ناوبژوانی سیاسی كێ یە؟

 كورد ناتوانێت ناوبژوانی سیاسی بكات!

بلۆگەر : جەودەت احمد

بابەت : داهاتووی مرۆڤ

بەروار : 26ی جوون 2024

ئەمرۆكە لە میدیای بالی حیزبی وەك سەردێری هەوالەكان جۆرێك لە نمایشی پێهەلدانی كەسایەتی لە قەلەمی نووسەرێكی بیانی، باس لە كەسایەتی و سیاسی لە پرۆژەی ناوبژوانی ئاشتی و جەنگ لەرۆژهەلاتی ناوەراست وەك (دەبدەبە) فویان لەناوی دەكرد بە ئاسمانی هەرێمی كوردستانی باشوور نمایشدەكرا، وەك جۆرێك بوو بۆ گەوجاندن و زیندوكردنەوەی كەسی و پێگە و بال و سەرەنجێكی پروپاگەندەی بۆ گەرمكردنەوەی نازناوی ئەم پێگەیە بە ئاراستەی دۆستایەتی و بەخشین و گیرفان گەرم كردن جۆرێك لە ناوەخۆی نووسەرانی سەربەخۆ كە بەشێك لە لۆبی و حەوزی بیركردنە و كۆنە مارێنز و میدیاكار ئەمانە بەردەوام بەدەوری پارەی خێرا و كۆمەلگای چەقبەستووی دەخولێنەوە بۆ بەدەست هێنانی پارەو پێگە و بلاوكراو و پۆست بەرێگای ئاراستە و پشتگری دیجیتالی لە نووسراوەكانیان بەزمانی بیانی بەشان وبالی حكومەت و حیزب و خێزانی هەرێمی باشوور وەك شاباشێك بەدیجیتالی دەكرێت.

ئەم جۆرە كردارانە لە زمانی سیاسی پێی دەلێن (گەرانەوەی دەرگا) بۆوێنە من وەك جەودەت احمد لە كاتی نووسراوی ستوونی و جیاواز دەتوانم بۆلایەنێك بنووسم و پشتگیری بكەم وەك ئۆپۆزسیۆنی سەربەخۆ لەپێگەی كەسی و پەیوەندی نووسراوی ناوەرۆكی دیجیتالی، یان كەسێكە لە پێگەی سەربازی بەرزدایە لە دوای خانەنشین دەبێتە كارمەندێكی راوێژكاری سەربازی لە پیشەی شیكرەوە و ستوون نووسی بە پارەیەكی كاش كە بەئارەزووی دەسەلات و حیزب بۆی بنەخشێنێ، ئەم جۆرە پۆستانە لەناوەخۆی ئەمەریكا و ئەورووپا باوە كاتێك تەمەنی ناوەند دەبێتە هۆكاری لە دەستدانی پیشە و بێ توانانی بەناچاری وەك كرێكارێكی شیكەرەوەی لە پۆستی خۆی پشتگری ئەم لایەنگرە دەكات بە گوێرەی رووداو پێشهاتەكان بەرچاوروونی و هۆشداری دەخاتە بەردەم حیزب و حكومەت و خێزان. بەم جۆرە كارانە دەلێن (لۆبی ئێكسپایەر) واتە پشتگیری بەسەرچوو لە جوگرافیایەكی پیشەسازی و زلهێزیدا. زۆربەی كەسایەتی ئەمەریكا كە ئەم جۆرە كارانە دەكەن، لە میدیای حیزبی بە شاگەشكەی پێداهەلدان و بریقەداری بۆدەكرێت. بۆیە ئەم جۆرە كارانە تەنها جۆرێكە لە ژانە سەری سیاسی و مەترسی كەوتن و دوورخستنەوەی لە پێگەی جەماوەریدا. ئەمە ئاساییە رۆژانە لە كۆمەلگای دواكەوتوو و نەخوێندەوار و ناشارستانی ئەم جۆرە یارییە سیاسیە ئەنجام دەدرێت تەنها بۆ پیشاندانی دیوی ناوەخۆی حیزب لە جیهانی میدیای سیاسی و ناوچەگەریدا.

