیە بەناوی ریفۆرمكردن و لە جێگادانانی هێزێكی نوێ لەم ولاتەدا وەك روخانی دیمۆگرافیای ئەم دەسەلاتەیە.
2- فرۆكەی زیرەك لە دۆزینەوەی كەسایەتی و پێگە وبنكەی ئەم سەركردایەتیە كە بەرێگای زەوی و ئاسمان بەهاوكاری ناوەندی هەوالگری جیهانی ئەم كەسایەتیە دەخرێتە ژێرچاودێری بە دوو ئامانج لەناو دەبردێت كە لێدانی سپرای فسفۆر لە ئامانجی دیاریكراو یان ئاراستەكردنی GPS لە مەودای 100م یان فرێدانی GPS بۆسەر ئامانجەكە لە ئۆپراسیۆنێكی نهێنی دەچێتە بواری جێبەجێكردن.
3- تیژرەوی ئۆتۆمبێل كە بەرێگای ئامرازی شەپۆلی موگناتیسی دەخرێتە سەرخێرای ئەم ئۆتۆمبێلە كە كەسی داواكراو لە پرۆژەی نهێنی جیهانی بەرێگای هێواشكردنەوە و خێراكردنی ئۆتۆمبێل لە شەقامی خێرا دەبێتە هۆی لەدەستدانی كۆنترۆل یان خاوبوونە لە شەقام لەم كاتە دۆخێكی سروشتی رووداوی هاتووچۆ روودەدات و ئەم كەسە دەكرێـتە ئامانج و لەناودەچێت.
4- هێزی موگناتیزی چەكی ئاسمانی ئەم جۆرە پاكتاوە لە عینادی سەربرخانە بەكاردێت كە هیچ ئاسەواری بەدواوەی نیە و لەكاتی جیاواز بەكاردێت بەتایبەت لە شەوی باراناوی و هەورە بروسكە یان رۆژێكی تەماوی كە هۆكاری نەبوونی هیچ سەرچاویەكی پاشماوەی كاریگەری نابێت لەسەر شوێن رووداوەكە لە دوای پاكتاوی كردنەكە. ئەم جۆرە چەكە لەكەمترین ماوە لەناوی دەبات زۆرجار بەركەوتەی ئەگەرییە بەلام كاریگەری نەخۆشی فشاری نۆرەی دل كۆتای بەم كەسە دەهێنێت و هیچ ئاسەواری نەخۆشیەكە لەدوای بەجێنامێنت ئەم چەكە لە ئاسمان و زەوی ئاراستە دەكرێت بۆ پاكتاوی عینادی سیاسی ئەم چەكە لە دۆزینەوەی پسپۆری پیشەی پزیك و تاقیگە شوێن بزرە و نادۆزرێتەوە كە ئەم كەسە چی بەسەرهاتووە.
5- تێكدانی دەروونی بەرێگای كرداری فشاری دەرەكی لە چاودێری ئاسمان و زەوی بەهۆی دەنگی درۆن و چاودێری دیجیتالی دەبێتە هۆكاری رووخاندنی جەستەی و ئفلیج كردنی هزر بۆئەوەی سازش بكات لە كرداری پێگەی سیاسی كە بەعینادی سیاسی ناسراوە جاروایە بەرێگا جادوی دیجیتالی ئاراستەی دەكرێت لە شێواندنی دەروونی و دروستكردنی وێنەیەكی كەسی شێواو كە نەتوانێت لەم پۆستە بمێنێتەوە لە كەسایەتیەكی شێواوی دەروون رووخا و بێ ناز هەژماردەكرێت تاكو متمانەی دەسەلات و هێز و شەرعیەتی لێ وەربگرێتەوە لەلایەن خەلك و ئۆپۆزسیۆن.
6- فشاری هێزی موگناتیزی بۆسەر مال لە مەودای شاراوەی ئاسمان بۆ سەر كەسی داواكراوە زۆرجار ئەم فشارە لەگەل لێدانی هەورەبروسكە و باران و دەنگی فرۆكە و هێرشی ئاسمانی جەنگی ئەم چەكە دەشێوێندرێت و فشار دەخاتە سەرخانوو تا ئاستی لەرزینی زەوی و تەقینی دیوار و رووچوونی زەوی بە سانتیم وەك پەیامێكە بۆ هۆشداری كە نیشانەی دوور خستنەوەیە لە دەسەلاتی عینادی سیاسی.
