كودەتای هەلبژاردن لە هەرێمی باشوور (بۆچوون)

  كودەتای هەلبژاردن لە هەرێمی باشوور (بۆچوون)

بلۆگەر : جەودەت احمد

بابەت : ئاژاوەی سیاسی

بەروار : 29ی جوون 2024

نوێبوونەوەی حكومەت و دامەزراوەی گشتی و ئاراستەی سیاسی حیزب و مایكرۆجەماوەری لە چوارچێوەی دەسەلاتی یەك حیزبی تاكڕەوی و دوو حیزبی كە زۆرینەی كورسی پەرلەمان بەردەكەوێت هێزی سیاسی دووەم دەبێتە چاودێر بەسەر ئەدای دامەزراوەی گشتی حكومەت و جوولەی ئاراستەی سیاسی حیزب لێرە حیزبی دووەم دەبێتە ئۆپۆزسیۆن كە بەردەوام چەقی گرفت و هەلەو دواكەوتنی حكومەت و پەرلەمان دەخاتە بەرشرۆڤەی میدیای و بوژانەوەی رێكخستنی ناوەخۆی حیزب. بۆیە هەنگاوی ئۆپۆزسیۆنی بوێرانە هاوشانی حیزبی یەكەم لە دەسەلات كاری بەرێوەبردنی كرداری دلسۆزی و لۆژیكی بەرێوەدەبات بەرێگای دژ و بەرژەوەندی جەماوەری.

لە هەرێمی باشوور چەمكی ئۆپۆزسیۆن تەنها كار لەسەر قیژەی كۆمەلگا دەكات بێگەرانەوە بۆ دامەزراندن وبەدواداچوونی كەرتی شارەوانی و سیاسی و مرۆی و سەربازی و ئابووری، خالی گرینگی ئۆپۆزسیۆن بریتیە لە گەوجاندنی خەلك بەرێگای زیرەكی دەروونی و بەردەوامیدانی پرۆسەی (كرداری دەروونی). لێرە خەباتی ئۆپۆزسیۆن بەلاوازی رێچكە دەگرێت بەهۆكاری پەرتەوازەی هێزی سەربازی لە دەست خێزان و حیزب و ناوچەگەریدا، داتەپینی ئابووری كۆمپرادۆری هاوردە و سیاسەتێكی هیپۆكراسی و نەتەوەپەرستی جۆرێكە لە رێگری ریفۆرمی ناوەخۆی هەرێم و لاوازكردنی ئۆپۆزسیۆنی راستەقینە.

هەرچی دەسەلاتی فرە حیزب و مایكرۆ جەماوەرییە كار لەسەر رۆتیناتی رۆژ دەكات بەناوی خۆبەخشی و زانیاری بەخشین لە پرۆژەی خوێندن دوور لە زانست و پركردنەوەی هەلی كاری ئابووری لاواز و پیشاندانی قیژەی كۆمەلگا بەناوی چاكسازی كە خۆیان باوەریان بەرۆحیەتی چاكبوون نیە، بۆیە بە درێژای كات دێتە ریزی حیزبی یەك دەسەلات و جێگرەوەی حكومەتی دوو دەسەلات، واتە لەسەرهەمان ریتمی كۆن بەعقلی جیهیانگیری نوێ هەنگاو دەهاوێت بەلام لە خالی سفر دەخولێتەوە هیچ كاریگەری نابێت. بۆیە كۆمەلگا وشیار دەكاتەوە بەناوی پرۆژەی رۆشنبیری گەمژەی كە بەشێكە لە پاشماوەی حیزبی كلاسیك. لێرە حیزبی كلاسیكی یەك دەسەلات و اصحابەی ئۆپۆزسیۆنی بە گرێبەستێك ئاراستەی ئۆپۆزسیۆن و مایكرۆ جەماوەری جوولەی جەماوەری و حیزبی و میدیای و دامەزراوەی گشتی حكومەتی دەگۆرێت و دەیخاتە سەر ریتمی خۆی.

لە ئەرشیفی كەی ئێن ئێن ماوە لە نێوان سالانی 2008 تا 2012 خەلكی دارەتوو داوای خۆشگوزەرانیان دەكرد لە وەرزی سال بەهۆی دواكەوتنی ژیان خەلك وەك نەیار شەیدا، هەرەشەی دەنگدانی دەكرد ئەوكات (نەوزاد هادی) پارێزگاری هەولێربوو بەم چەشنە ولامی خەلكی دابۆوە (پارتی پێویستی بەم جۆرە دەنگانە نیە). واتە بێ نرخی و بەهای خەلك و خۆشگوزەرانی بەلای پارێزگار تەنها بریقەداركردنی شاری هەولێر بوو لەرووی بالەخان و شەقام بە پارەی قەرزی بانكی جیهانی سەر بەناتۆ. سەرباری دابرینی هەرێم بۆ دوو ئاستی لاواز و لەرزۆك.