ناوبژوانی سیاسی كێ یە كە رۆل دەگێرت لە بەیەكگەیاندنی دوو هێز و دەولەت و هەرێم و مایكرۆ جەماوەری و حیزبی؟ زۆربەی ئەو ولاتانەی ناوبژوانی سیاسی و نوێنەری دەكەن خاوەنی ئابووری سەربەخۆن لەرووی وەبەرهێنانی ناوەخۆ و پیشەساز و هەناردەی، لێرە لە كاتی ناوبژوانی بە ئاسانی ئەم كەسایەتیە دەتوانێت لە پێگەی هێزی ئابووری خۆی لەرووی جوگرافیای ئابووری سیاسی، خالی لاواز و بەهێزی ئەم دوو لایەنە دیاری بكات لە پێگەی هاوبەشی و دبلۆماسی خۆی، بۆیە بەئاسانی راپۆرتی ئابووری و سیاسی و دیبلۆماسی و سەربازی و مرۆی و سێكتەری گشتی هەردوو لا ئامادە دەكرێت بە ووردی لەدوای چەند هەفتەیەك لەبەردەم كەسی سیاسی و نوێنەری دادەنرێت بەهاوكاری راوێژكاری پیشەی و زانستی كە لایەنی باش و خراپی ئەم بەیكگەیشتنە لە بەرژەوەندی خۆیان و دوولایەن دەبێتە نوێنەری ئەم دوولایەن كە رۆل دەگێرت لە چارەسەری (جەنگ وئاشتی) دەخرێتە بەرباس.

زۆرم لا سەیرە هەوالخوێنەرێك شاگەشكەی ئەم جۆرە لێدوانانە بێت بلێت كەسایەتی كورد لە پێگەی ئاشتی و جەنگ لە رۆژهەلاتی ناوەراست وەك چارەسەری نوێنەرایەتی كێشەی بەستەلەكی رۆژهەلاتی ناوەراست بكات؟ ئەم جۆرە لۆژیكە بە چ ئەگەرێك كورد دەتوانێت چارەسەری بكات، سیستەمی زلهێزی و ئیقلمی، ناوبڕی جەنگی مانەوەی هەیە لەسەر پێگەی (هاوپەیمان و ئۆپۆزسیۆن و جوگرافیای سیاسی) قەبارەی دانیشتوان و حكومەت و دامەزراوە و دەنگ و خاك دیاری دەكات چۆن هەرێمێكی ئۆتۆنۆمی لاواز رۆلی ناوبڕ سیاسی بگێڕێت؟

كورد چ جۆرە رۆلێكی هەیە لەم رووەوە بۆ چارەسەری جەنگی پرۆكسی و ئاشتی؟ من دەلێم هیچ! چونكە هەرێمی كوردستان خۆی كێشەی ناوەخۆی و ئقلیمی و جیهانی هەیە چۆن دەتوانێت كێشەی دەرەكی چارەسەربكات؟ بە چ لۆژیكێك ئەم جۆرە مانشێت و بلاوكراوانە دەرخواردی كۆمەلگای كوردی دەدرێت. ولاتی هند لە پێگەی زلهێزیدایە لە دوای یەك مانگ بە كۆمەلێك راپۆرت و راوێژكار و میدیای ناوەخۆی ئەوكات دەتوانێت ئەم جۆرە هەلوێست و گەشت و لێدوان و سەركێشیە ئەنجامبدات. قەبارەی دەولەت جیایە لەگەل هەرێم، چونكە جولەی سیاسی و ئابووری و سەربازی لە پێگەی سەركردەی هەر ولاتێك كاریگەری ئەرێنی و نەرێنی لەسەر جوگرافیای سیاسی دەبێت سەرباری دەغ دەغەی میدیای و گۆرانكاری جوولەی هەوالگری لەم جۆرە جەنگ و ئاشتیەدا.

دوێنی بوو باشووری كوردستان لەسەر مێزی تەهران كۆبۆو و ناوبڕی سیاسی ئەنجامدا لەناوەخۆی باشوور.