7- بەكارهێنانی غاز لە جۆری بۆندار و بێ بۆن، ئەم جۆرە غازە لە ماوەی 1 خوولەك ئامانج دەپێكێت بەلام نایكوژێت بەلكو دەبێتە قوربانی ئفلیجی مێشك كە هەژموونی 30 سالەی تەمەن لە 3 رۆژی دوای ئەم بەركەوتنە دەبێتە هۆكاری لەبیرچوونەوەی هزری لە ئەدای نووسین و قسەكردن و تێرامان دادەبرێت وەك بەردێكی بێ روح وایە هیچ هەلوێست و بوونی نابێت لە پێگەی سیاسی كە ناتوانێت ووتار و پێشوازی و لێدوان و دیبەت ئەنجامبدات چونكە بیركردنەوەی ئیفلیج دەبێت و هەرچی بخوێنێتەوە لەكەمترین ماوە لەبیردەكات دەبێتە بیركۆر واتە نەخوێندەوارێكی رۆشەنبیری بەسەرچوو.
8- دۆزینەوەی هێلی تەلەفۆن و ئەنتەرنێت بەرێگای چاودێری تەكنەلۆجی بۆئەوەی چاودێری جوولە و دەنگ و چالاكی رۆژان بكرێت بەتایبەت بەرێگای دۆزینەوەی ژمارەی تەلەفۆن و بەكارهێنانی تاوەری تەلفۆن بۆ دۆزینەوەی خالی كۆتای ئەم بەكاربەر یاخود دۆزینەوەی ناونیاشانی ئەنتەرنێت هەمان سەرچاوەی لەناوچوون دەخرێتە سەر وەك كۆتا هێرشی ئاسمانی لە ناوەخۆی لبنان وەك تیرۆری سپی دیجیتالی لەكەمترین ماوە زۆرترین ئامانج و شێواندی ئاسایشی نەتەوەی لە سێبەری ئەم كەسە عینادە دەكرێـتە ئامانج.
9- بلاوبوونەوەی چەكی بایلۆژی بەرێگای جۆراوجۆر كە دەبێتە داتەپینی كەرتی تەندروستی و ئاژاوەی بۆشای ئاسایشی نەتەوە لە پێگەی دەسەلات ئەم عینادە كە فشارێكی دەروونی دەخاتە سەر رووخانی هێزی داواكراوە وەك سوپا و دامەزراوەی گشتی و شەقامی گشتی.
10- كودەتای جەماوەری لە ناو هەلبژاردن كە جەماوەرەكەی دژی خۆی دەنگ بەلایەنی ئۆپۆزسیۆن دەدات بەرێگای نەرم لە دەسەلات لادەبرێت.
11- كودەتای شەقام بەرێگای جەماوەری و فشاری دەرەكی بۆ رووخاندنی ئەم دەسەلاتە بەكاردێت ئەم رێگایە لەدوای تەواوبوونی پێگەی سیاسی و عینادی بەجارێك دەرووخێندرێت.
12- جەنگی پرۆكسی لە ناوەخۆی ولات بەرێگای هێزی دەرەكی و دژە دەسەلاتی ناو ئەم خاكە جەنگێكی هزری بەرپادەكرێت بۆ وێرانكردنی هێز و حكومەت و دەولەت.
13- ژیری دەستكرد دەبێتە هۆشیاری كۆمەلگا بەهاوكاری تۆری دیجیتالی كۆمەلایەتی كە رووداوەكان گشتاندنی بۆدەكرێت و دەبێتە هۆی بێ متمانەی یاسای و دەسەلات كە لەناكاو بەهێزی میدیای دەرەكی سەرجەم پۆخلەوات و تاوانەكان دەخرێتە لیستی لێكۆلینەوەی مافی مرۆڤ و ئاژەل و سروشتی كە هۆكاری ئەم بۆشایە دەبێتە رووخانی دیجیتالی وەك بەهاری عەرەبی.
14- كودەتای تیرۆری كەسی لە كەسایەتی ناو دەسەلات بەرێگای دژە دەنگی هێزی سیاسی ئەم ولاتە كۆتای بەم دەسەلات دێت.
15- رووخاندنی دەروونی بەرێگای سوپا و پۆلیس و شۆرەشی نەتەوەی لەناوەخۆی ئەم ولاتە كەلەكەمترین ماوە، دەسەلات دەگۆرن.