بۆ وێنە ئەندامی حیزبی فەرمی و بێ لایەن، لەناوەخۆی حیزبی كلاسیك بە جەماوەری رەشۆكی وەسف دەكرێت و هیچ پلە و كرداری نابەخشێت بەم جۆرە ئەندامانە تەنها لەكاتی كەوتنی رێكخستنی حیزب پەنای بۆ دەبات بۆ ریفۆرمكردنی ناوەخۆی دەسەلاتی هەیكەلی حیزب لە سێبەری خێزانی حیزبدا. ئەم ئەندامانە بریتیە لە (هەلگەراوە - بێ لایەن - زویر - دژ). واتە (پارتیە بوویتە یەكێتی دواتر گەرایتەوە ناو حیزب، بێ لایەن وەك هاولاتی یان دژە پارتیە بەلام بەلاوازی ماوەتەوە یان تورەبووە بەهۆی بێ مووچەی و خۆشی ژیان بەلام لە پێگەی حیزب بە ئەندامی بێ لایەنە واتە ناچێتە ژێر پرێنسیپی حیزب).

هەرچی ئەندامی فەرمی حیزب كە لەژێر پرێنسیپی حیزبدایە، ئەمانە وەك سوپای جەماوەری لە كەرتی حكومەت و تایبەت و سەربەخۆ بۆ دوو بازار كاردەكەن كە بەرێوەبردنی ئەجێندای حیزب لە ناوەخۆی دامەزراوەی حكومەت بە ئاراستەی سیاسی خێزانی حیزب بەرێوەدەچێت، هەرچی كەرتی تایبەت جۆرێكە لە سوپای ئابووری و دەماری دۆزینەوەی دۆلارە بۆ بوژانەوەی حیزب بەناوی نیولیبرالی و كەرتی گشتی كێشەیە و كەرتی تایبەت چارەسەرە. لێرە ئەم نوێنەرایەتی لە شۆردنەوەی دۆلار و زێر و داهاتی حیزب بەرێوەدەچێت لەناوەخۆ و ئاراستەكردنی بۆ دەرەوەی جیهان.

قۆناغی ئەندامی سەربەخۆ جۆرێكە لە پروپاگەندی رۆژانە لە رێگای دیجیتالی و گەشت و خوێندن و بازرگانی و گۆرینەوەی دبلۆماسی پرۆژەی كارنامەی حیزب بەرێوەدەبات لەسەر داهاتی گشتی بۆ نوێنەرایەتی حیزب و خێزان، كۆتا پەیام دەگەیەنێتە جیهان لێرە ئەم سێ ستوونە جۆرێكە لە راگرتنی حیزب لە ناوەخۆی كوردستان و بەشداری پێكردنە لە پرۆسەی دەنگدانە.

ستونی ئەندامی سەربازی ستونی راگرتنی پاراستنی خێزانی حیزب و كۆمپانیا و جەماوەرە بەناوی خەباتی نیشتیمان و گەوجاندنی تاك لە چوارچێوەی كۆنەپەرستی لە پرۆژەی نەتەوایەتی دووبارە خوێنی ئەمانە دەكولێنن دەیخەنە ناو پرۆسەی دەنگدان تاكو دەنگی زۆرینە بۆ مانەوەی حكومەتی یەك حیزبی درێژە بەتەمەنی مانەوەی بدات لێرە راستەوخۆ لۆبی بۆ خاك و ئاشتی و نان لە چوارچێوەی خێزانی حیزب نوێدەبێتەوە بەلام جیهانی زلهێزان هۆشیارانە مامەلە لەگەل ئەم جۆرە سوپا و دەنگ و هەلبژاردنانە دەكەن بۆیە بە پەروەردەی دوو سەر لە سێبەری خۆیان بەرێوەدەبن بەناوی هاوكاری و راهێنان و پشتگری و مانەوە. كەواتە دەنگی حیزبە بەلام رۆحیەتی سوپا لە دەست زلهێزانە بە رێنمایەك لەكەمترین كات كودەتا بەسەر حیزب و حكومەت و هەلبژاردن دەكات ئەگەر دۆخی بەرژەوەندی و ئقلیمی و زلهێزی بەرەو لەناوچون چوو.

