پەلەقاژەی دەسەلات لە حوكمرانی هەرێم
بلۆگەر : جەودەت احمد
بابەت : نوێبوونەوەی هزر
بەروار : 15ی 9ی 2024
دەسەلاتی باشوور لە پاشماوەی بەعث دامەزراوە بەهۆی ئەوەی كە پێگەی كورد هیچ رۆلی لە كارگێری رالیستیكی ژیاری باشوور نەبووە چونكە دۆزی كورد لە یاسای (پراگمات+پراگماتیست= براگماتیز) واتە بەردەوام دۆزی كورد لەرووی كارگێری بەرەودواوە دەگەرێتەوە چونكە سیستەمی هۆزگەرای زالە بەسەر كارگێری حكومەت و سیاسەتی ئاراستەكراوی حیزب لە پێگەی جەستەی دوو سیاسی و شاخێزانیدا.
زۆرجار نووسراوەكانم كە رۆژانە كاری لەسەردەكەم تەنها بە دیموكراتیزەكردنی باشووری كوردستان لە چوارچێوەی رەنگ و زمان و خاك دوور لە رۆحیەتی مەزهەبی و ئاین چونكە ئاین ناخەمە تای تەرازووی نووسراوەكانم بەلكو شتێكی كەسی و تایبەت لە نێوان خوگەرای و خودپەرستی خودا لە نێوكۆمەلگادا. كەواتە ئامانجی من كردنەوەی عقلی بچووكە و ریفۆرمكردنی دەروونی كۆمەلگایە بۆ ئەوەی هۆشیاربن لە چەمكی سیاسەت و حكومەت نەوەك ببن بە كۆیلەی مۆدێرن بەناوی كرێكاری فەرمی دامەزراوەی گشتی حكومەت واتە تێگەیشتنی ئێمە بۆ ئەم دۆخە بۆئەوە نیە شەقام دابەش بكەین بەلكو باس لە راستی دۆخەكە بكەین بۆچی حكومەتی پریبەندالیزم ناتوانێت خۆی رزگاربكات لە هۆزگەرای و ئاینی و كەرتی تایبەت كە لە 21 سالی رابردوو هیچ گۆرانكاری ریشەی لەناوەخۆی دەسەلات و شارەوانی و ئاراستەی سیاسی و شەقامی كوردی نەكردوە.
تەنها دووبارەكردنەوە و درێژكردنەوەی ئەم دەسەلاتەیە بەناوی جیاواز و پێگە و كەسی نوێ بەلام لەسەر هەمان ریتم درێژە بەم كردارە دەروونیە دەدرێت بۆئەوەی وێنەی هەرێم وەك حكومەت لە هێشتەنەوەی ئۆتۆنۆمی نەتەوەی و خەلك و خاك بهێلێتەوە وەك ئایكۆن بەناوی كوردستانی گەورە درێژە بەم شارەوانیە شكەستخواردەی خۆی بدات. ئەوەی من تێگەیشتم هەبێت لەم سەردەم و رۆلی حكومەت وەك مێرنیشنی رابردووە لە سێبەری پەرلەمان و كابینە و دەنگ بە شاهۆزی حكومرانی هەژمار دەكرێت چونكە هیچ لە گۆرانكاری ناوەخۆی رووینەداوە لەماوەی ئەم هەموو خەرچیەی لە عێراق و ئقلیمی و جیهانی لەبەردەستی هەولێر داندراوە بۆ سەقامگیركردنی ئابووری و سیاسی و مرۆی و سەربازی تەنها لە دیوەخانێكی هۆزگەرای زیاتر هیچی ترنیە بەناوی حكومەت.
بۆوێنە سەرجەم كاندید و بەرێوەبەر و وەزیر و فەرانبەر لە پاشكۆی هۆزگەرای پێناسەی خۆی هەلگرتووە ئەم پاشكۆ هۆزگەراییە جۆرێكە لە بێ بەهاكردنی یاسا و فەلسەفەی بەرێوەبردنی حكومەت لە سەدەی 21 و جیهانی چاخی دیجیتالی بۆیە پێگەی ستوونی دیوەخان لە سێبەری دەسەلاتی كۆكردنەوەی دەنگ بۆ حیزب و چارەسەركردنی كێشەی رۆژانەی خەلك وەك نەریتی عەشائیری و چاودێری كردنی خەلك لە سێبەری ئەم هۆزگەرایە درێژە بە پشتگیری دەسەلات و حیزب و بچووكردنەوەی سەرەوەری حكومەت دەدرێت. پاشكۆی ناوی فەرمانبەران لە دامەزراوەی بە پاشكۆی ناوی هۆزپێناسەی خۆی هەلگرتووە.
