كۆچی پێچەوانی سوریا دەبیتە سەقامگیری عێراق و هەرێم

سوراقی چی یە..؟

بلۆگەر : جەودەت احمد

بابەت : ئاژاوەی سیاسی

بەروار : 28ی جوون 2024

نیگاركێشی دەستی لە شێوەی نەخشاندنی ملوانكە جۆرێكە بۆ مانەوەی و داخزانی خەلكی سووریا بۆناوەخۆی عێراق ئەم پرۆژەیەی بە دیجیتال كرد بەناوی لابردنی سنوری عێراق و سوریا بۆ بازنەی هاوبەشی پێگەی نەتەوەی كە ناویان نا سوراقی، واتە لێكدانی دوو دەولەت لەسەر پێگەی مانەوەی هاوسۆزی و هاوسنووری و هاوزمانی و هاومەزهەبی نەخشەی عێراق و سووریا لێكدرا.

تائێرە روونە و ئاشكرایە، زۆرشت هەیە بۆ باسكردن بەلام ناكرێت بنووسین بەهۆكاری چاودێری هەوالگری دیجیتالی لێپێچینەوەی مەرگ لەگەل بلگۆر و شرۆڤەكاران دەكرێت بەناوی تێكدەری ئاسایش و بەرژەوەندی زلهێزی و ئقلیمی دەخرێتە لیستی داواكراوەكان. من لێرە باسی دیوێكی تری ئەم جەنگە دەكەم لە رووی هاوسنووری و جوگرافیای سیاسی لەگەل بەشی كوردستانی باشوور. بۆ جێگركردنی جەنگ و ئاژاوەی سیاسی، سەرەتا سنووری ئەم ناوچەیە لە كۆبوونەوەی نهێنی هەوالگری بالا و سیاسی و سەربازی لە ئاستی زلهێزی بۆ زالبوون بەسەر ئقلیمی خالێكی جەنگ دیاری دەكرێت لە نێوان جیهانی ئاینی و ئایدۆلۆژی و ئابووری و جیۆسیاسی و سەربازی بەسەر عێراق و سوریا زالكرا بۆئەوەی بەهاوكاری ولاتانی دراوسێ ئەم پرۆژەیە بەردەوامی هەبێت بە پشتگیری میدیا دۆخی جەنگ دەگوازرێتەوە بۆ كۆچ و تێكدان و هێرش و خاكێكی خۆلەمێشی لەنێوان دوو جەمسەر بەهاوكاری گروپ و هزر و رۆحی مرتەزەقەی جەنگێكی چەقبەستووی سەرهەلدەدات.

كۆچی بەكۆمەل و پەرینەوە بۆ سنووری عێراق و هەرێم بەهاوكاری رێكخراوی جیهانی لە ئامادەباشی و گەیشتن بە راپۆرتی هەوالگریەكان جۆرێكە لە دامەزراوەی و فشاری دەستوەردان لەناوەخۆی هەولێر و بەغدا، خێزانی سووری لە چوارچێوەی سوراقی، عێراق گۆرا بۆگۆرەپانی جەنگی زلهێزی بۆسەر عێراقێكی لەرزۆك نوێكرایەوە، لێرە هیچ لەدۆخی سیاسەتی دیمەشق نەگۆرا چونكە خەلك كۆچی كرد و دەسەلات لەشوێنی خۆی مایەوە، كۆچی خەلك بۆ جێگریكردنی ئەم ئاژاوە سیاسی و سەربازی و جەنگی بوو تاكو وێنەیەك نمایشی جیهانبدرێت كە سوریا لەرووی مرۆی پێویستی بەهاوكاری و دلسۆزی سیاسی هەیە، بۆیە ولاتانی كەنداو بە پلەی یەك تێكەدەر و هێشتنەوەی عێراقن لە ئاژاوەی سیاسی و مەزهەبی و نەتەوەی، ئەمە بۆئەوەی بەردەوام عێراق لەرووی مێژووی شارستانی لەرووخانبێت وە هێزی شارستانی لەناوەخۆی نەمێنێت ببێت بە خالی ئاژاوەی جیهان، وە دوورخستنەوەی تەوژمی جوگرافیای جەنگی پرۆكسی بە لاوازی بەردەوامی پێبدرێت واتە رووخانی عێراق و هەرێم لەكێشەی ئقلیمی و ناوەخۆی بخولێتەوە هیچ گۆرانكاری ریشەی بەسەر ئەم هێزە دەرەكیانە زالنەبێت.