هۆكاری لەناوبردن سەركردەكان چییە؟
1- پابەندنەبوون بە ئالوگۆری دەسەلاتی سیاسی لە پێگەی پەرلەمان و حكومەت و دامەزراوەی گشتی و تاكگەرای لە خێزان كە هیچ دەرفەت بە نوێبوونەوەی سێنترالیزمی دیموكراسی ناوەخۆی پرێنسیپی حیزب نادات بەلكو پیرۆزی لە خێزان و مێژووی سیاسی و هێز و جەنگ دەهێلێتەوە بۆیە ئەم كەسە دەبێتە قوربانی مردنی گیانی خۆی و رووخانی دەسەلاتەكەی.
2- پرۆژەی ئاژاوەی فۆبیای ئاین و كۆمەلگا كە بۆشۆردنەوەی كۆمەلگا بەكاردەهێنێت لە پیرۆزی خاك وزمان و رەنگ بۆ پاراستنی شەقامی دەسەلاتی خۆی بەناوی ئاین و دەولەت یان ئاین و نەتەوە. لەم كاتە ئاین و دیموكراسی دەبێتە قۆناغی تاكگەرای هێشتنەوەی دەسەلات سەرباری گۆرینی كۆمەلگا بۆ زۆرەملێی پیرۆزی پەرستشی هێزی كەسی و خێزانی لە كورسی هێزدا.
3- پەكخستنی كەرتی دامەزراوەی گشتی و شارەوانی كە كۆمەلگا دابەشی دوو دەكات و وێنەی كەمینەی جوان بەناوی پلورالیزمی نەتەوەی و ئاینی و خاك بەسەر زۆرینەی هەژاری زالدەكرێت و دەسەلاتی خۆی وەك رووپاكی دلسۆزی سیاسی لە پێگەی دا بەردەوامی دەبێت.
4- دواخستن و دەستكاری كردنی هەلبژاردن و یاسا و دادگا بۆ پیرۆزی كەسی بەناوی ئاین و دەولەت و هێز لە ئابووری سیاسی و ئۆپۆزسیۆنی دژە نیولیبرالی و كۆمەنیستی نوێ بە ئارەزووی خۆی ئەم پێگەیە درێژدەكاتەوە بێ ئەوەی رێزبگرێت لە كۆمەلەی گەلان و رێكخراوی جیهانی بۆ ژینگە و مرۆڤ.
5- جەنگی پرۆكسی و قاچاغ و توندوتیژی بەرامبەر بە كۆمەلگا و ولاتانی دراوسێ كە ئامانج لەم كردارانە هێشتنەوەی پێگە و سەركوتی ناوەخۆی و بالابوونی پیرۆزی پێگەی كەسی لە ئاراستەكردنی ترس و هێنانی دەسەلاتی دەرەكی و هاوپەیمانی نهێنی لە نێوان ئەم كردارانەدا.
6- بەكارهێنانی میدیای تاكگەرای بەناوی پیرۆزی مێژووی لە نەتەوەی و ئاینی و زمان و جیۆسیاسی سامانی سروشتی و جەنگ تەنها وێنەی خۆی وەك فریادرەسی ناوەخۆی بەسەر ناوچەكە زالدەكات لە دژ و بەرژوەندیدا.
7- بێ نرخكردنی دۆلار و نەوت و غاز لەبازاری رەش و دامەزراندنی بنكەی شاراوەی دروستكردنی چەك و بنكەی ئەتۆمی و بایلۆژی بەرێگای ئەم سەرمایەی لەم پرۆژەیە دەستی دەكەوێت كە بۆمانەوەی خۆی بەكاربهێنت لەناو جەماوەردا.
بەگشتی پێگەی دیبلۆماسی و سیستەمی سیاسی و دامەزراوەی حكومەت و جەماوەر لە بەرژوەندی خۆی بەكاردەهێنت بۆیە دەبێتە كەسێكی تێكدەری دەروونی و ئاژاوەی ناوچەگەری ئەوكات لە كەمترین ماوە لەناوی دەبەن. ئەمە دۆخی دسەلاتی سیاسی ناوینە لە رووخاندو نوێكردنەوەی سەدەلاتی پرۆكسی و پترۆدۆلار و ئایندا لەێنوان كلتوری بیانی و كۆنەپەرستی نەتەوەی عەرەبی.
تعليقات
إرسال تعليق