هەلاتن لە بیابانی خودای سەرزەوی
بلۆگەر : جەودەت احمد
بابەت : جەنگی كلتوری
بەروار : 26ی 8ی 2024
جەنگی كلتور جۆرێكە لە چەكێكی دەروونی و پیشاندانی هێزی هزری لە ناوەخۆی ولاتانی زۆرینە لە قەبارەی دانیشتوان دژ بە ولاتانی بچووك و پترۆدۆلار. چەمكی كلتور لە سێ ستوون پێكهاتوو لە فەلسەفەی ئاسیا كە تێروانی جیاوازی هەیە بۆ پێكهات و زمان و رەنگ و ئاین لە (
ئۆبجێكت و سەبجێكت) لە نێوان ستوونی یەكەم تا سێییەم كە رۆحیەتی رۆشنبیرییە بۆ تەواوكردنی ئەم كۆمەلگایە. كەواتە ستوونی دووەم كە پێكهاتوو لە سینەما و مرۆڤ بەشێكە لە تەواوكەری هێزی ئابووری مرۆی لە سوپای جەنگی كلتوریدا ئەم هێزە لە سووتنی سێیەم تەواو دەبێت كە هۆشیاری رۆحییە.
ژیانی بزن زۆرنزیكە لە ژیانی كلتوری كوردی چونكە بزن لە ژیاری سروشتی سەختی شاخاوی دەژیت و حەز بە ئازادی گەران و لەوەرگا و سەركێشی قەدپالی شاخ و رووبار و دەشتای دەكات وەك وێنەیەكی زیندوو كە بەشێكە لە رۆحیەتی بزن و ئیكۆلۆژیدا. ئەمرۆكە پێش ئەوەی ئەم فیلمە سینەمایە بینەری بم هەر لەدوای دەستلەكاركێشانەوەم لە ئەندامییەتی حیزبی لەناوەخۆی باشوور بەجارێك بریارمدا كە دوور بكەومە وە لە خۆدزینەوەی نابەرپرسیاری كۆمەلگا و هەلاتن بۆ دەرەوەی كوردستان بەناوی دیبلۆماسی و گەشتی دۆستایەتی سیاسی. بۆیە پەیوەندیم بە بەرێوەبەرایەتی پاسەپۆرتی هەولێر كرد بۆ گەراندنەوەی پاسپۆرتەكەم چونكە هەست بە شەرمەزاری دەكەم كاتێك دۆخی ناوەخۆ لە داتەپین بێت و بەناوی گەشتی كەمالیاتی سواقی گەشتیاری لۆبی بۆ ناوەخۆی باشوور بكەم لە هێشتنەوەی ئەم حكومەتە دوو خێزانیە. بۆیە بریارمدا كە پاسپۆرتەكەم بگەرێنمەوە نەچم بۆمالی خودا و پەیوەندی لەگەل جیهانی دەركی بپچرێنم بەهۆكاری مانەوە و خەباتی مەدەنی بۆ ریفۆرمكردنی دۆخی ناوەخۆی بەرێگای بەدیموكراتیزەكردنی رووداوەكان لە كلتور و مرۆڤ بۆئەوەی ببێتە هۆكاری فشاری دەروونی بەسەر ناوەخۆی و دەرەكیدا.
بۆئەوەی ئاگاهیم هەبێت لە رووداوەكانی ناوەخۆی باشوور پێویستم بە چاودێری سێكتەری گشتی هەرێم هەیە لە دۆزینەوەی بۆشای یاسا و ئارامی وەبەرهێنانی كۆمەلایەتی و زمان و رەنگ و ئاین كە زەرورەتێكی رۆژانەیە بەركەوتم بەناوەرۆكانە هەبێت بۆیە دۆزینەوەی فبلمی سینەمای ژیانی بزن نزیكە لە كلتوری كوردی جوتیاری و شوانكاری و كرێكاری لەناوەخۆی كوردستانی گەورە بەهۆی پێگەی جوگرافی نەتەوی لەسنووری سوریا و عێراق هاوشانە لە هاوسێیەتی بیابانی عۆجە بۆ لەناوبردنی خێزانی كورد بەناوی كۆتای هێنانی ئۆتۆنۆمی كورد لە هەرێمی باشوور، ئەم فیلمە زیاتر بۆ ئێمەی كوردە لە تێگەیشتن و یادوەری و بەركەوتەی جەنگی كلتوری و زمان و ئاینمان هەیە لەناوەخۆی رۆژهەلاتی ناوەراست و نیشتیمانی عەربی.