بەردەوام چاودێری دۆخی ناوەخۆی هەرێم دەكەم ئەوەی بەلای من جێگای تێرامانە بریتیە لە بچووككردنەوەی هەرێم لە سەر ناوی خێزانێك و وە گەورەكردنی بچووك لەسەر پێناسەی نەتەوە و خاك و زمان و ئاین و گشتاندنی بۆدەكرێت لە هەرێمێكی سورمانجی بەناوی هەرێم و كابینەكانی حكومەتێك لە ئۆتۆنۆمی هاوبەشی عێراقدا. ناهۆشیاری خەلك و میدیای ئۆپۆزسیۆن و چین و توێژی بەكرێگیراوی ناوەخۆی و دەرەوەی پێناسەی حكومەتی هەرێم لە ژێرچاودێری دێهاتی لە شاردا بەرێوەدەچێت لە دوو ئاراستەی دابەشكراوی رۆژهەلات و رۆژاوای باشووردا دامەزراوە.
كابینەی حكومەتی هەرێم:
لە 9 كابینە پێكهاتووە بەناوی نوێبوونەوەی حكومەت و دەسەلات و پەرلەمان لە چوارچێوەی عێراقی فیدرالدا بەلام لەكۆی تێچووی خەرجی ناوەخۆ و دەرەكی هیچ لە گۆرانكاری ناوەخۆی هەرێم نەكراوە بەناوی ئاوەدانی و ئابووری و سیاسی بەلكو زیاتر لە 30 ملیار دۆلار قەرزی شاراوەی دەرەكی و نادیاری داهاتی ناوەخۆی هیچ لەم رەوشەی ئێستا نەگۆریوە چونكە ئەم كابینانە لەسەر ئاراستەی یەكگرتنی پەرتەوازەی دامەزراوە واتە لەكۆی باشوور پرۆژەكان بەپەرشوبلاوی و كرچوكالی بەرێوەچوو سەرباری تێكهەلكێشكردنی بەردی بناغەی بەسەرچوو كە وەك دلسۆزی و هێشتنەوەی خەلك و حكومەت ئەم جۆرە پرۆژانە دەخرێتە جێبەجێكردن كەچی لە گرتەیەكی ڤیدیۆ و ناوەرۆكی نووسراوەكان دەخرێتە پلورالیزمی نەتەوەی بەناوی كابینە و دەسكەوتی حیزبی و كەسی لە ئاراستەی دەنگی دوو حیزبی و جەماوەریدا. كابینە واتە گرێدان وبەرێكردن و بەرگریكردنە لە خێزانی حیزب و هۆز.
رێگاوبان : جۆرێكە لە ستراتیژی فراوانكردنی دەسەلاتی دەرەكی بەسەر هەرێم وەك رێگای بازرگانی توركیا بۆ ناوەخۆی هەرێم لە سنووری دهۆك و هەولێر وە لە ئاراستەی سلێمانی بەهەمان شێوە بازرگانی ئێران لە هەرێم ساغ دەكرێتەوە. بۆ ئێمەی كوردستان جۆرێكە لە نمایشی جوانكاری كەمینەی رووبەری زەوی بەسەر زۆرینەی بۆشایی زەویدا زالدەبێت كە بەهەزارن دێهات و شارۆچكە لە شارەوانی دابراون ئەگەر كرابێت تەنها بەردی بناغە و جۆرێك لە رێكخستنی سیمای گشتی و شاردنەوەی وێنەگەورەكەی ئەم شوێنانەیە كەواتە شەقامی گشتی بۆ پرۆسەی سەربازی بەكاردێت وەك هاتنی توركیا بۆناوەخۆی دهۆك و هاتوچۆی ئەمەریكا و ناتۆ لە هەولێر بۆ رۆژئاوا. زۆرجار ئەم شەقامە خێرایانە بۆ كۆنترۆلكردنی كودەتای ناوەخۆی بەكاردێت بۆئەوەی رێگری بكرێت لە هەر كودەتایەكی چەكداری لە خۆپیشاندانی جەماوەری دژ حیزب و حكومەتی شاهۆزی.
بالەخانە : ئاستی سیمای باشوور بە بالەخانە پركرایتەوە كە بەشێكە لە پرۆژەی پشكی حیزبی و خەلك لە سیمای هاوكاری حكومەت بۆ سەرنجدانی جیهانی دبلۆماسی كلتوری و بازرگانی و سیاسی كە وێنەیەكی زیندو دەبەخشێت بە سیمای باشوور بەلام چەمكی بالەخانە لە جیهانی ئابووری سیاسی بریتیە لە ولاتێكی دامەزراو و پیشەساز و ئابووری سەرەبەخۆی پترۆدۆلار بەلام ئەوەی هەرێم تەنها گۆرینی ئاراستەی دانیشتوان لە تاك مالی بۆ كۆمەلگای بالەخانەی بەناوی پیشكەوتنی سیمای شار كەچی دیوی شاراوەكە تەنها كرێ و كرین و فرۆشتنە، ئەم جۆرە لە سیمای شاری كلتوری هاوردەكراو وەك بالەخان و گوندی شاری هیچ لە خەلك و شار ناگۆرێت تەنها وێنەكەكی گەوجاندنی ناوەخۆیە بەناوی هێشتنەوەی دەسەلاتی هۆزگەرای لە ئابووری كرێدا. بۆوێنە كاتێك لەسەردەمی بابلی و سۆمەر و كلدانی و فەرعەونی رۆمانی بەرێگای بالەخانەی بەرز دەسەلاتی خۆیان لە چاوی خەلك جێگری دەكرد كە وێنەیەكی گشتی نمایش دەكات بۆ ئەوەی بیرنەكرێتەوە لە رووخاندی دەسەلاتەكانیان تاكو بلێن ئەم دەسەلاتە نارووخێت هیچ بۆشای هەوای تێدانیە بۆ رووخاندن واتە كرداری دروونی بەسەر عقل و هزر و هێزی جەستە زالدەبێت بۆیە شەقام گەوجێندراوە بە بالەخانەی بەتال و لابەلا.