بۆوێنە كۆچی بەلێشاوی سوربا بۆ ئەورووپا جۆرێك بوو لەبردنی جەستە و زێری سپی واتە نوێكردنەوەی كەرتی پیشەسازی لە ناوەخۆی ئەورووپا لەسەر كۆچبەران وەبەرهێنانی زیاتر دەكرێت و گەشەی ئابووری بەرزدەبێتەوە و تێچووی ئابووری مرۆی لە پێگەیاندنی منال بۆ هێزی مانەوەی قەوارەی دەولەت كەمترین تێچووی هەیە لێرە بازاری رەش لە سێكس و فرۆشتنی جەستە و پركردنەوەی ئابووری مرۆی و نوێبوونەوەی بە ئەورووپا گەیاند كە پێویستی بە بردنی مرۆڤ نیە بەرێگای كۆن لە پرۆسەی كۆیلە كردن و گواستنەوە. جیهانی سەدەی 21 جۆرێكی نوێ بەخۆی وەبینی كە جەنگ وبرسیەت و ناسەقامگیری سیاسی و هێشتنەوەی سیستەمی ڕژێمی و لاوازكردنی دیموكراسی باشترین رێگایە بۆبردنی خەلك كە بە پارە و مالی خۆی رێگای كۆچ دەگرێتە بەر بۆحەسانەوە و داهاتووی خێزانەكە لە (خاك و نان و ئاشتی) جێگیر بكرێت.

كۆچ واتە نەمانی باوەری بەدەسەلات و بەتالبوونەوەی دەنگ و بچووك بوونەوەی قەبارەی دانیشتوان و پەرتەوازبوونی یەك دەنگی و لەناوچوونی كلتور و مێژووی و میراتی ئەم ولاتەیە بەهۆكاری كۆچی برسیەتی و ئاشتی و دۆزینەوەی خاك، كۆی كۆچبەران بیر لەمانەوەی خۆشگوزەرانی دەكات، بەلام دیوی شاراوەی بردنی زێری سپی و هێزی جەستەی ئەم تاكانەیە كە لەسەر گیرفانی خۆی كۆچ دەكات، لە كۆی جیهان ئەگەر سالانە 1 ملیۆن كۆچ بكەن لێرە لە %20 دەبێتە قوربانی بازاری رەش لە بردنی جەستە و بەكۆیلەكردنی سێكس و وە دیوی %80 كەمتر پیشاندانی ناسیۆنالیزمی پروپاگەندەی ولاتانی كاپیتالیستیە بۆ ئەوەی خۆرێك لە بەرزكردنەوەی فشاری نەخۆشی دەروونی بەدژی ناوەخۆ و خواستی پشتگری كۆچی دەرەوە ئاراستە بكات.

نمایشی كاپیتالیستی لە براندی هێزی سیاسی و سەربازی، خۆشگوزەرانی بەكۆمەل و بەرزكردنەوەی ئابووری مرۆی لە هاوشانی جیهانی ژیری خۆرێبەری و رۆبۆت و چاخی دیجیتالی جۆرێكە لە پیشاندنی بەهەشتی زلێهزان لەچوارچێوەی (نان و خاك و ئاشتی) بۆیە تا ئاستی نەخوێندەواری و نزمبێت ئەوەندە گەوجی سیاسی و رژێمی ومیراتی لەسێبەری زلهێزان بەسەر ناوەخۆ زال دەكرێت. سلۆگانی كۆچ دەبێتە هۆی دارووخانی دەروونی دەسەلاتی سیاسی ئەم ولاتە لەرووی ناوەراست و دەرەكی، بەلام هۆكاری راگری ئەم دەسەلاتە بەهۆی دژە جەمسەر و پێگەی مەزهەبی و نەتەوەی رێگری لە كەوتن دەكات وەك بنەمالەی ئەسەد كە جیهانی كۆمەنیستی نوێ خالی هێشتنەوەی دژە جمسەری ناتۆیە.