لەوانیە بۆ ئاسیاییەك ئەستەمە لە ناخی هۆزگەرای عەرب حالی بێت چونكە بەركەوتەی رۆژانە و مێژووی خوێناوی نیە لەناوەخۆی نیشتیمانی عەربی بەلكو پشكی شێری بۆ كورد و كوردستانی گەورەبووە ئەم جەنگە كلتورە. كاتێك ئمپریالیزم خاكی كوردستانی گەورەی دابەشكرد بەسەر ولاتانی ئقلیمی لە دوای تۆلەی سیاسی ئەنفال، كورد رۆلێكی گەورەی هەبوو لە بەدیموكراتیزكردنی عەشیرت و تیرە و ئاین و زمان و رەنگی عەرب لە نیشتیمانی عەربی بەتایبەت كۆمەلگای شارستانی بابلی لەهاوشانی سعودیەی و كوێت و سوریا و ئەردەن كە رۆلی كورد لە 2003 لەبەرچاوی نیشتیمانی عەربی، كورد توانی عەرەب چەك بكات لەوەرگرتنەوەی برنۆ و زنجیركردنی تاژی و داخستنی رەشمال و فرۆشتنی حوشتر و لەناوبردنی خورما لە هۆزگەرای بۆ شاری تاكو هێزی توندرەوی لەناوەخۆی عەرب نشینی بەجارێك كۆتای پێبێت ئەم چەككردنە بەرێگای رووخانی دەولەتی سوونەی رادیكالی عۆجە بۆ شیعەگەری كراوە و دیموكراسیدا كود رۆلی نوێكردنەوەی دەسەلاتی كلاسیكی هەبوو بۆ مۆدرێنێتەی بەردەوام.
لەپەرتووكی تیرۆری چەتەی ئابووری گەلان زۆربەروونی باشی كرۆكی دەسەلاتی هۆزگەرای سعودیا و شاری بریقەداری وكۆمەلگای پترۆدۆلاری كەنداوی عەربی دەكات چۆن بەرێگای قەرز و بردنی نەتە و داگیركردنی خاك و هێشتنەوەی دەسەلاتی هۆزگەرای بیابان لەناوەخۆی بالەخانی بەرز و دۆلارو رابواردن و خۆشگوزەرانی دەروونی هاوردەی بەرامبەر بە پرۆژی پترۆدۆلاردا. ئەمەرۆكە سعودیا جەنگی جەمسەری شیگەری و سوونەگەری دەكات لەپێناو نوێنەرایەتی خودا لەسەر خاكی پیرۆز بەناوی ئاین و شارستانیەتی لە سێبەری ئیسلامدا. كەواتە چەمكی سلۆگانی ئەم فیلمە روونە كەدەلێت "هیچ كەسێك رزگاری نابێت كاتێك دەچێتە ژوورەوە" ئەم لۆژیكە دەرخەری یاسای هۆزگەرای لە ئاین و تیرۆر و توندرەوی و خاكی زێرین و نەزانینی هۆزگەرای لە نیشتیمانی عەربی كە ژێر ئالای نەخشەی دارێژراوی ئەیوبیەكان بەناوی نیشتیمانی عەرەبیدا.
سعودیا لە یاری سیاسی و ئابووری و ئایدۆلۆژی و رۆحانی رۆل دەگێرت بۆ مانەوە بەناوی نوێنەری خودا لەسەر زەوی لە هێشتنەوی یاسای پیرۆزی خاك و شۆردنەوەی جەستەی تاك لە شاریتانی گەلان لەناوەخۆی ئاینی ئیسلامدا بۆ ئاستی ئیسلامی دیموكراسی و توندرەوی و تیرۆر و زانستی و كلتوری لە هاوبەشی هێشتنەوەی زمان و رەنگ و رۆحدا. ئەوەی ئێستا روونە لەناوەخۆی كەنداوی عەربی بریتیە لە جەنگی هۆزگەرای لەنێوان خێزانە و جەماوەر لەنێوان ئیمارت و كوێت و سعودیا و عمان و قەتەر هی تر بەگوێرەی ناوەرۆكی بلاوكراوەی میدیای جیهانی دەلێت شاری بیرقەدار شوێنی ساخكردنەوەی چەتەگەری سیاسی و خێزانی و هیپۆكراسیدایە كە باشترین شوێنە بۆ وەبەرهێنان و سپیكردنەوەی پارەی نیشتمان لە ناوەخۆی شاری بریقەداراندا.