كارەبا : لە دوای جەنگی كوێت، ئەمەریكا بەفەرمی لە خاكی فاو و كوێت كۆتای بە كارەبای گشتی عێراق هێناوە خستیە قۆناغی تێكدانی ئاسایشی گشتی كە عێراق نەتوانێت لەوەرزەكانی سال لە سەردەمی عۆجە تائێستا لە كەرتێكی رووخاوی كارەبای 24 كاتژمێری گشتی بخولێتەوە هۆكاری ئەم رووخاندنە بریتیە لە پوكانەوەی ئابووری ناوەخۆی لەوەبەرهێنانی مایكرۆپیشەسازی نەتەوەی بەناوی زیرەكی دەروونی و عقلی و هزری كە هیچ دەرفەتێك بۆ دامەزراوەی گشتی لە پیشەسازی ناوەخۆی دروستنەبێت و كاریگەری بەسەر هێشتنەوەی خۆرێبەری ئابووری نەبێت بۆیە كارەبا لەناوەخۆی عێراق و هەرێم لەگشتی كرا كەرتی تایبەت واتە مۆلیدە لە گەرەكەكان دابمەزرێندێت، لەماوەی رابردو لە یاداشتی پارتیزانی شۆرەشی دیبلۆماسی (فیشك و دۆلار) بەدەسكەوتی خەباتی هەژماركراوە بەلام ئەمە واقعی هەرێم و عێراق نمایش دەكات كە ئەمەریكا و ناتۆ و ئقلیمی رێگرن لە هێشتنەوەی ئەم دۆخە بۆیە هەرولاتێك كارەبای نەبوو ئەوا بەكرێگیراوی ساخكردنەوەی ئابووری هاوردەیە لە دژی ناوەخۆ و خەلكدا. ئێستا سەدەی 21 كارەبا لە نەبوون كراوە پێوەری زیرەك و دواتر لە هاوشانی مۆلیدە پردەكرێتەوە سەرباری نەبوونی داهاتی خەلك و هێشتنەوەی تاك لە سپیكردنەوەی كۆمەلایەتی كە نەتوانێت پیشەسازی ناوەخۆی دژی هاوردە بەگربخات بۆیە كارەبا هۆكاری ئەم دۆخەیە سەرباری فرۆشتنەوەی بەناوەخۆی كۆمپانیا و كۆگا و شارەكانی تری عێراق.
ئاو : پرۆژەی فری ماسۆنیەت كەلە كوردستان بەرێوەدەچێت بەناوی گۆرینی كەشوهەوا بەلام ئەم جۆرە مەعریفەیە نەزۆك و بێ زانستە چونكە ئامانجی ئەم پرۆژەیە لە ووشكردنی ئاو تەنها قەباری بۆشای لەناوەخۆی عێراق و هەرێم زیادەبێت و بۆشای تیرۆر و چەتە و قاچاغ و جەنگی هزری و مەزهەبی و نەتەوەی لەم شوێنانە بەرپادەبێت بەگوێری پروپاگەندەی ngo جیهانی و ئەمەریكا و ناتۆ دەلێت زیاتر لە 1 مەتر ئاوی شیرن دابەزیوە و كێشەی ئاوی شیرن لە كوردستان بەرزدەبێـتە وە و دەبێتە قۆناغی ووشكەسالی بەلام ئەم پرۆژەیە هیچ بنەمای نیە بەلكو جۆرێكە لە ئاراستەكردنی كارنامەی ماسۆنی لەناوەخۆی هەرێم و عێراق بەرووی خۆرئاوا و دەشتای نێوان رووسیا و ئۆكرانیا. پەكخستنی بیری ئاو و كێشەی پینەوپەرۆی ئاودابینكردن و فێرنەكردنی خەلك لە بەكارهێنانی ئاو لەرووی خواست و بەكارهێنانی هیچ لە دۆخەكە نەگۆریوە چونكە خێزانی كورد لە شار بە عقلیەتی دێهاتی دەژیت و بەپێچەوانە لەشار بۆ دێهاتی دەژیت چونكە هەرێم لەسەر هاوردە بەرێوەدەچێت بۆیە فێری شارستانی نەبووە ئەمەش بۆراگرتنی دەسەلاتی حكومەت و حیزبە لە هێشتنەوەی بۆشای وەبەرهێنانی ناوەخۆی بۆ هاوردە بۆیە خەلك و حكومەت كێشەی ئاویان پێچارەسەرنەكراوە سەرەباری دابینكردنی ئاو بۆ خۆیان بەرێگای پرۆژەی زێی گەورە و كۆمپاینای توركی كەبەرێوەدەبات. بەنداوی بێخمە بەشێك بوو لە ستراتیژی دابینكردنی ئاو و كارەبا بەلام لە پرۆژەی (لوتەری)ناوەخۆی فرۆشرا دەرەوەی كوردستان. و رێگری كرا لە كۆكردنەوەی ئاو بەهۆكاری مەترسی ناوچەی دۆلی شانەدەر.