كورد لەژێرپرسیارە لەرووی سیاسی و ئابووری و سەربازی لە چوارچێوەی نەتەوەی و خۆرێبەری چونكە ناتوانێت بەبێ ناتۆ و ئەمەریكا و ئقلیمی رۆل بگرێت هەر لە ئەزەلەوە هەرێمی باشوور لە سەر پاشماوەی حكومەتی بەعث دامەزراوە لە دامەزراوەی حكومی و كارگێری واتە قەبارەی هەرێم و ئابووری مرۆی ناتوانێت رۆلێكی پەتی و بەرهەمداری ناوەخۆی بگرێت لە خۆرێبەری و دامەزراوەی بۆیە ناتوانێت رۆلی دەركی هەبێت، لەوانیە وەك نامەبەر رۆل بگرێت بەلام لە چوارچێوەی نێردراوی ئەم دەولەتە (چی پێوتراوە ئەمە بگەیەنێت). ناتوانێت وەك رووسیا و ئەمەریكا و صین و ئەورووپا ناوبژوانی سیاسی بكات، ئەگەر دلسۆزی سیاسی بەكاربهێت لە پێگەی پشتگیری مرۆی وەك هاوسۆزی و یارمەتی دیاریكراو بۆ نمایشی سیاسی لە ئامادەبوونی قەوارەی هەرێم لەم پێگە سیاسیەدا دەبێتە كردارێكی رەمزی و وەفای نەوەك زلهێزی و دبلۆماسی لە ئاستی ناوبری جەنگ ئاشتیدا.

شیكردنەوەی ناوەخۆ لە پێگەی ناوبژواندا چی یە؟

1- ئابووری هەرێم هاوردەو كۆمپانیا رۆل دەگێرت بەردەوام لە مشەخۆری كۆمپرادۆری لەنێوان خەلك و خالی وەرگری ئابووری جیهانگری دەخولێتەوە بە هەرێمی سێیەم هەژماردەكرێت لە هەژاری و ئابووری مرۆی و نەبوونی پرۆژەی مێگا پشەسازی ناوەخۆی هەرێم، سامانی سروشتی لە كێشەدایە و زەوی و نیشتەجێبوون و مایكرۆكشتوكال و لاوازی گەشتیاری و داهاتی ناوەخۆی دەخولێتەوە. واتە نیشانەی پرسیاری لەسەرە بۆ ناوبژوانی.

2- سیستەمی سیاسی خێزانی و مایكرۆ جەماوەرییە واتە مەودای سیاسی لەدوو زۆنی پەرتەوازی ناوەخۆی هەولێرە و بەغدا دەخولێتەوە سەرباری كێشەی سنووری و نەوت و بودجە و دەستوور هی تر، ئەمانە لەناوەخۆ بویتە كەلكەلەی سیاسی لەگەل بەغدا و ئقلیمی و زلهێزیدا، كەواتە كێشەی جیۆسیاسی ناوەخۆ لە ئاستی دەرەكی پێگەی لاواز لە دواكەوتندایە تابتوانێت رۆلی ئاشتی و جەنگبگرێت لەناوبژوانی سیاسدا.

3- سوپایەكی فەرمی نیە كە هاوشانی ناتۆ و ئەمەریكا و عێراق و ئقلیمی دامەزرابیت بەلكو هەرەمەكی و میرنیشینی و خێزانی و حیزبی و كەسییە، مەودایەی هێزی سەربازی تەنها لەزەوی رۆلێكی دیاریكرا و هاوبەشی دەگێریت نەوەك فۆرمێكی تایبەت و فەرمی هەبێت، سەرباری كێشە ناوەخۆی عێراق و دراوسێیان لەگەل پێكهاتەكاندا. ئێستا لە رووی لۆجستی و راهێنان و هاوالگری پشتگری هەرێم دەكرێت.

4- لەرووی هەوالگری لە دوو زۆن پێكهاتەوە كە جێگای تێرامانە بۆیە لە ناوەندی هەوالگری و ناوەخۆی ناتوانێت زانستیانە ناوبژوانی ئاشتی و جەنگ بكات چونكە خۆی لە ژێردەستی فیدرالی و ئقلیمی و جیهاندایە.

بەكورتی هیچ هێزێكی هەرێمی ناتوانێت رۆلی ناوبژوانی سیاسی هەبێت بۆ جەنگ و ئاشتی ئەگەر لە پێگەی بەرزدانەبێت. كورد كێشەی سێ شاری پێچارەسەرناكرێت چۆن رۆلی ئاشتی و جەنگ دەگێرت لە رۆژهەلاتی ناوەراست؟ ئەمە پارادۆكسە و خالی خۆلەمێشییە واتە هەرێم خۆی كێشەیە بۆ جەنگ و ئاشتی نەوەك چارەسەربێت.

كورد ناتوانێت ناوبژوانی سیاسی بكات