جەنگی هۆزگەرای دژی عوسمانی
بلۆگەر : جەودەت احمد
بابەت : جەنگی كلتوری
بەروار : 28ی 8ی 2024
بۆئەوەی دیوی شاراوەی هێزی ناوەخۆی و دەرەكی بزانین ئەوا باشترین رێگا خوێندنەوەی ئەدەبیاتی ئەم ولاتەیە، بۆیە ئەدەب بەشێكە لە شۆرەشی نوێبوونەوەی سینەمایە. كەواتە فیلمەكان بەشێكن لە خودئاگای خۆرێبەری كۆمەلایەتی لە گەیاندنی پەیامی شاراوە و ئاشكرا بەرێگای چاوی كامێرا دەبێتە گەواهیدەری جەنگی كلتوری لە ئاشتیدا واتە پەیامی نەرمی ئاشتی، رێگایەكی كراوەیە لە ئالوگۆری پەیوەندی كلتوری بۆ دیموكراتیزەكردنی جەنگی نەرم بەرێگای سەكۆی سینەمادا.
لەدوێنێوە كەنداوی عەربی و بەتایبەت سعودیا كەوتۆتە ژێر جەنگی دەروونی و لە ئاراستەی زمان و رەنگ و ئاین كە ناتوانێت راستیەكان بشارێتەوە بەهۆی بلاوبوونەوەی فیلمی كرێكارێكی كۆیلەی هندی كە ناوەرۆكی ئەم رووداوە بەلارێدابردراوە بەناوی ئەوەی كە ئەم كرێكارە خاوەنی مەرەكانی كوشتووە و پێگەی خێزانی و دادگای سعودیا بەهاوكاری خەلك لە پێگەی دەسەلات كۆمەكی ئەم كەسەكراوە لە تاوانەكەی خۆشبووینە و گەرێندرایتەوە وەلاتەكەی واتە پلورالیزمی سعودی بە %30 ئەم فیلمە پشتراست دەكاتەوە بەلام تەلەفزیۆنی DW دەلێت ئەمە واقعی رووداوەكانە كە جیهانی بینەرانی سینەما شۆكبووینە بەهۆی بۆشای یاسا لە بیابانەكانی سعودیە لە سەردەمی هۆزگەرای دەخولێتەوە. ئەمرۆ بەفەرمی ئەكتەری ئەردەنی لە رۆلگێرانی كەسایەتی كەفیل واتا بەدووە دوورە شارەكە داوای لێبوردنی لە خەلك و دەسەلاتی سعودیای كردوە گوایە فریوی خواردوە لەم رۆلگێرانە بەلام ئەردەنیەكان رۆلێكی ئەرێنی دەگێرن لە بەكلتوركردنی بیابان لەهاوشانی فیلمی كاوبۆی ئەمەریكیدا بۆیە بیابان بە فراوانی و بێ كۆتای و شاراوەی سامانی سروشتی وێنە دەكرێت.
نامەوێت برۆمە ناوەرۆكی دووبارەبوونەوەی دۆخەكان لە داهاتووی بەردەوام. ئەوەی بەلای من گرینگە لە هەلسەنگاندنی فیلمی ذئیب واتە گورگ كە باس لە منالێك دەكات لە هۆزێكی شێخەكانە رۆژانە لەلایەن براكەی فێری جەنگی بیابانی دەكات واتە سووری ژیانی گورگ لە پێگەی تەنهای و مانەوەی، چۆن بتوانێت لەگەل دۆخی سروشتی مرۆی خۆی بگونجێنێت. ئەمە شاراوە نیە چونكە فەلسەفەی هۆزگەرای لە دروستكردنی سەركردە واتە رێبەری هۆز و دەولەت، بەردەوام عەرەب بۆ سروشتی سەختی بیابان دەگەرێنەوە تاكو بتوانن لە پلەی گەرمی 40 سلیزی و ساردی شەو بەرگەی ئەم دۆخە سروشتیە بگرن تاكو رۆحیەتی ئەم گەنجە لە هۆزگەرای بتوێتەوە و ببێتە كاریزمای گورگی باران دیتە واتە دۆخی رۆژانە بەلایەنی ئاشتی و جەنگ بەئاسای بەرێبكات لە خۆرێبەری خودئاگاهیدا.