پرۆسەی خوێندن : سیستەمی خوێندن تەنها لە ناوەرۆكی زانیاری و زاسنتی بەسەرچوو درێژبۆتەوە بۆوێنە پرۆسەی خوێندنی پەیمانگای تایبەت كە لە قۆناغی 5 سالی و 2 سالی هیچ لەبەرهەمی ناوەخۆی و ئابووری مرۆی لە تاكی قوتابیان بەرێژەی كەم هیچی لێ بەرهەم نایەت بەلكو پێشبركێ لەسەر یەكەم و دووەم و سێیەم بەرێوەدەچێت بۆئەوەی جۆرێك لە دژایەتی لەناوەخۆی ئەم خوێندگایانە پەیروی بكرێت بلێن ئەم سیستەمە داهێنان و پێشكەوتنی زانست و ئابووری ناوەخۆی لە وەبەرهێنانی بەردەوامیدایە بەلام فیدباكی قوتابیان لە شەقام و كرێكاری و كۆچ و بێكاری و نەخۆشی دەروونی و هەژاری وێنەیەكی روون لە پرۆسەی خوێندنی زانكۆ و پەیمانگا و قوتابخانی گشتی و تایبەت رەنگدانەوەی ناوەخۆی باشوورە. پرۆسەی یەكەم كردن جۆرێكە لە گەوجاندنی قوتابی بۆهێشتنەوەی متمانەی زانكۆ و خەلك و میدیا و حكومەت بەلام هەمان سیناریۆی ژیانی دەرچوانی قوتابیانە و خوێندكارانە لە شەقامی باشووردا. ئەمرۆكە گفتوگۆ سیاسیم لەگەل قۆناغی 4 زانكۆی صلاحەدین دەكرد بەرامبەرم ماتبوو دەی ووت تۆ زانكۆت تەواوكردوە ووتم من نەخوێندەوارم بێ بروانامەم، باوەری نەدەكرد.
كشتوكال و شوانكاری : هەرێمی باشوور تەنها لە پێكهاتەی دانەوێلە زیاتر وەبەرهێنانی كردوە بەلام ئەم سێكتەر لەژێرهەرەشەی جەنگی ناوەخۆی و ئقلیمی و زلێهان دەخولێتەوە بۆیە بە مەترسی و لەناوچونی ئەم سێكتەرە هەژماردەكرێت كە هەرێم لەم پرۆسەیە پشت دەبەستێت بەهاوردە لە دانەوێلە و گۆشتی سوور و سپی و میوە ئەوەی هەیە بەرێژەی واتە توانای نیە لە 4 وەرزی سال دانەوێلە و میوە و گۆشت بۆناوەخۆ و دەرەكی دابین بكات ئەگەر هەشبێت بەرێژەی و یەك وەرزیە چونكە خواستی هەرێم كۆمپرادۆرییە نەوەك زیرەكی دەروونی ناوەخۆی بێت لە دامەزراوەی ئەم كەرتە هەرچەندە دیمۆگرافیای دێهات گۆرا بۆ چەكداری و بەكاربەری بۆیە ناسنامەی ئەم پیشەیە بە سوتاوی ماوەتەوە.
گەشتوگوزار : ئەم سێكتەر لە شار و دێهات و سروشت و كلتور و شارستانی و ئاینی پێكهاتووە بەلام لەژێر رەحمی جەنگی ناوەخۆی و دەرەكیدا دەخولێتەوە بەهۆی كارنامەی شاراوەی جیهانی و پرۆژەی درێژكردنەوەی تیرۆر لەناوەخۆی عێراق و هەرێمدا كە شارەكان و دێهات هاوسنوورە لە دراوسێان وەك رێرەوی تێپەرینی گەشتیار پێناسەی بۆدەكرێت ئەگەر ووردبینەوە لەشوێنە گەشتیاریەكان لە ئابووری لەرزۆك دامەزراوە هیچ گۆرانكاری لە دامەزراوەی گەشتیاری پێوەدیارنیە بەلكو (ڕەمۆكی) و خۆرێبەریە، ئەمە هۆكاری نائارامی ئاسایشی خاك و سنوور و دەسەلات و حكومەتە كە وێنەگەورەكی سروشتی جوانی كوردستان لە پێناسەی گەشتیاری وێنەی بۆكردوە بەلام ئەم جۆرە گەشتیارە تەنها سناپ و پشووی خۆبەتالكردنەوەی سەرئاوی گەشتیارانە لە كورستان.