هەرێمی كوردستان بەهۆی دەرفەتەی نەتەوەی توانی سوپا و دەنگ و خێزان و كۆمەلگایەكی لێكدراوی لەناوەخۆی باشوور دابمەزرێنت بۆ جێگیركردنی دەسەلاتی دووەم لەناوەخۆی باشوور كە بەخوێندنەوەی من هێزی سیاسی باشوور متمانەی بە خەلك نماوە بۆیە لە پرۆسەی دەنگدان وەك دەنگی یەدەگ كورسی پەرلەمان و هێزی درێژكردنەوەی حیزب لە هاوسۆزی سیاسەتی مرۆی و رێكخراوی جیهانی درێژدەكاتەوە. دووبارەی دەیخاتە ناو پرۆژەی ئابووری گەشتیاری رابواردن بەناوی مافی دەستی كرێكاری هەرزان وە لەناوبردنی دەستی كرێكاری ناوەخۆ بۆ ملكەچ بوون بە حیزب و حكومەت و كۆمپانیای خێزانی. بە ئاسانی خەلك لە بەیانی تا ئێوارە بە 10 هەزار كاردەكات داهات و خۆشگوزەرانی بەدەست ناهێنێت. لێرە خەلكی كوردستان كۆچ دەكەن بۆ دەرەوەی عێراق وە چینی عەوام و رەشۆكی لە خوێندەوار و نەخوێندەوار ڕام دەكرێن بۆ پیشەی چەكداری. لێرە كۆچ دەبێتە دیوی جەنگ جێگردەكات وە دیوی هێشتنەوەی حیزب لە كورسی درێژ دەكاتەوە.

لەدرەوەی شاری هەولێر و ناوەخۆ زۆربەی كارگە و كۆمپانیاكان لەلایەن خاوەنەكانیانەوە بە حەزی خۆی پرۆسەی رابواردن بەرێوەدبات لەگەل ئەم كرێكارە سوریانە كە لە رەگەزی نێر و مێ لەدوای كاركردن ئەم پرۆسانە بەرێوەدەچێت بەگوێر پرسیار و بەدواداچوون بەشێوەی هەرەمەكی بەتایبەت كەسانی شوفێری تاكسی ئاگاهی تەواوی ئەم رووداوانەیان هەیە بەهۆكاری گواستنەوە و گفتوگۆی رێگا، جۆرێك لە دۆزینەوەی سەرەداوی شاراوە لەناوەخۆی كۆچ بەران ئاشكرا دەكرێت وەك بێزاری و ناچاری باس لە دۆخی ژیانی خۆیان دەكەن. ئەمە بەلایەك، لەمە كارەساتتر ئەوەی خێزانی سووری دەبێتە قوربانی هەوالگری ناوخۆ و جیهانی بەهۆی پركردنەوەی برسیەتی بەناچاری پەنا بۆگرێبەستی شاراوە دەبات لە جۆری تاوانی سپی و رەش و سوور كە لەدوای ئەنجامدان تاوانەكە دەكات، ئەم كەسانە كۆچی زۆرەملی دەكرێت بۆ شاردنەوەی تاوانەكە. لێرە كاریگەری دەرونی بەسەر ناوەخۆی باشوور زالدەبێت دەبێتە هۆی بێ متمانەی خەلك بە كۆچەبەر و حیزب و حكومەت. لەمە ترسناكتر رقلێبوونەوەی خەلك لە هێزی هاوپەیمان بەهۆكاری تێكدانی سەقامگیری هەرێم و عێراق و لە چوارچێوەی هێشتنەوەی هێزی سیاسی لاواز لە پێگەی دەسەلاتدا.

