سیاسەتی ماعیدە و قاچ لە سپیكردنەوەی كۆمەلگا
بلۆگەر : جەودەت احمد
بابەت : نوێبوونەوەی هزر
بەروار : 16ی 8ی 2024
دۆخی ناوەخۆی كوردستان بەهۆی درێژكردنەوەی سیستەمی كەمینە بەسەر زۆرینە لە چوارچێوەی گەوجاندنی تاك بۆ گشتاندنی شەقام، بەردەوام درێژە بە مانەوەی خۆیدەدات بۆ هەبوونی خۆرێبەری خۆشگەوزەرانی كەمینە بەسەر ناسنامەی یلورالیزم لە هەرێمی كوردستان. ئەوەی بەلای من جێگای پێكەنینە ئەوەیە كە شەقام بەتامەزرۆوە بەشداری بۆنەی سیاسی دەكەن بەناوی دلسۆزی و خۆێن بەخشینی خاك لە یەكتاپەرستی خێزان لە پیرۆزكردن و شەرعیەتدان بە تاكگەرای بەناوی رێبەر و كاریزما و مەرجەعە و شێخ و بنەمالە و هۆزگەرای.
د.قاسملۆ دەلێت هەركاتێك پێگەی شێخ داخزانی نێو سیاسەت و پارنیزانی خۆیرێكخست ئەوكات ئەم كۆمەلگایە بەرەو نەزاین و هەژاری و دواكەوتووی دەچێت. ئەم دەقە لۆژیكە زیاتر لە 50 سال دەبێت وێنەی ئەم سەردەمی كوردستانی باشووری دامەزراندوە بەناوی هەرێمی هۆزگەرای لە حیزب و حكومەت و جەماوەردا. چونكە پیرۆزی خێزان لە تاكگەرای دەبێتە خەباتی پارگماتی بەرژەوەندی ئاین و تاك لە هێشتنەوەی پێگەی مەرجەعی شێخایەتی بەگشتی.
خەباتی هیپۆكراسی پرگماتی بۆ پراگماتستی گشتی بەناوی خاك و نەتەوە و ئاین دەبێتە ئایدۆلۆژی پراگماتیزم واتە وێنەیەكی بچووك لە ناوێكی گەورە خۆی نوێدەكاتەوە وەك هیتلەریزم زۆرجار ئەم ناوە دەبێتە پێگەی نەتەوەی تاكڕەوی لە ناسنامەی دەولەتی كراوە و داخرا لە سیاسی و ئابووریدا. وەك ئیرانیزم لە پێگەی مەزهەبی شیعەی پرۆكسی. یان ئەردۆغانیزم لە پێگەی مەزهەبی سوونەی مۆدرێن یان كەمالیزم لە پێگەی دەولەت نەتەوەی علمانیدا. سەرجەم كەسایەتی لە سیاسەتی دوو جەستە دەبێتە پراگماتیز چونكە بەهۆی شەرعیەت و یاسا، بنەمالەی لە پیرۆزی تاك دەبێتە دامەزراوەی خێزانی میراتی مێژووی بەسەر ناسنامەی نەتەوەی و كلتوری بەناوی پیرۆزی پێگەی لە نشتیمانی كوردستاندا.
ئەگەر تۆزێك وردبینەوە لە سیاسەتی دوو جەستەی دەبینین جۆرێكە لە هێشتنەوەی هێزی كەمینە لە دامەزراوەی ئقلیمی و ئیمپریالیزمی ژووری هەوالگری و دبلۆماسی بەناوی هێشتنەوەی خێزان لە پێگەی سەروەری مێژووی خاك و دەسەلات و جەماوەردا، ئەم وێنەیە روونە كە پێگەی هیپۆكراسی شێخگەرای بەهیچ شێوەیەك ناچێتە ژێرباری نەتەوایەتی و حیزبی و دامەزراوەی گشتیدا چونكە پیرۆزی تاك دەبێتە تاكڕەوی هێشتنەوەی دەسەلاتی خێزان لە سێبەری گرێبەستی ئقلیمی و جیهانیدا.
بۆیە سیاسەت لە دوو جەستەدا بە ئاراستەی مێژووی خەباتی پارتیزانی دۆلاردیبلۆماسی درێژدەبێتەوە وەك مێژوو و میرات و خۆسەپێنی گشتی بۆ تایبەت دەمێنێتەوە واتە هەموو شوێنێكی كوردستان بەمالی خۆیان دەزانن بۆ هێشتنەوەی دەسەلات و حیزب و جەماوەر كەواتە گۆرینی دەسەلات و بەرزبوونەوەی ئاستی خۆشگوزەرانی لەناوەخۆی باشوور هیچ كاریگەری نابێت لەبەر ئەوەی هێزی ئقلیمی بۆ هێشتنەوەی دەستەوەرادانی ناوەخۆی پشتگیری دەكات لە سپیكردنی كۆمەلگا بەناوی هێشتنەوەی پیرۆز و كاریزمای و مەرجەعیەت و رێبەری لە هاوسۆنگی ئۆپۆزسیۆنی ئقلیمی بۆدرێژكردنەوەی دامەزراوەی دەسەلاتی شاراوەی لە ناوەخۆی باشووردا.