كەرتی زەوی : هەرێمی كوردستان نابێتە شوێنێكی بەها و نرخ چونكە زیاتر نەتەوەی كلتوری كۆمەلایەتییە بۆیە پێگەی بەغدا بەسەر ناوەخۆی هەرێم زالە كەواتە نرخی زەوی لە هەرێم ئەگەر 2000 دۆلاربێت بەلام لە هەلەیەكی كارگێری حكومەت و حیزب دەبێت كەمتر لە 50 دۆلار چونكە شارێكی پیشەسازی و كلتوری و ستارتیژی نیە بەلكو ناوەندی هاتوچۆی ئقلیمی بۆناوەخۆی عێراقە واتە پارە و كلتور و پیشەسازی لە باشوور زیاتر لە گیرفانی هۆز و حیزب و خەلكە نەوەك حكومەت و دامەزراوەی بانگی، هەژماری من وێنەیەكی زیندوی شەكەستی ئابووری بانكییە لەكابینەی 9ی واتە كەرتی زەوی بەندە بە شارێكی پیشەسازی و كلتوری نەوەك حیزبی و خێزانی بۆیە نرخی زەوی لەناوەخۆ گرانە بەلام لە كریاری بیانی ئەم زەویانە بێ نرخەو حیسابی بۆناكرێت چونكە حكومەتێكی هۆزگەرای بەرێوەی دەبات نەوەك دیموكراسی و ئالوگۆری دەسەلات و ئابووری ناوەخۆی.
نەوت و غاز : هەرێمی كوردستان لەسەر مێژووی بەریتانیا دانەمەزراوە وەك ئۆتۆنۆمی لە دەرەوەی دەولەت بەلكو لەناو دەولەتە كە خۆرێبەری بەرێوەببات و ئۆتۆنۆمی كلتوری و خەلكە لە سێبەری فیدرالی و پرۆژەی 11\9 دامەزراوە و لەچوارچێوەی دەستووری عێراقی نوێ ئەم سەرچاوە سروشتیە بەرێوەدەچێت نەوەك خۆرێبەری ئۆتۆنۆمی كە ولاتان و نەتەوەیەكگرتوەكان دانی پێدانابێت لەم سەربەخۆیەدا ئەم هەرێمە بەگوێرەی مادەكانی UN جۆرێكە لە ئازادی كلتور و ئاین و خەلك و زمانە لەناو هاوبەشی خاكی ئەم دەولەت دامەزراوە ئەم جۆرە سیاسەتە لە دوای جەنگی یەكەم و دووەم پەیروی كراوە لە جیهاندا. كەواتە نەوت و غازی هەرێم هی گەلی عێراقە نەوەك هەرێم و حیزب و خێزان. بەگوێرەی بلاوكراوەی میدیای ناوەخۆی، داهاتی ناوەخۆی لە رسومات و باج و فرۆشی نەوتی قاچاغ زۆربەی داهاتەكە ناگەرێتەوە گیرفانی حكومەت وە خەلك. میدیا ناتوان لێپێچینەوە لەم داهاتانە بكەن. بەگوێری هەوالەكان راگرتنی نەوت و غاز جۆرێكە لە بێ نرخكردنی هەرێم و وەرگرتنەوەی متمانەی دبلۆماسی دەرەكی لەناوەخۆی عێراقدا بۆیە ئەستمە نەوت و غاز لە هەرێم بەئاراستەی خۆرئاوا بەبازاربكرێت چوتكە ئەمەریكا رێگرە وەك فشاری هێزی بەكاردەهێت بەرامبەر بەهێشتنەوەی هەولێر لە ئۆتۆنۆمی خەلك كلتور نەوەك خاك و دەسەلاتی دەرەكی.
ماددەی 140 : بەگوێرەی پەرتووكی كورد و كوردستان ماددەی 140 كە لەسنووری كوردستانی رۆژهەلات نزیكە و دەكەوێتە سەر دەماری نەوتی ناوەخۆی كوردستانی گەورەو ئەم سنوورە لە دوای هێلی 36 و رووخانی عێراق بەهیچ شێویەك هەرێم ناتواێت ئەم ناوچەیە وەریگرێتەوە چونكە لە سالی 1998 لەلایەن هێنری كێسنحەر بە ناوچەی تیرۆر و ئاژاوەی سیاسی و نەتەوەی هەژماركراوە بۆیە لە ئاراستەی ئەمەریكا بە پشتێنی نەوت و غاز هەژماردەكرێت لە خانەقین تا شنگال و كوردستانی رۆژاوا و پەرینەوە بۆ كوردستانی باكوور واتە ئەم شێونە كۆتا سنووری سەرچاوەی سامانی سروشتی كوردستانی گەورەیە لەناوەخۆی چوار ولاتی دابەشكراوی سەرخاكی ئقلیمیدا. ماددەی 140 بەم رێگایانە وەردەگیرێتەوە وەك سەرژمێر و راپرسی و دیاریكردنی سنوور و لۆبی و پشتگری UN بەرەزامەندی ناوەخۆی عێراق و جیهانی، ئەم پرۆسیە خەونە و جێبەجێناكرێت چونكە هەرێم لە سەر ئۆتۆنۆمی خەلك و كلتور دامەزراوە نەوەك خاك و مێژووی بەریتانیا گەورە واتە هەرێم لە پرۆژەی 11\9 ئازادكراوە تەنها دەسەلات و هێز دەگۆرێت نەوەك خاك و سەربەخۆی.