تۆزێك باسی جیۆی ئابووری سیاسی رۆژهەلاتی ناوەراست دەكەم كە لە ئێستا بۆ داهاتوو چ روودەدات و چ كاریگەری بەسەر هۆزی عەرەب و خاكی كوردستان و عێراق دادێت كە بەشێكە لە كوردستانی گەورە و جەنگی پرۆكسی مەزهەبی ئولترامۆدێرن. ئەم فیلمە بەشێكە لەم رووداوانە كە كورد بە دوو ئەگەر لەم جەنگە تێدەكەوێت بەناوی ئاشتی لە هێشتنەوەی ئاین و میراتی مەزهەبی و جەنگی تۆلەی دابەشكردنی كوردستان لە پانۆرامای ئقلیمی و ئیمپریالیزمدا. خێزانی كورد لە هاوشانی كلتوری و شارستانی ئیسلامی سیاسی و ئابووری و هۆزگەرای هاوبەشە، بەهۆی ئەوەی كە كورد رۆلێكی ئەرێنی دەگێرێت لە پلورالیزمی كلتوری عەرەبی لە چوارچێوەی هێشتنەوەی پیرۆزی ئاین و ئاینەكان لە رۆژهەلاتی ناویندا.
دۆخی جیۆئابووری سیاسی باشوور لە سێ جەنگی دیاریكراو بەرێوەیە كە سینەمای عەرەبی دەمێكە باسی ئەم پێشهاتانەی كردوە بەلام بەهۆی ناهۆشیاری تاكی كورد تەنها تێروانی بۆ گێرانەوی چیرۆك و كرداری كاریگەری دەروونی جوانكاری كاری سینەمای بەسەریەوە زالە بۆیە ناتوانێت پێگەی خۆی هاوبەش بكات لەم رووداوە نادیارە كە نیشانەكانی لە ئێستادا بەروونی دەركەوتووە ئەویش جەنگی نوێبوونەوەی مەزهەبی بازاری حەلال و میراتی ئیمپراتۆریەتی مەزهەبی پرۆكسی و مۆدێرن لە شیعە و سوونەدا. بۆیە من باسی ئەم ناوەرۆكە دەكەم چونكە كورد تا كۆتای رۆژی دوای لەنێوان ئەم سێ كلتورە بەیەك دەكەوین بەناوی ئاشتی و جەنگ لە مانەوەی ئاین و زمان و رەنگدا.
ئەم مێژوە شاراوەیە گۆشەیەكی تاریك بۆمان رووناك دەكاتەوە كە دامەزراندنی هێلی ئاسنی عوسمانی لە دژ هێلی ئاوریشمی كۆمەنیستی كۆن و جەنگی یەكەم و دووەم لە جیهاند بۆ گۆرینی دەسەلاتی ئیمپراتۆریەت لە كیشوەر بۆ دەولەتی بچووك و دیاریكراو وێنەیەكی نوێ لە رۆژهەلاتی ناوەراستی كلاسیك بەرووی ئێستا نمایش دەكات كە لە سالی 1914 ئەم هێلە بۆ عوسمانیەكان شۆرەشێكی پیشەسازی چاخی سەردەمی ئاسن بووە كە سوپا لە پێگەی بازرگانی و مەزهەب و جەنگ بەم هێلە گواسترایتەوە مینا بۆ ناوەراستی ئەفریقا درێژبۆتەوە. كەواتە نوسین بۆ ئەوەیە سینەما بە دیموكراتیزە بكەم لە تێگەیشت و گۆرینی تاك لە ناوەخۆی باشوور بەرووی كوردستانی گەورە و پێشهاتەكانی ئقلیمی و جیهانیدا. بۆیە بەتێروانینی ئێستا بۆ رابردوو وە رابردوو بۆ ئێستا، تێكهەلكێشی دەكەم تاكو هزرەكان نەرمبێت و خۆی ریفۆرمبكاتەوە لە خۆرێبەری و خودئاگاهیدا. پێگەی رووداوەكانی ناو سینەمای هاوبەش لە نیشتیمانی عەرەبی هاوشانە لە كلتوری كوردی و كوردستانی گەورەدا واتا نابێت دۆخی ئێستا بخەینە دەست ناهۆشیاری كەسی و دامەزراوەی گشتیدا.