لە سیستەمی دوو حیزبی كار لەسەر شارەوانی و بنیادنانی هەرێم ناكرێت بەلكو بەرێگای هاوردە بۆشای وەبەرهێنانی ناوەخۆی پردەكاتەوە لە ئابووری مرۆی و پێداویستی و كەرتی گشتی حكومەت. زۆرجار پرۆسەی هەناردەكردنی خەلك بۆدەرەوە بەرێوەدەچێت بەلام هیچ سوودی بۆناوەخۆ نابێت چونكە هەرێمی باشوور لە ئابووری مرۆی داتەپێوە بەم یاسایە (دوور دەخرێت + دوادەكەوێت + هەلسانەوەی لە سەرخۆ ). ئەمە بۆ ماوەی 30 سال پێشناكەوێت سەرباری تێچووی 20 ملیار دۆلار لە راهێنانی زانستی و جەستەی و دەروونی. بۆیە قۆناغی شارەوانی دەبێتە پرۆژەی كرچووكال واتە بەرێگای مەودای پەرتەوازە پرۆژەكان بەرێوەدەچێت لەكۆتای وێنەیەكی گەورە بە خەلكی كوردستان پیشان دەدەن كە چ كراوە بۆ هەرێم بەلام لەرزۆك و رووخێنەرە تەنها وەك (سناپی سیاسی) نمایش دەكرێت بۆیە كەوتنی حیزب لە هەلبژاردن و خۆریفۆرمكردنەوە لە رێكخستنی حیزب و دروستكردنی ئاژاوەی سەربازی بۆناوەخۆی كوردستان تەنها ئامانج لە رێگری كردنی كودەتای هەلبژاردنە لەناوەخۆی جەماوەری و هاتنی هێزی نوێ بۆ مەیدانی سیاسەت. دەسەلاتی سیاسی كلاسیك لە پرۆژەی هەلبژاردن یاری لە سەر (دەزوی باریك وەك موو) هەولی مانەوە و درێژكردنەوەی خەباتی پراگماتی لە جەستەی پراگماتیستی گشتاندنی عەوام ئەنجامدەدات و وێنەیەكی وەهمی و وەص وەصەی بە خەلك دەفرۆشێتەوە دەلێت (45 كورسی دەهێنن) بەم جۆرە سیاسەتە دەلێت (تڕی حیزبی) واتە لە ترسی كەوتن و ژانەزگی هەلەی سیاسی جۆرە ترێكی گەورە دەكات دەلێت من ماوم نەكەوتم بۆیە براوەم؟ ئەگەر بگەرێتەوە بۆ مێژوو و كۆنگر و بەرێوەبردنی حكومەت، دەزانی ئاستی لاوازی سیاسی و حیزبی و دامەزراوەی حكومەت لە چ ئاستێكە بەلام بەهۆكاری رۆتیناتی كرداری دبلۆماسی خۆهەلواسین نمایشی پێگە و تەقلیدی حیزب بەرێوەدەبن لە میدیای ناوەخۆی هیچ ناوەرۆكی سیاسی تێدانی یە. ئەزانن چۆنە؟ لە حكومەتی یەك حیزبی و دوو حیزبی تقلید هیچ كەسێك سەروەری نیە هەمویان وەك مەڕ و شوان سەیردەكرێن. تۆ خاوەنی دكتۆرای بیت هیچ جیاوازیت نبە لەگەل نەخوێندەوارێك. لێرە دكتۆراكە رێكخستنی حیزب و حكومەت و بازرگانی بۆدەكات وە نەخوێندەوارەكە زمانی قامجی یە بۆ راگرتنی حیزب لە هاوشانی سوپایەكی مەدەنی لەناوەخۆی هەرێمدا.

حیزبی كلاسیك كار لەسەر خۆشگوزەرانی و شارەوانی و ئاسایشی نیشتیمانی ناكات بەلكو بەرێگای مووچەی سەرباز و حیزبی و كەرتی تایبەت و سەربەخۆی لە سێبەری ئەم حیزب و حكومەتە بەرێوەدەچیت و ژیان دەگوزەرێنی بۆیە ئەم (سەبجێكت)انە واتە تاكەكان ناتوانن داوای شارەوانی و خۆشگوزەرانی بكەن بەلكو لە جەستەی خۆی دەتوێتەوە یان كۆچ دەكات بۆ دەرەوە یان دژی دەوستێتەوە دەچێتە ریز قیژەی ئۆپۆزسیۆنی دوو حیزبی و مایكرۆ جەماوەری. بۆیە دەنگدان دەبێتە مۆتەكە بۆ حیزبی میراتی و كلاسیك و حكومەتی یەك حیزبی و دوو حیزبی. بەناچاری پشت بە هێزی ئقلیمی دەبەستێت و مەودای حكومەت درێژەدەكاتەوە جەنگی دەروونی دەخاتە ناوەخۆی شەقامی كوردی و جەنگی پارچەكانی تری كوردستان لەناوەخۆ هەرێمی باشوور بەگردەخات تاكو هیچ ئەگەرێكی كودەتای و دۆراندنی پەرلەمان و حكومەت و حیزب روونەدات بەلكو درێژەی پێدەدات بۆمانەوەی خۆی.