مووچە : هەرێمی باشوور لەسەر مووچە دامەزراوە نەوەك دەستی كار و وەبەرهێنانی ناوەخۆی ئەمە پرۆژەیە بۆئەوەیە تەنها دیمۆگرافیای دوو زۆنی لە جەستەی حكومەتی دوو حیزبی و پاشكۆی ئۆپۆزسیۆنی رۆلبگێرت، پرۆژەی مووچە جۆرێكە لە حكومەتی كۆمپرادۆری كە هیچ بایەخ بەئابووری مرۆی نادات بەلكو پشت بە هاورد و كۆگا و یەدەگە و ئالوگۆری كالا بەرامبەر بە دراو پەیرەوی دەكرێت لە كۆمەلگایەكی دەستی كۆمپانیای و هاوردەی و بۆی ئالوگۆری كەرتی گشتی بۆ تایبەت واتە (كەرتی گشتی كێشەیە و كەرتی تایبەت چارەسەرە) ئەم سلۆگانە لە كۆكردنەوە باج و رسومات و داهاتی قاچاغ بەرێوەدەچێت بە ئاسانترین شێوە حكومرانی بكرێت و درێژە بەم دۆخەبدرێت بەناوی مەترسی دەركی و دەستی ناوخۆی بەئاژاوەی سیاسی و تێكدەری هەژماردەكرێت بۆیە پرۆژەی مووچە قۆناغێكی پەكخستنی ئابووری مرۆی بەدوای خۆیداهێناوە لە هێشتنەوەی دەنگ و چەك و پێگەو دەسەلات واتە تاك كۆیلەیەكە مووچە فەرمانبەری و كۆمپانی و كرێكاری بێت نەوەك وبەرهێنانی ناوەخۆی و هەناردەی. مووچە كلیلی مانەوە حكومەتی دوو حیزبی و ناچاركردنی دەنگ و رەنگ و زمانە لە حیزبی هۆزگەرایدا. هەر هەرێمێك مووچە خۆربێت تا كاتژمێر3ی شەو بەخبەربێت و تا كاتژمێر 2ی نێوەرۆ خەوتبێت، ئەبێت چاوەرێی چی بكەیت لەم دۆخە.
چەكداری : كاتێك حیزب خاوەنی خێزانە لە پراگمات و پراگماتسیت و پراگماتیز ئەوكات پیرۆزی چەك دەبێت سوپای كەسی و خێزانی و حیزبی و گروپی بەناوی نەتەوەی و هۆزگەرای و ناوچەی بۆیە پەرتەوازەی چەك و كەس دەبێتە ئایكۆنی سوپای حیزبی لە شۆردنەوەی تاك بەناوی مێژووی سیاسی و هێزی جەنگ كە پێناسەی حیزب و خێزان و كۆمپانیا هەلگری ئەم دۆخەی ناوەخۆی كوردستانە بۆ هێشتەوەی حكومەتی بەسەرچوو و داخرانی پەرلەمان و بەرزكردنەوەی ناوی كەسی لەجیاتی سەرەوەری خاك و نەتەوە و ئاین بەناوی تاك و خێزان پیرۆز دەكرێت بۆیە چەك لەهەرێم بەشێكە لە پركردنەوەی بۆشای دەستی كار و راگرتنی دەسەلات و پروپاگەندی نەتەوەی لە ناوەخۆ عێراقدا. لە پرۆژەی 11\9 چەكداری هەرێم بەشێكە لە ئامانج و ئامرازی نەتەوەی و مافی ئۆتۆنۆمی كلتوری و خەلك لەناوەخۆی ناوین بۆیە ئەمەریكا و ناتۆ ئەم پێگیە لەم سۆنگەوە درێژە بەمانەوەی خۆیان دەدەن تاكو هێزی حكومەت لە دوو حیزبی دەگۆرن بۆ ئۆپۆزسیۆن ئەوكات چەكداری دەچێتەوە ژێردەستی حكومەت دوور لە حیزب دەمێنێتەوە.
رێكخراوی جیهانی : پرۆژەی تەواوكەری پركردنەوەی بۆشای حكومەتە بەناوی دەستی هاوكاری و پركردنەوەی بۆشای هەژاری و نەخۆشی و نەخوێندەواری و بێكاری و كۆچ و ناسەقامگیری كۆمەلایەتی، هەرێم هاوكارە لە فشاری درێژكردنەوەی ئەم جۆرە رێكخراوانە بۆئەوەی قورسای شارەوانی و دامەزراوەی حكومەت لەسەر ئەم رێكخراوانە درێژبكاتەوە بەرێوەبەرێت بەناوی دەستی هاوكاری جیهانی لە دیبلۆماسی پەیوەندی هەرێمی و مرۆیدا. وێنەی ئەم گۆشەی وەك پەنابەران و پشتگیری مادی و مەعنەوەی بۆخەلكی كوردستان لە ناوەخۆ و سنووری جەنگدا.