سلۆگانی بەهێزەكان، بێ هێزەكان دەخوات ئەم سلۆگانە رەنگدانەوەی ئەوەیە ئەگەر هۆزگەرای لە عەرەبستان یەكگرنەبێت لەكەمترین كات لەناودەچێت، رۆلی هۆزگەرای لە گێرانەوی مێژوو و رووداوەكان جۆرێكە لە پیشاندانی رووداوەكانی داهاتوو كە لەرابردوو روویانداوە واتە مێژوو دووبارە دەبێتەوە لە گۆشەی هێز و كات و شوێن و رووداوەكان لە جەستەی زمان و رەنگ و ئایندا دەبێتە پرۆسەی دیموكراتیزەكردنی ئاشتی بۆ هەلگیرساندنی جەنگ لە جەستەی خاك و نەتەوە و ئاشتیدا. پێگەی حوشتر لە بیابان لە هاوكێشەی لم و گەرمی و ساردی و ئیكۆلۆژی سەختی بیابان یەكدەگرێتەوە، هێزی حوشتر لە هاوشانی نێرسالاری هۆزگەرای وێنەی كێشراوە كە دەتواێنت بەرگەی دۆخە نەخوازراوەكان بگرێت لەكاتی جەنگی و ئاشتیدا واتە هۆزگەرای بێ نێر وەك مالی بێ میرات وایە لە مانەوەی هێزی هۆز لە پێگە و دەسەلاتدا. دەگەرێمە سەر پێگەی گورگ منالێكی حەروك و خۆرێخەرە كە توانای فێربوون بەرگری و مانەوی هەیە لە وێنە گشتیەكەی پێناسەی هۆزگەرای عەربنشینیە بۆیە منالی گورگ كە بەركەوتەی راستەخۆی بیانی هەیە. لێرەدا تێروانینی بیانی لە دیوەخانی هۆزگەرای كە هیچ رێز و تقدیری بۆ پێگەی تاك و كلتور و شوێن نیە زۆر بەلای ئاساییە بە پێلاو لە میوانداری دابنیشێت و لەزەت لە گەمژەی خۆی بەسەر دۆخەكەدا بچەسپێنێت ئەم وێنە روونە كە جیهانی پیشەسازی بەچاوی بێ بەها تێكەل بە ژینگەی ولاتانی كلتوری میراتی و كشتوكالی و كرێكاری دەبن، بیانیەكان رێزناگرن لە میوانداری و خواردن و شێوازی ژیانی عەرەب نشین و دراوسێیەكان هۆكاری بەهای پیشەسازی گەلانە بەسەر نەتەوەاندا.
كلتوری عەرەبستانی عەرەبی لە رووی وەرزی سال زۆرسەختە هەموو كەسێك ناتوانێت بەرگەی گەشتی ئەم شوێنانە بگرێت و بمێنێتەوە چونكە ئیكۆلۆژی و كلتوری خواردن بەرێژەی بەرزی پرۆتین و چەوری و قورسای خواردنی هۆزگەرایە لە جۆری برنج و گۆشت و قاوە و چا و شیرلە چوارچێوەی سەختی بیاباندا وێنەی نوێنەرایەتی هۆزگەرای دەكات بەلام جیهانی داگیركاری نەیتوانیەوە بەرگەی ئەم كلتورە بگرێت بەهۆی ئەوەی شارەزای زمان و ئاین و رەنگ نەبووە لە رۆژهەلاتی ناوەراستداسەرباری خۆراكی ساردەی خۆیان لە تێرامانی ناویندا. لە پەرتووكی خالی كردنەوەی صدام لە مێژوو، لەگەل CIA دەلێت بۆئەوەی لە عێراق تێبگەی دەبێت لە وەرز و زمان و ئاین و خاك شارەزابیت ئەوكات دەتوانی دەسەلاتی داگیركاری بەرێوەببەی واتە بەبێ ئەم لۆژیكە كلتوریە هەموو داگیركەرێك كۆتای دێت.