كەواتە سپیكردنەوەی كۆمەلگا بەرێگای هێشتنەوەی خەباتی پیرۆزی هیپۆكراسی شۆرەشی شێخگەرای بەشێكە لە هێشتنەوەی كۆمەلگای باشوور لە بازنەی پلورالیزم بۆئەوەی وێنەی باشوور وەك پێكەوەژیان و ئاشتی و ئاسایشی گشتی خۆی نمایش بكات بەناوی كوردستانی باشوور بەلام ئەم جۆرە خەبات لە سیاسەتی (ماعیدە و قاچ) هیچی تر نیە، چونكە ئاستی خۆسەپێنی لە دەسەلاتی دوو جەستە دەبێتە شۆرەشی میراتی مندالداری پارتیزانی شاخ بۆ پارتیزانی تەكیە و گۆرستان و مەكتەب سیاسی پارتیزانی پترۆدۆلار واتە دامەزراوەی شۆرەشی میراتی لە جەستەی دووەم درێژە دەبێتەوە بەناوی پیرۆزی ئاراستەكردنی مێژووی شاخ لە گۆرستان بۆ سپیكردنەوەی كۆمەلگا لە جیهانی جەنگی جیهانی ئابووری گەلاندا.
كۆمەلگا لە پێگەی حكومەت و حیزب و جەماوەر دەبێتە كراوە و شل بەهەر رووداوێك لەكەمترین ماوە گەشە دەكات و دەرووخێت چونكە لەسەر پێگەی خۆی دانەمزراوە بەلكو تاك سپیكرایتەوە لە شۆردنەوەی جەستە و رۆح بۆ خەباتی شاخ لە بۆشای ناهۆشیاری نەتەوەی كورد لە فێلی هاتنی ئابووری گەلان بۆناوەخۆی رۆژهەلاتی ناوەراستدا. واتە قۆناغی ئێستا كە بەناوی ئابووری سەربەخۆی و دامەزراوەی گشتی و حیزب و پێكهاتەكان تەنها وێنەیەكی پلورالیزمی سیاسەتی گەوچاندنی ناوەخۆیە بەسەر جیهاندا بۆئەوەی هێزی تاكگەرای نەرووخێت و لە پێگەی سیاسەتی دووجەستەی بمێنتەوە لە ئاراستەی مەزهەب و تەریقەت و پیرۆزی گۆرستان بۆ نوێبونەوەی شۆرەشی مندالداری لەنەوەی سیستەمی هیپۆكراسی بۆ سەرەوەری نیشتیمانی باشوورە.
ئەم دۆخەی ئێستا لە 21 سالی رابردوو لە سێبەری ئەمەریكا بەرێوەدەچێت بۆئەوەی وێنەی پێكەوژیان لە خاك و حكومەت و سنوورێكی كراوە بە ناسیۆنالیزمی بكرێت بۆئەوەی خەباتی سیاسەتی ماعید و قاچ لە كۆكردنەوەی سامانی میراتی سیفەتی ژنانە لە پێگەی وێنەی كوردستان بەرووی ئقلیمی و جیهانی هەلبواسرێت چونكە خێزانی ماعید و قاچ لە شێخگەرای ناتوانێت پەیوەندی دبلۆماسی و خۆرێبەری و دامەزرێنێت بەلكو جۆرێكە لە كۆكردنەوەی سامان لە مێژووی میراتی شاخ بۆ جیهانی چاخی دیجیتالی پەیرەوی دەكرێت ئەم دبلۆماسیە لە گشتاندنی كوردستان وێنەی بۆدەكات بەناوی ئاین و پێكهات لە دابینكردنی بەرژەوەندی ئقلیمی و زلهێزاندا. ئەوكات ئەم پرۆسەیە بەرێگای میدیای حیزبی بۆ گەوچاندی خەلك درێژە بەهێشتنەوەی دەسەلات و حیزب و میراتدەدرێت لە دواخستنی كۆمەلگای كورد بۆ رۆحیەتی ئاینی و كرێكاری چەكداری و هەژاری و نەخۆشی و نەخوێندەواری ئەم سلۆگانە دەبێتە هۆی پلورالیزمی گشتی بۆ شاردنەوەی حیزبی خێزان لە پێشوازی دەرەكیدا.