هەتا ئێرە روونە كلتوری عەرەبیزم بەرامبەر بەگەلان بەناوی نوێنەری خودا لەسەر زەوی بۆچی ئاستی مایكرۆ جەماوەری ئیسلامی لە جیهان بەرزبۆتەوە بۆناو پەرلەمان و میدیا و جەماوەر و بازرگان و جەنگ و ئاشتیدا، ئەم پێگە لە یەكگرتنی پەرتەوازی ئیسلام كە قەباری زیاتر لە 1 ملیار 400 ملیۆن موسلمان لە جیهاندا زۆرترین داهاتی رۆژانە بۆ سپیكردنەوەی تاوان و مرۆڤ لە رۆحیەتی خاكی پیرۆز لۆبی بۆدەكرێت بەناوی ئاین و ئاشتی و مرۆڤایەتی كەچی چەند سەد كیلۆمەترێك دۆخی ناوەخۆی غەززە و یەمەن وسووریا و عێراق و لبنان و لیبیا لە هەژارتیرن دۆخی ژیاندا دەگوزەرێنن بەناوی دراوسێی خاكی پیرۆز لە نوێنەرایەتی خودای سەرزەوی. من لێرە بە دژ نانوسم ئەمە واقعێكە لە سەدەی 21 و چاخی دیجیتالی و جیهانی پترۆدۆلار و جەنگی پرۆكسی و كۆچی بەلێشا و گۆران كەشوهەواو لەناوەخۆی ولاتانی ئیسلامی لەبەرزبوونەوەدایە كە خاوەنی زیاتر لە %60 زۆرینەی سامانی سروشتی سەرزەوینە بەلام لە خراپترین دۆخی ژیان و خۆشگوزەران ژیار دەكەن.
نەجیب محمد گەنجێكی بێكاری هندیە بۆ كاركردن بەرێگای گروپێكی بازرگانی ئاینی هندۆسی بەناوی ئاین و پێگەی كۆمەلایەتی شەرعەیت وەردەگرن و بازرگانی بەخەلكی هندستان دەكەن بۆ دۆزینەوەی هەلی كار لەناوەخۆی جیهان و رۆژهەلاتی ناوەراستدا. كاتێك خەون بە خۆشگوزەرانی دەبینێت بۆ ئەوەی خانوو ئۆتۆمبێل و داهات بۆ خێزانی و دایكی دابین بكات بەرێگا فەرمی لەگەل حكیمە كە هاورەیەكی گەنج و باریكەیە دەگەن بە سعودیا. هەرلەسەرتای گەشتەكە كلیلی بەختی رەش دەرگاكان دەكاتەوە دەكەوێت ناوەراستی بیایانی خاكی پیرۆزی سەرەتای لەدایك بوونی ئاینی ئیسلام لە چەقی هێزی بیابانی شەرانگێزی هۆزگەرای عەرەب نشین جێگری دەبێت و دەبێتە كۆیلەی هۆزگەرای پێپەتی و رەزیل و جاهیل و نەخوێندەوار كە وێنەی خێزانێكە دەبێتە گێرانەوەی مێژووی هۆزگەرای نیشتیمانی عەرەبی و هاتنی ئاینی ئیسلام لە سەختیە جوولەی و نەرمكردنی ئەم هۆزگەریانە كردووە.
چەوساندنەوەی دەبێتە هۆكاری پرسیاری فەلسەفەی لەبارەی بوونی خودا لە هەموو شوێنێك؟ زۆربەی زۆری كۆمەلگای لەشفرۆشی دەلێن بەختی ئێمە دوو شتە.
یەكەم : خودا ئێمەی خۆشدەوێت بۆیە ئەم كارە دەكەین.
دووەم : خودا بەختی بە ئێمە داوە لەم رەوشە بژین و پێ رازیبین.