بۆیە بەریتانیەكان نەیان توانیەوە لە كرۆكی راستی شاراوەی هۆزگەرای تێبگەن كە چۆن ئەم پێكهاتانە لە سەرەتای دروست بوونی زەوی تا ئێستا بەزیندوی ماونەتەوە نە رووخاون، ئەم مانەوەیە هێزی رۆحیەتی سێ گۆشەی نێوان بیابان و هۆز و لەوەرگا بەیەكەوە بەستراوەتەوە بۆیە درێژە بەم شۆرەشە كلتویەدراوە بەناوی هۆزگەرای عەربنشین لە خاكی نەرمدا. كاتێك منال یاری بە پووشكە دەكات بەناو درزی شەقاربوونی زەوی دەخولێنیتەوە ئەمە جۆرێكە لە تەركێز و مانەوە هەلوەستە و تێگەیشتن لە ژیاری بیاباندا واتە لێدان لەكەمترین ماوە بۆئەوەی پێكانەكەی هێزی بچووك بە گەورە پیشانبدات كەواتە یاری تەركیز لە چلە پوشكە و درزی شەق بوونی زەوی، ئەم فەلسەفەیە دەخاتە سەر نیشانە شكێنی تفنگ و سوارچاكی حوشتر و جەنگی چەتەی بیایان خۆرێبەری دەكات لە خودئاگایدا.
نووستن لەگەل دوژمن دەبێت وەك نووستنی كەروێشك بێت، بەجەستە خەوتبی و لە رۆح و چاو كراوەبێت لەهەر ئەگەرێكی لەناكاو لەلایەن دۆستایەتی دوژمن و نووستن لە كێلگەی گورگەكان جۆرێكە لە هۆشیاری هێزی جەنگاوەریدایە. كەواتە دیوێكی تری شاراوەی نووستن لەناوەخۆی شار و شارستانی كلتوری و رۆشنفكری عەرەب بریتیە لە تەمبەلی جەستەی كە ناتوانێت وەبەرهێنانی ناوەخۆی هەبێتە لە پێگەی پیشەسازی و ئابووری مرۆیدا واتە پێگەی نەوت و هۆزگەرای جۆرێكە لە خۆدزینەوەی شارستانی پیشەسازی عەرەبیدا چونكە خێزانی عەرب بەتایبەت لە رۆژهەلاتی ناوەراست لەجیناتی زەغەلی عقلی و جەستەی واتە بەكەمترین كات و تێچوو و جەستە، زۆرترین داهات بەدەست دەهێنێت وێنەی ئەم بەرهەمە، ژیاری كەنداوی عەربیە كە گەواهیدەری پرۆژەی پترۆدۆلارە و ئاینە لە بازرگانیدا.
واتە پیرۆزی عەرەب لە سامانی سروشتی بیابان و پێگەی مێژووی شارستانی ئاینی ئیسلام و ئاینەكانە، بۆیە هۆزگەرای بەپیرۆز دەزاندرێت لە مانەوەی رابردوو لە ئێستادا. كێشەی نیشتیمانی عەربی لە ژێر هەرەشەی جەنگی درێژكراوەی داهاتووی بەردوام دایە كە بریتیە لەم جەنگانەی خوارەوە.
یەكەم : جەنگی هێلی میراتی مەزهەبی شیعە بۆ خوارووی ئەفریقا.
دووەم : جەنگی عوسمانی مەزهەبی مۆدێرن لە عێراق بۆ كەنداو.