ژووری بازرگانی و پیشەسازی : هەر خاكێك نەتەوەكەی تەمەبل و تەوەزل بوو و پشتی بەنەوت و غاز و كرێ و باج و رسومات بەست ئەم شوێنە لە حكومەتێكی كۆمپرادۆری زیاتر نیە بۆئالوگۆری هاوردە و راگرتنی كارنامەی ئقلیمی و جیهانیە لەناوەخۆی باشووردا. ئەگەر پرۆژەكانی ئەم سێكتەر تێرامێنی، بۆت روون دەبێتەوە كە هەرێم لە دووكانێكی شەقامی شێخەلا دەچێت وەك كریار و فرۆشیار لەرێگای كۆگا و یەدەگ و فرەچەشنی بازرگانی هاوردەی زیاتر نیە بەناوی ئابووری سەربەخۆ و لەناوبردنی زیرەكی دەروونی گشتی كە پێی دەلێن Made in Kurdistan بووە بە ژووی بازرگانی هەرێم و شارەكان لەنوێنەرایەتی ناوەخۆی دەرەكیدا دەخولێتەوە.
كەرتی تەندروستی : بەگوێرەی بلاوكراوەكان تا ئێستا زۆرترین شەكست لەم كەرتەیە كە بە ئاسایشی نەتەوەی هەژماردەكرێت چونكە لە گشتی كراوە بە تایبەت بەهۆی چاوچنۆكی حیزب لە هاوردەكردنی دەرمان و كردنەوی كەرتی تەندروستی تایبەت و خۆبەخش و خێرخواز توانراوە پرۆسەی تەندروستی بەرێوەبەرن و ئاستی گشتی وینە بكێشن لە گەوجادنی رێكخراوی تەندروستی جیهانی و میدیای حیزبی لەناوەخۆدا ئەگەر تێرامانت هەبێت بۆ خەلكی كوردستان زۆرترین نەخۆشی درێژخایەن و گواستنەوەی كەیسی نەخۆش لە دەرەوەی كوردستان و كێشەی نەخۆشی و دكتۆر لە دادگاو بەرزبوونەوەی هۆلی وەرزی لە چارەسەری خۆرێبەری و خوئاگاهی و داخزرانی چارەسەری رۆحانی بەشێكە لە كەوتنی كەرتی تەندروستی باشوور لە كابینەكاندا. كاتێك بەرپرسان باوەریان بەنەخۆشخان نیە ئەوكات چۆن خەلك متمانەی پێدەبێت.
كەرتی گواستنەوە : بەگوێەرەی فیدباكی گەشتیارن زۆرترین چاو لەسەر رێژەی تەكسی و هێلی بارهەلگر و هێلی نێوان شارەكان بووە كە نەتوانراوە هێلی شەمەندەفەر و پاس و میترۆ لەناوەخۆی شار بۆ قەزا و ناحیە و شارۆچكەكان دابین نەكراوە هەموو گواستراوەشارەكان لەسەر كرێ تایبەت بەرێوەدەچێت بۆ ئەوەی زۆرترین فرۆشی ئۆتۆمبێل و پارچەی یەدەك و سووتەمەنی لە ناوەخۆ و ئەم كەرتە بەرێوەبچێت كە داهاتی رۆژانی هەژمارناكرێت بۆیە ئەم كەرتە هەمان پرۆژەی كرێ و دابینكردنی هەلی كارە بۆناوەخۆ فەراهەم دەكات لەسەر سپی كردنەوە تەمەنی دانیشتوان بەناوی پێشكەوتن و گەیاندن. براندی صینی لە هاوشانی ناتۆ لە شەقامەكانی باشوور بەیەك ئاست هاوسەنگی هەیە ئەم جۆرە فێلە بۆ پركردنەوەی بۆشای هەژار و پیشاندانی ناوەخۆی باشوورە بەرووی جیهاندا.
كەرتی پەیوەندی : لەسەرتای دامەزراندنی ئەم كەرتە رێگربوو لە گەیشتن بە زانیاری و پەیوەندی دەرەكی لەناوەخۆی هەرێم چوتكە هێلی ئەنتەرنێت و تەلەفۆن مۆنۆپۆلكرابوو لەلایەن حبزب و حكومەت بەناوی كەسی و رۆتیناتی كارگێری و دروستكردنی گرفتی خاوكردنەوەی ئەنتەرنێت و تەلەفۆن لە خێرای و پەیوەندیدا واتە سەردەمانێك سەنسۆربوو بۆ تێگەیشتن لە جیهان وە ئێستا خێراكراوە بۆ دابران لە كلتور و خوێندن و زاسنت گۆراوە بۆ جوانكاری پەیوەندی نێوان تاك و خۆشەویستی شاشە بەناوی ئازادی بەكارهێنانی جیهانی چاخی دیجیتالی بەلام ئەم پرۆژەیە دووبارە هۆكاربوو بۆ بێ نرخكردنی خەلك لە هەبوونی هەلوێست و داواكردنی مافی خۆی كە نەتوانێت بێتە شەقام بەروە رووی حكومەت و حیزببێتەوە ئەم جۆرە پلانە لە بلاوكراوەی زۆرەملێی (رادیۆ) بەلكتوری دجیتال كیراوە و هۆپێكی لە شەقامی كوردی كرد، لەمە كارەساتر لە ئێستا بەكارهێنانی ئای پی ژمارەی تەلەفۆن و هێلی ئەنتەرنێتە بۆ ناوەندی هەوالگری ئقلیمی و جیهانی بەناوی ئارامی و دەستنیشانكردنی تاكی كورد لەناو مال و شار و دێهات بكرێتە ئامانجی درۆن و بۆمبۆ و هەرەشەی تۆماری دەنگی لە دادگا و هەلپەساردنی تاوانی تیرۆر بۆ خەلكی كوردستان لەم كەرتەدا بەكارهاتوە. تاكی كورد میوانە لەجیهانی دیجیتالی چونكە ناوانێت بفرۆشێت و تەنها دەتوانێت بە ئاستەم بكرێت لە بانكی بازرگانی دیجیتالی جیهانیدا.