سپیكردنەوەی كۆمەلگا لەناوەخۆی كوردستان بەرێگای ئقلیمی و ناتۆ و ئەمەریكا بەرێوەدەچێت بۆوێنە كاتێك پێشمەرگەیەك مووچەی وەرنەگرتووە لە دۆخی هەژاردایە بەهۆی بۆشای بێكاری پەنای بۆ ئەم كارە بردوە لە دۆخێكی دژوار ژیان دەگوزەرێنێت لە ناوەخۆی هەرێمدا. كاتێك ئاستی نارەزای پێدانی مووچەی مانگانە بەرزدەبێتەوە لەناوەخۆی خەلك و جیهانی دیجیتالی جۆرێك لە بەریەكەوتنی دژ و بەرژەوەندی روودەدات لەنێوان خەلكدا.
یەكەم : بەركەوتەی خەلك دژی دەسەلاتی سیاسەتی ماعید و قاچ دەوستنەوە ئەم پێشمەرگەیە دەگەوێتە بەرئاراستەی توندی كۆمەلگا لە توانج و قسەی نەشیاو سوكایەتی پێدەكرێت و وێنەیكی لاواز لە سوپای حیزب و خێزانی بەرووی ناوەخۆی عێراق وێنادەكات كەبۆچی ئەم تاكە لە پێگەی چەكداری و ناسنامەی پێشمەرگە خۆیدەخواتەوە لە بێ مووچەی و هەژاری وە لەلایەكی تر ئیهان و سوكایەتی پێدەكرێت بەهۆی هەبوونی پێگەی ئەم مووچە چەكداریە بۆ راگرتنی دەسەلاتی خێزانی دووجەستەو ماعید و قاچ.
دووەم: كاتێك پیشەی چەكداری لە ناسنامەی پێشمەرگە دەبێتە سپیكردنەوەی كۆمەلگا بەناوی راگرتنی دەسەلاتی شێخگەرای یان هیپۆكراسی وێنەیەكی بچووك لەناوەخۆی بەگەورەی نمایش دەكات بۆ بەرووی جیهاندا. پرۆژەی 2014 لە دوای پێدانی قەرز لەلایەن بانكی جیهانی كە 30 ملیار دۆلارە ئەم برە قەرزە ناوی پێشمەرگەی بەبازاركرد لە میدیای ناوەخۆی و جیهانی بەناوی هاوشانی زلێهزان بۆ جەنگی دژە تیرۆر. لێرە ئەم ناوەرۆكە دەبێتە ناسنامەی میراتی مێژووی لە ئاراستەی پیرۆزی گۆرستان و درێژكردنەوەی خەباتی پارگمات بۆ پراگماتیست و پراگماتیزدا.
سیاسەتی پلورالیزم لەناوەخۆی كوردستان دەبێتە مەرگی سپیكردنەوەی تاك لە چكەداری و حیزبایەتی و دامەزراوەی گشتی و كۆمپانیادا ئەوكات پێگەی زلهێزان درێژە بە پلورالیزم دەدەن بۆ ئەوەی كودەتای چەكداری لە شەقام بەرپانەبێت بۆ رووخاندنی ئەم خێزانانە كەلە دسەلاتدان، تاك درێژە بە هەژموونی بەرژەوەندی شاراوەی خۆیانبدن لەرۆژهەلاتی ناوەراستدا بۆ داگیركردنی رەنگ و ئاین و زمان بەناوی سەرەوەری خۆرێبەری ئۆتۆنۆمی كوردستانی باشوور لە هاوشانی فیدرالی شلی عێراقدا.
كەواتە تا ئاستی برسیەتی و نەخۆشی و بێكاری بەرزبێتەوە لەناوەخۆی باشوور هیچ كاریگەری لەسەر هەلبژاردن و گۆرینی دەسەلات نابێت چونكە جیهانی ناتۆ و كۆمەنیستی نوێ بەردەوام درێژە بەهێشتنەوەی ئەم خەباتە رۆحانیە دەدەن لە چوارچێوەی ئاسایشی ناوچەكە بۆ مانەوەی هێزی دیبلۆماسی و هەوالگری و بازرگانی و كلتوریە لە پیشاندانی پیشتگری پێشمەرگە بە چەك و راهێنان و بودجە و هەوالگریدا. لەلایەكی تر بەرێگای رێكخراوی ناوەخۆی جیهانی بۆشای كەوتنی كۆمەلگا لە راگرتن و سپیكردنەوەی ئەم دۆخە درێژدەبێتەوە.