سێیەم : جەنگی هاتنی كۆمەنیستی نوێ لە گروپی برێكس بۆناوەخۆی ناوین.
چوارەم : جەنگی لەناوچوونی ج7 لە پرۆژەی پترۆدلاۆر و ناتۆدا.
پێنجەم : جەنگی پرۆژەی ئیبراهیم بۆ ئاشتی و جەنگ لە دژی سەرجەم پرۆژەكاندا.
كێشەی كورد لەم فیلمە سینەمایە روون بۆتەوە كە خاكی باشوور و كوردستانی گەورە لە نێوان پرۆژەی دژە هزری و ئاین و زمان و رەنگ درێژدەبێتەوە لەناوەخۆی عێراق بەرووی ئاسیا و ئەفریقادا. هێلی ئاسن هۆكارێكە بۆ بەرپابوونی شۆرەشی عەرەبی لە دژی داگیركاری عوسمانی لەناوەخۆی عەربستانی هۆزگەرایدا واتە هێلی ئاسنی عوسمانی، پەكخستنی كلتور و شار و دێهاتە لە دابرانی بیابان بۆ جیهانی شارستانی هاوردەكراودا. واتە گەشتی بیابان لە مانگێك كوتكراوەی یەك هەفتەی گەشتی هێلی ئاسنە لە رۆژهەلاتی ناوەراستدا. ئایا هۆزگەرای دووبارە دەبێتە رێگر لە پرۆژەی ئەم 5 جەنگە لە داهاتوو روودەدات؟
فیلمی گورگ ئەم راستەیە ئاشكراكردوە كە شۆرەشی عەربی بۆ سەربەخۆی و لەناوبردنی پلورالیزمی عوسمانی تاكە رێگای شاراوەی رێكەوتنی نهێنی نێوان بەریتانیا و هۆزگەرای عەرب بووە لە روخاندنی ئیمپراتۆریەتی عوسمانی بەلام ژیری عوسمانیەكان بەردەوام هۆزگەراییان كردۆتە چەتە بۆ رێگری پرۆژەی داگیركاری بەریتانیا و تۆلەی لەناوبردنی چەتەكان لە نێوان هۆزگەرایدا.
هاوكێشەی عوسمانی ئاوا دارێژراوە.
یەكەم : بێ كاركردنی رێبەری گەشتیاری حاجیان بەهۆی هاتنی هێلی بازرگانی شەمەندەفەر بۆ عەربستان.
دووەم : بێكاری رێبەری گۆراوە بۆ چەتەگەری ناو بیابان و رێگری لە چاوساغانی بەریتانی و پێكدادان لەناوەخۆدا.
سێیەم : جەنگی چەتە لەگەل شێخەكان كە چاوساخی بەریتانیەكان بووینە وە بویتە هۆكاری جەنگ و تۆلە.
چوارەم : چەتەكان كۆكراوەی هەوال و میراتی بەریتانیەكانە بۆ عوسمانیەكان دواتر لە رێگای هۆزەكان ئەم چەتانە لەناوچووینە.
پێنجەم : عوسمانیەكان ئەم تۆلە كردنەوانە لەناوەخۆی چەتە و هۆز و داگیركاری بەریتانیا هێشتۆتەوە بۆ ئاژاوەی سیاسی.
ئەوەی ماوە كە روون بۆتەوە لەناوەخۆی باشوور بەهۆی جەنگی ئیقلیمی لە دژی پاگەندەی نەتەوی كورد بەناوی بەرگری و مانەوە جۆرێكە لە هاتنەوەی سوپای عوسمانی مۆدێرن بۆ رۆژهەلاتی ناوەراست بەرێگای هێلی ئاسن لە چوارچێوەی بۆشای پترۆدۆلار و مەزهەبی ئاینی و جەنگی پرۆكسدا بەناوی ئابووری سیاسی بازاری حەلال. فیلمی گورگ وێنەی رابردوو لەم گرتە سینەمایانە ئاشكراكردوە.
تعليقات
إرسال تعليق