دوو جۆری دەنگدان هەیە...

دەنگدانی دلسۆزی...

ئەم جۆرە پرۆسەیە بەرێگای دلسۆزی و شەرمی دەروونی و كلتوری دەنگ بە حیزب و لایەنگری دۆست و ناسیاو دەدات، بەلام رۆلی ئەم حیزب هیچ نرخ و بەهای بە خەلك و جەماوەرەكەی نادات بەلكو گرنگی گەوجاندنی خەلك بەرێگای دیوەخان و كۆمپانیا و مزگەوت و كەنیسە و چینی رۆشنفكرانی گەمژە سەرجەم دەنگ و پلانی سەركەوتنی هەلبژاردن بەگر دەخات بۆبردنەوەی پێگەی خۆی ئەگەر لەیادتانبێت لە هەلبژاردنی رابردوو پێگەی كەسایەتی (كاك نێچیرڤان ئیدریس) بەكارهات بۆ راكێشانی دلسۆزی لایەنگری كەسی بەسەر كۆكردنەوەی دەنگ بۆ حیزب لە سلۆگانی (پرۆژەی نەوت بۆ هەمووانە). خەلكی (رەشۆكی و رۆشنفكرانی گەمژە) پشتگیری پرۆژەكەیانكردو بەهەرشێویەك بێت درێژەیان بە خەباتی پراگماتی خۆیاندا.

دەنگدانی دلسۆزی لە پرۆسەی سیاسی و دامەزراوەی حیزب و حكومەت بە ناشەرعی وەسف دەكرێت بەئەگەری ناهۆشیاری خەلك و نەخوێندەواری و نەخۆشی و هەژاری و بێكاری و دواكەوتی كۆمەلگا پێناسەی بۆدەكرێت بۆیە پرۆسەی دەنگدانی دلسۆزی كار دەكات لەسەر یاسای بریاردانی لەناكاو بێ بیركردنەوە لە گۆشەی (سۆز - شەر - شاد) واتە هیچ لۆژیكێكی ئاسمانی و زەوی بە نالۆژك وەسف دەكات ئەگەر مرۆڤ لەسەر ئەم یاسایە بریار بدات بۆ گۆرینی دەسەلاتی سیاسی و دامەزراوەی حكومی. ئاگاداربن دەنگدان لەم سۆنگەیەوە پەیرەوی مەكەن.

دەنگدانی زیرەكی ژیری..

ئەم جۆرە دەنگدانە كاریگەری لەسەر پێشهات و دواهاتەكانی ناوەخۆی هەرێمی باشوور دەكات بەهۆكاری ئەگەر و پێشهاتەكان و بیردەكاتەوە، كامە هێز دەتوانێت ئاسایشی كوردستان بپارێزت و سوپا بخاتە رێزی نیشتیمان و حكومەت بە مەدەنیەت بكات و دادگا و یاسا و جێبەجێكردن و پەرلەمان نوێكاری بكات لە سیستەمی گەشەپێدانی دیموكراسی بەردەوامی، بۆیە زیرەكی دەروونی و هزری و عقلی و رۆحی و جەستی باشترین پێگەی هێزی حیزب و مایكرۆ جەماوەری لە ناوەخۆی هەرێمی باشوور دایاری دەكات چونكە جۆری دەنگدان لەسەر راستەكردنەوەی هەلەو پێشخستنی كۆمەلگا پەیرەوەی دەكات. حیزبی كلاسیك ترسی لە رووخانی ئەم جۆرە دەنگ و كودەتای هەلبژاردنە لەناوەخۆی جەماوەر و ئەندام و لایەنگران و ئاراستەی ئایدۆلۆژی دەنگی نوێ و كاندنی پێشكەوت.

لەم دەنگدانە بەوریای دەنگبدرێت و كاریگەری دلسۆزی و رەفتاری نەبێتەهۆكاری كەوتنی هەرێم بۆ 4 سالی داهاتوو، دەبێت لۆژیكانە بریار بدرێت لەسەر هەلبژارند و دۆزینەوەی كادیری پێشكەوت و لەبەرەی خەلك و پەلەمان و حكومەتدا جێگای تێرامانی گۆرینی ناوەخۆی هەرێمی باشوورە لە چاوی زلهێزان و پیشتگری نوێبوونەوەی حكومەت و پەرلەمان و جەماوەر.

ت: وێنەی پارتی دیموكراسی كوردستان لە شرۆڤەی بۆچووندا.