سیاسەتی ماعید و قاچ واتە كۆكردنەوەی سیفاتی مالداری ژنانە لە بۆشای كۆمەلگای رۆشنبیری زماندرێژ و گەمژە بەرێوەدەچێت چونكە نووخبەی هۆشیار بەرێگای گشتاندنی تیرۆر لەناوەخۆی باشوور ئەم نوخبەیە سەركوت دەكرێت و ناوی دەخرێتە لیستی تیرۆر و تێكدانی ئاژاوەی سیاسی و ئابووری و كۆمەلایەت لە پایەی هێشتنەوەی بەرژوەندی ئقلیمی و جیهانیدا. لە كۆی كارەساتی كوشتن و برینی خێزانی كورد لە رابردوو بۆ ئێستا ئەم پرۆسەیە بۆ قوربانیكردنی خەلك لە هێشتنەوەی خەباتی هیپۆكراسی بەرێوەچووە لەچوارچێوەی زلهێزان و ئقلیمی بۆیە گێرانەوەی مێژوو و یادكردنەوەی یادەوەرییەكان لە سێ ستوون دارێژراویەوە.
1- سەرەوەری خێزانی هیپۆكراسی وەك وێنەی خودای تاقانە دەمێنێتەوە.
2- سەرەوەری پێگەی كوردستان لە سپیكردنەوی كۆمەلگا وەك مافی زەوتكراو درێژكردنەوە دەسەلاتی خێزان درێژدەكرێتەوە.
3- سەرەوەری كۆمەلگای كوردی بەناوی ئالا و خاك و پێكهاتە دەخرێتە قۆناغی سپیكردنەوەی كۆمەلگا بەناوی ئارامی و خۆشگوزەرانی و هێلی سووری دۆزی كورد لە كوردستانی گەورەدا دەهێلێتەوە.
ئەم سلۆگانە دەبێتە پلورالیزمی پێكهاتەی ژیان لە ئاین و خاك و نەتەودا واتە زمان و رەنگ و مەزهەب دەبێتە جێگركردنی بەرژەوەندی جیهانی لەناوەخۆ وە درێژكردنەوەی دەسەلاتی میراتی لە حكومەتی دوو حیزبیدا.
وێنەكە روونتر بكەمەوە واتە هەبوونی پێكەو ژیان لە پێكهاتەكان بۆئەوەیە لە دبلۆماسی جیهانی نەبێتە ترازان و پەرتەوازی تاكو پێگەی خێزانی حیزبی وێنەی نەتەوەی لە هزری ناوەخۆ درێژەی هەبێت. لێرە ئۆپۆزسیۆن لەدایك دەبێت و ئازادی گروپی و میدیای تایبەت و حیزبی و رێكخراوی ناحكومی و بازاری ئازاد و كۆمەلێك گۆشەی جیاواز لەناوەخۆی باشوور دەئافرێت و وێنەی نیشتیمانی كوردستانی باشوور لە گەوجاندنی زانستی و رۆحانی و پیشەی و هزری خۆرێبەری دەخولێتەوە، ئەوكات هەریەكە بە ئاراستەی هێشتنەوەی دەسەلاتی خۆی و مانەوەی سەروەری حكومەتی دوو حیزبی لە هێزی شاراوەی ئقلیمی و جیهانی درێژدەبێتەوە. ئێستا من و تۆ دەبینە قوربانی پرۆسەی سپیكردنەوی كۆمەلگا لە هێشتنەوەی پیرۆزی هیپۆكراسی و نەتەوەی و خاكدا چونكە سیستەمی شاراەوەی پلورالیزم لە پێش ئازادی سیاسی و دامەزراوەی زاسنتی و وەبەرهێنانی ناوەخۆیدایە.
گۆرینی دەسەلات بەرێگای هەلبژاردنی سوودی نیە، تەنها بەرێگای فشار خستنە سەر بەرژوەندی ئقلیمی و زلهێزان بۆ دوور خستنەوە حكومەتی دوو حیزبی لە ریفۆمكردنەوەی پەرلەمان و دامەزراندنی دەستوور و گۆرینی ئابووری هاوردە بۆ وەبەرهێنانی ناوەخۆی و كرانەوەی سیاسەتی فرە جەمسەری ئەم قۆناغە لەدوای ئەوكات بەرپاردەبێت كە شۆرەشی شەقام بە چەك دەتوانێت دۆخی باشوور لەم قەیرانە رزگاربكات بۆ دیموكراتیزەكردنی بێهویای خەلك لە پێگەی لاتوپاتی سیاسی لە باشوور.
ئەگەرنا ئەمانە نەتێردەبن لە سیاسەتی ماعیدە وە نەدەوەستن لە مانەوەی خۆیان بۆیە فشاری شەقام تاكە رێگایە بۆ گۆرینی ناوەخۆی كوردستانی باشوور.
تعليقات
إرسال تعليق