دادگا و یاسا : ناچێتە ژێرباری سەروەری خۆرێبەری لە یەكلای كردنەوەی كێشەی خەلك و كۆمپانیا وحكومەت بۆیە پێگە دیوەخان و هۆزگەرای و لە پركردنەوەی یاسا و دادگا رۆلێكی ئەرێنی گێراوە لەناوەخۆی باشوور وێنەی ئەم رووە بلاوكردنەوەی راپۆتی یونامییە لەمانگی 8 كە باشوور شوێنێكی بۆگەنی گەندەلی كارگێری و بۆشای یاساییە لەناوەخۆی هەرێمدا. بەكورتی لە حزبی خێزانی و پارتیزانی هیچ باوەریان بە یاسا و دادگا نیە بەلكو بەرێگای ویست و خواستی مانەوەی خۆیان ئەم پرۆسەیە بەرێوەدەبەن وێنەی ئەم پرۆسەیە لە مێژووی میدیای ناوەخۆی و جیهانی رەنگی داوەتەوە. بۆوێنە درێژكردنەوەی كابینەی 9 و داخستنی پەرلەمان دادگای ئازادی سیاسی و كەسی لە نووسین و شەقامدا.
پەیوەندی دەرەوە : جۆرێكە لە لۆبی ناوەخۆی لەرووی جیهاندا بەناوی نوێنەرایەتی حكومەت و خەلك و روەندی كوردی لە چوارچێوەی هێشتنەوەی دەسەلاتی ناوەخۆی لە دامەزراوەی حیزب و جەماوەر و حكومەت دووبارە لە پرۆسەی (رەیسزم) دژی ناوەخۆ و دەرەكی بەكاردێتەوە بەناوی ئاژاوەی و تێكدەر بەلام ئەم پرۆژەیە سەرناگرێت و دەرووخێت بەهۆی ئەوەی كە رووی راستی هەرێم بە لۆبی هونەرمەندان و كەسایەتی و چینی نزیك لە حیزب و حكومەت بەردەوام لەگەشت و سەیران و خۆدزینەوەی بەرپرسیارەتی حكومەت و خەلكدابوون بۆیە ئەم پرۆسەیە شكەستی هێناو بەناوی پەیوەندی دەرەكی لە دەرەوەی سەفارەتی عێراقدا.
هەلبژاردن : حكومەتی دوو حیزبی كار لەسەر پەرتەوازەی شارەوانی دەكات و وێنەیەكی گەورەی لە پرۆژەی بچووك لەكۆی گشتی پرۆژەكان بەخەلك پیشاندەدات بەناوی ئاوەدانی و ستراتیژی و پێشكەوتن و مانەوە بەلام هەموو حكومەتێكی دوو حیزبی لە هۆزگەرای كار بۆمانەوەی خۆی دەكات بەناوی پلورالیزمی نەتەوەی و كەرتی تایبەت و خێزان كاری بۆهێشتەوەی ئەم دۆخە دەكەن واتە دەنگ گرینگترە لە دامەزراوەی گشتی و شارەوانی و ئاراستەی سیاسی حیزبی بۆیە دۆخی باشوور لەم بۆشایە دەخولێتەوە ترسی رووخانیا هەیە لەم هەلبژاردنە.
ئەوەی باسمكرد وێنەی فەلسەفەی شاراوەی حكومەتی هەرێمی كوردستانە كە ئێستا بەناوی خێزان و خەباتی شاخ ئەم حكومەتە تاپۆكراوە لە دامەزراوەی عێراقی فیدرال لە چوارچێوەی مێژووی سیاسی و هێزی جەنگ درێژ بۆتەوە بۆیە ولاتانی ناتۆ و ئەمەریكا پشتگیری ئەم حكومەت شكەستخواردە دەكەن بەناوی ئارامی و ئاسایشی و بازرگانی و ناوەندی هەوالگری بەلام لە واقعدا لەسەر پرۆژەی 11\9 دامەزراوە نەوەك نێودەولەتی و ئقلیمی و مێژووی دوای جەنگی جیهاندا. واتە هەرێم ئامادەباشی هەیە لە رووخان و هەلوەشاندنەوە بۆسەرعێراق و ئقلیمدا نەوەك سەربەخۆی و نێودەولەتی لە UN.
تعليقات
إرسال تعليق