عێراق و هەرێم دەبێت پرۆژەی رێگری و دیپۆرتكردنەوەی ئاوەرەكانی سووریا درێژبكرێتەوە تاكو سیاسەتی ئقلیمی و جیهانی بۆ ئاژاوە و ناسەقامگیری ناوەخۆی عێراق و هەرێم نەچێتە بواری جێبەجێكردن كە پاراستنی ئاسایشی خۆیان لەسەر ئاژاوەی عێراق و هەرێم جێگیر بكەن، دەبێت بەهەر شێویەك بێت كۆتای بە مانەوەی خەلكی سوریا بهێنرێت لەناوەخۆی عێراقی فیدرالدا. بەتایبەت داخستنی بنكەی رێكخراوی ئقلیمی بۆ وەرگرتنی مۆلەتی مانەوە. بە راستگۆیانە قسە بكەین، كەنداوی عەرەبی هیچ پەیویست بە ناوەخۆی هەرێمی نیە تاكو خۆی بپارێزێت لە جەنگی پرۆكسی و ئاژاوەی پەنابەری، لەبەرئەوەی ئەوان گرێبەستی خۆشگوزەرانی و پاراستنی مانەوەی خۆیان لە دەسەلات و هێشتنەوەی سەروەری ولاتەكەیان لە ئەستۆی ئەمەریكا و ناتۆیە. بۆیە ئاژاوە گێری كەنداوی عەرەبی لەناوەخۆی عێراق و كوردستان تەنها بۆ دووبەرەكی ناسەقامگیری بەیەكنەگەیشتنی هەولێر و بەغدایە لەرووی هێشتنەوەی ئاوارە و كرینی بەرهەمی ناوەخۆی كوردستان و پشتگیری دلسۆزی هەرێمی باشوور بۆ پەرتەوازی و ناسەقامگیری ناوەخۆی گەل عێراق دوور خستۆتەوە. واتە دەبێتە دژە ئاراستەی سیاسی بەرامبەر بە ئێران و توركیا و جمسەری ئابووری جیهانی لەم ناوچەیەدا.

دەبێت عێراق و هەرێم گوێ بە پروپاگەندەی مافی مرۆڤ و رێكخراوی جیهانی نەدرێت بۆ هێشتنەوە هەناردەكردنی خەلكی سوریا لە ناو ئاژاوەی عێراق دووبارە بتوێتەوە وێنەیەی گەورە لە چوارچێوەی نەخۆشی و نەخوێندەورای و هەژاری و بێكاری لەناو كەمپەكان پیشانی جیهان بدرێت بلێن عێراق و هەرێم پابەندی مافی ئاوارەكانین. ئەمرۆكە بەفەرمی هیومەن رایت وۆچ لە مالپەری خۆی ئیدانەی عێراق و هەرێم دەكات بەناوی مافی و پروپاگەندەی، تا ئێستا سیاسەتی هەولێر و بەغدا بە ناهۆشیاری كەوتۆنە ناو ئەم چالە لێدراوەی جەنگی سوریا كە كار لەسەر سۆز و نەتەوەی و مەزهەبی دەكەن بۆ ڕاگواستنی خەلك لەناسەقامگیری عێراق و هەرێم. بۆچی ولاتانی كەنداو ئەم پرۆژەیە لە ئەستۆناگرن لەسەر خاكی خۆیان؟ بۆچی ولاتانی زلهێز هەمان كار ئەنجام نادان لە راگرتنی ئاژاوەی سیاسی و جەنگ لەناوەخۆی سوریا؟ دەبێت هەولێر و بەغدا بریاری كۆتای بە كۆچی سووریا بهێنت تاكو دۆخی سیاسی و ئاسایشی جێگیربكرێت و هەولێر و بەغدا سەقامگیری ناوەخۆ بەروەپێشتر بەرێت لە سێكتەری دامەزاروەی گشتی حكومەت و خەلك و حیزب.

دەبێت خەلكی عێراق و كوردستان هۆشیاربن لە مامەلكردن دەكردن و دوورخستنەوەی كۆچی سووریا لە پێگەی كار و پەیوەندی كۆمەلایەتی و كۆچی پێچەوانە لەناوخۆ بۆ سوریا و دەرەوەی عێراق و هەرێم. ئەمە بەلایەنی رەگەزپەرستی بیرناكەمەوە بەلكو بەهێشتنەوەی عێراق و هەرێم لە سەروەری و دوور خستنەوە لە ئاژاوەی سیاسی و جەنگ و مرۆی، بەلای من گرنگترە نەوەك تێكەوتن لە نەفامی سیاسی بەناوی مافی مرۆڤ و دلسۆزی سیاسی. هێشتنەوەی هەرێم و عێراق دەبێت لەسەر سیاسەتێكی لۆژك و رەق بەرێوەبچێت بۆ مانەوەی چارەنووسی خەلك و حكومەت.

كۆچی پێچەوانی سوریا دەبیتە سەقامگیری عێراق و هەرێم