كەواتە دۆخی گریان و تەنهای و داباران و كۆیلە بوون لە ژیانێكی سەختی بیایان، دەبێت ئەم دوو فەلسەفەیە بێت كە دەرگای بەختی ئەم كرێكارە هندیە لە سەختی بیایانی خاكی پیرۆز بگیرسێتەوە بۆیە دەپرسێت كوا خودا بۆچی هاوكارم نابێت؟ لێرە هێزی جەستەی و هۆشهاتنەوە دەبێتە هۆكاری خودئاگاهی و دەروون نەرمی لە فەلسەفەی جەنگاوەری هەلاتن لە بیابان خودای سەرزەوی كە گەرانەوەی یادەوەریەكان لە رۆژانەی ژیاری هەژاری دێهاتی زۆر شكۆمەندتربوو لە گەران بەدوای نان لە بیانی خودای سەرزەوییدا لە تێكەوتنی ژیاری هۆزگەرای عەرب نشینیدا.
زۆربەی خەلكی ئاسیا هۆشیاری كلتوریان نیە لە زمان و رەنگ و ئاین كە دەبنە قوربانی دلرەقی عەرەبگەرایدا. ئەگەر تێرامانمان بۆ فەلسەفەی بەرهەمی خەرما هەبێت بریتیە لە تێگەیشتن لەناوی خورما كە عەرەب لە رووكار نەرم ونیانن بەلام لەناوەرۆكدا رەقن وەك ناوەكە خورماوایە ئەگەر ژیان وبەرژەوەندی و دەسەلاتی رەهای بۆبرخسێت دەبێتە دێوەزمەی راستەقینەی سەرزەوی كە هیچ شتێك بەرگەی درندەی ناگرێت لە بەركەوتنی هێزی بیابان و سەختی ژیان و دابران لە كۆمەلگا و شاردا جۆرێكە لە بوونەوەرێكی دابراوی كۆمەلگای عەربیدا بۆیە كەسانێكی توند و دل رەق و بێ سۆز و رەحمەن بەرامبەر بە بیانی و دەستی كرێكاری دەركیدا.
ئەم ژیارە، بێ نرخی مرۆڤ نمایش دەكات لە پێگەی ژیاری پترۆدلاۆر هۆزگەرای بەناوی جیهانی شارستانی نوێبوونەوەی كلاسیكی مۆدێرن لە بیابان بۆ بالەخان و خۆشگوزەرانی و ڕەهای دەسەلات و پەیوەندی دەرەكی لە پێگە زمان و رەنگ و ئایندا. واتە بەركەوتنی بێ ئاوی لە كرین و دابینكردن جۆرێكە لە هۆشیاری ووشكەسالی لەناوەخۆی نیشتیمانی عەرەبیدا. هۆزگەرای پەیوەندی بە لەوەرگا و بیابان و ئاژەلداری گەورە و بچووك هەیە وەك بەران كە نیشانەی كۆمەلگایەكی هۆزگەرای نێرسالارییە لەناوەخۆی بیابانی عەربنشینیدا. تێنەگەیشتن لە زمان جۆرێكە لە گالتەجاری هۆزگەرای بەناوی بڕڕڕڕڕڕ واتە بێ نرخ و بەها، كەچی عەرب زمانی خۆیان بە پیرۆزی زمانی خودای گەورە هەژمارە دەكەن بەلام فەلسەفەی خودا بۆ هێنانەوەی ئەم زمانە لە هۆكاری نەزانی و دلەرقی و گۆرینی رەفتاری و كرداری دەروونی هۆزگەرای عەرەبی بووە لە هێشتنەوەی ئاین و پێشەوای ئیسلام لە رۆژهەلاتی ناوەراست بۆ هەموو جیهاندا.
هەرچەندە ئەم كرێكارە لە ئیسلام دەچێت بەلام دیوێكی شاراوەی جەنگی ئاینی هندۆسی هەیە لەنێوان رۆژهەلاتی ناوەراست و ئاسیادا ئەویش بەركەوتنی ئاین و كلتور و زمان و رەنگە لە سەردەمی هاتنی ئابووری برێكس دژە بە ج7 لە جەمسەری نیولیبرال دیموكراتەكان بەناوی هێشتنەوەی دۆلار و سوپا و دەسەلات و وەبەرهێنانی دارای لە ناو دۆلاردا. بۆیە پێگەی هۆزگەرای بەچاوێكی بێ نرخ مامەلە لەگەل جیهانی دەرەوەی خۆیدەكات لە پێگەی نوێنەری خودا لەزەوی پیرۆز و كۆمەلگای پیترۆدۆلاردا لە بازاری كۆمەنیستی نوێ و نیولیبرالەكاندا، بەتێروانینی دكتۆر قاسملۆ دەلێت تێچووی لێدانی بیری نەوت لە سعودیا كەمترە لە 1 دۆلار چونكە تێچوو و دۆزینەوەی كەمترە لە دەرهێنانی نەوت لە دەریای كاریبیا واتە ڤەنزوێلا.
رەنگی زێر لە خاكی بیابان جۆرێكە لە هێزی شاراوەی سەختی و بەرزونزمی و هەلسانی لافاوی تۆزوبا و شاردنەوەی تاوانی بیابان لە ناوەخۆی نیشتیمانی عەربەیدا واتە گۆڕانی جیۆلۆجی لە ئیكۆلۆژی 24 كاتژمێری دەبێتە سپیكرنەوە و عاشای تاوانی ناوەخۆی لە تێكەلبونی جەستەو لم لە بیاباندا. پێگەی ئاژەل لە مەر و شوانكاری پێغەمبەر عیسا و مووسا لە بیابانەكانی نیل و فەلستین جۆرێكە لە لۆبی هاتنەوەی پرۆژەی ئیبراهیم بۆ ئاشتی و جەنگ لە داگیكردنی خاكی زێری رەشدا واتە نمایشی شوانكارێكی هندی لە ئەشكەوت و بیابان بە جلێكی كۆن و كلتوری وێنەی هزری لە هاتنەوەی ئاینی كۆن بۆسەر خاكی پیرۆز زیندودەبێتەوە.
دەسەلاتی هۆزگەرای لە رامكردنی مرۆڤ بەرێگای توندوتیژی و برسیەتی دەبێتە هۆكاری راهێنان و زالبوون و ملكەچی مرۆڤ لە سێبەری دەسەلاتی هۆزگەرای بەناوی پیرۆزی خاك و زمان و رەنگ و پێگە لە شاری بریقەداری مینادا. سەرجەم دەسەلاتی ناوین هیپۆكراسی و هۆزگەراییە واتە بەیەكگەیشتنی دوو هۆزی توندرەو دەبێتە یەمگگرتنی دسەلاتی میراتی و رۆحانی لە پیرۆزی تاك و كۆمەلگادا. بۆیە كۆمەلگای كەنداوی عەرەبی پۆلیسی و شێخاتی یە واتە لە شەقام هاوسۆزی خەلكن لە ناوەخۆ سەركوت و عەشائیرن.
مرۆڤ لە هەرشوێنك بێت بەردەوام لەگەل كلتور و مێوزیك و خۆراك و پۆشاك دەمێنێتەوە بۆیە دابران لەكۆمەلگا و گوێبیستی دەنگ لە رەسەنایەتی دەبێتە هێوركردنەوەی دەروونی تاك لە كرداری كۆیلایەتی و گەرانەوە بۆ نیشتیمان. هەرچەند چینی عەوام لە شار و دێهات بە نەزان و بێ نرخ وێنەی كراوە بەلام دیوێكی تری هۆزگەرای عەرب لەناوەخۆی شەقام بیایان بە دل رەفێن و رۆشنفكر و بازرگان خۆیدەنوێنێت لە پێگەی براندی جیهانی و هێشتنەوەی كلتوری هۆزگەرای بیابانی.
ئەم فیلمە سینەمایە پەردەی لەسەر راستی زمان و رەنگ و ئاین لە نیشتیمانی عەرەبی لادا بەرێگا جەنگی كلتوری جۆرێكە لە دیموكراتیزەكردنی عقلی مرۆڤ لە ئازاد كردنی و هێشتنەوەی ئاین و كلتوری عەرەبیدا بەناوی پیرۆزی خاك و رۆحدا. ئەوەی بەلامە جێگای تێرامان بوو ئەم نوخبە هۆزگەرایە بەرام پێگەی دەسەلات بەپیرۆزی دەزانێت بۆ گەراندنەوەی هەلاتوانی كرێكاری بیانی بۆ شوێنی كار و زیندانی كردن و ناردنەوەیان بۆ خاكی خۆیان. بەلام شتێك لێرە زۆرگرینگە ئەویش دەسەلاتی سیاسی هەند بەردەوام كۆمەلگای خۆی لەسەر داهاتی جیهانی تێر نان و خۆشگوزەرانی دەكات لە نێوان مان و نەماندا بۆیە دووبارە نیشتیمان بە كرێكاران دەفرۆشێتەوە بەناوی پیرۆزی پیلورالیزمی هندۆسی لە خاكی پیرۆزدا.
تعليقات
إرسال تعليق