شەكەستی دۆلاری سیاسی لە هەلبژاردنی باشوور
بلۆگەر : جەودەت احمد
بابەت : نوێبوونەوەی هزر
بەروار : 16ی 9ی 2024
بۆئەوەی لە سیستەمی سیاسی هەرێم تێبگەین پێویستمان بە جینۆلۆجی خێزانی هەیە كە چۆن لە بۆشای خەلك ئەم ڕەگەزناسییە لە پێگەی نەتەوەی كورد خۆی خزاونەتە ناو شاخێزانی لە نوێنەرایەتی پرسورای گشتی بەسەر خاكی باشووردا. كەواتە جینۆلۆجیای پارتیزانی لە خۆرێبەری و خودئاگای لە دایكنەبووە بەلكو پێگەی نەتەوەی كورد بەهۆی كێشەی زمان و رەنگ و خاك لە هاوكێشەی گەلی عێراق بەهۆی بەرژەوەندی ئقلیمی و زلهێزی جۆرێك لە پێگەی خۆیان وەك نوێنەر و كاریزما و مەرجەع و شێخگەرای هەژموونی خۆیان چەسپاندوە بەناوی پێگەی كورد لە بچووككردنەوەی باشوور بۆ پەرستشی كەسی و خێزانی بەناوی (كۆمەلەی خەلك دژ بە حكومەتی عێراق)ی كە راوێژكاری دیپلۆماسی دەرەكی بۆ هێشتنەوەی شاخێزانی لە پێگەی پارتیزانی فیشك بەرامبەر بە دۆلار، ئەم پرۆژەیە لە دژی كۆمەنیستی كۆن و هاتنی بەریتانیای گەورە بۆ رۆژهەلاتی ناوەراست بەهاوكاری ئەمەریكا چووەبواری جێبەجێكردن واتە پێدانی دۆلار وڕاوێژكاری دەرەكی و پیشاندانی كێشەی هێزی جەنگی هۆزگەرای لە میدیای جیهانی لە تەواوكەری هاتنی ئەم هێزە شاراوەیە بوو كە ئێستا لە باشوور بەناوی ناتۆ و ئەمەریكا رۆل دەگێرێت و فێلێكی مێژووی لەم شاخێزانان كراوە و باشوور لە ئۆتۆنۆمی جیهانی نیە بەلكو ناوەخۆی عێراقە.
كەواتە مێژووی باشوور لە دەرەوەی خۆرێبەری و خودئاگاهی دامەزراوە وتۆماركراوە بەناوی جەنگی شاخ و دۆل و دێهات و ناوچە لە ناوەخۆی باشووردا. دەمهەوێت زیاتر خەلكی باشوور بە دیموكراتیزە بكەم دۆخی ئۆپۆزسیۆن پێشبخەم بۆئەوەی كۆمەلگای كوردی لە قەیرانی مێژووی شاراوەی شاهۆزی و ئقلیمی و جیهانی رزگاربكەم كە لەمێژووی پارتیزانی دۆلاردیپلۆماسی تۆماركراوە واتە كورد لەدەرەوەی هزری پەتی خۆی مێژووی تۆماركردوە، ئەم مێژووە بەناوی جینەلۆجی و شەجەری خێزانی دامەزراوە لە ئاراستەی سیاسەتی دوو جەستی مێژووی پراگمات و شاخێزان بۆ پراگماتیستی گشتی نەتەوەی و هاوكاری دەرەكی وە لە كۆتای سەدەی 20 بە پروپاگەندەی ناوەخۆی كراوە بەناوی پراگماتیز واتە هزری هەلگەراوەی پیرۆزی كەسی لە كلتور و ئاین و ناوچە و زماندا بۆتە ئایدۆلۆژی سەردەمی سەدەی خۆهەلواسین بە میراتی هێشتنەوەی تاكگەرای بەناوی حیزب و كۆمپانیا و جەماوەر و میدیای و دەنگی كۆكردنەوەی ئەم پیرۆزییەی رابردووی جینەلۆجی بۆ كلاسیكی پۆستمۆدێرندا.
تۆزێك ئالۆزە بەلام قولتر بیری لێدەكەینەوە چۆن تاكگەرای بووە بە پیرۆزی ناسنامەی مێژووی راگرتنی دەسەلات و كۆكردنەوەی دەنگ و پیرۆزی كردنی میراتی مێژووی بەسەر حكومەت و حیزب و جەماوەر و خاكدا كە لەراست و چەپ كاری بۆمانەوەی ئەم پارگماتە دەكرێت. تاكگەرای مێژووی لە جیهانی دیجیتالی دابەشی ئەم ستونانەی خوارەوە كراوە بۆ هێشتنەوەی پیرۆزی گۆرستان و تەریقەت و خێزان لە پێگەی هێز و چەك و مێژووی سیاسی جینەلۆجیدا. واتە پارەخۆرانی شارچیەتی لە ناوەخۆی دەسەلاتی ئەم شاهۆزەدا درێژەی هەیە.
1- كۆمەلەی دۆستانی نزیك لە كاریزما برییتیە لە كەسانێك وەك رێبەری خێزان و هۆزی نزیك ئەم چینە شاخێزانیە بە ناسنامەی تایبەت لەهەركات و شوێن و رووداودا ئەم هێزە بەرگری لە مانەوەی ئەم دەسەلاتە مێژوو بەسەرچووە دەكرێت و پەرینەوە لە سنووری باشوور وەك شاهۆزی و نەتەوەی پێشوازی لێدەكرێت لە ولاتانی ئقلیمی و ناوچەگەری فرە نەتەویدا.
2- كۆمەلەی نوێنەرایەتی شاهۆزی لە هۆزگەرای گەور و تێرە و خێزاندا بەرێگای دۆلار و دەنگ و چەك و جەماوەر، پشتگیری ئەم شاخێزانە دەكرێت لە هەركات و ساتدا وەك خۆبەخشی نەتەوەی دژ بەئالوگۆری دەسەلاتی دۆلار و دەنگ و چەك بەرهەلستكاری بۆ شاخێزنی وپیرۆزی مێژووی دەسەلاتی بەسەرچووی كلاسیك دەكرێت لە چاخی دیجیتالیدا.
3- كۆمەلەی چەكداری لە جۆرگەرای سوپای جیاواز لەناوەخۆی باشوور و دابەشكردنی پەرتەوازی و یەكگرتنی ناسنامەی شاخێزانی و پیرۆزی بەرگری نیشتیمان و حكومەت و حیزب بەناوی ئارامی نوخبەی تایبەت لە دژی ناوەخۆی و دەستی هاوكاری ئقلیمیە، واتە پیرۆزی ئالا و پێگە و ناوی چەكداری و گشتاندنی هەلی كار و خۆبەخشی و خۆهەلواسین بە زلهێزان لە پرۆژەی 11\9 بەناوی دژە هزری مەزهەبی و ئازادی سیاسی و تاكگەرایدا، ئەم سووپایە لە جینەلۆجی چینی جوتیاری و شوانكاری و كرێكار و شاری پێكهاتووە زۆرجار كەسانی پلەبالای ئاستی زانستی و وێژەی كەسایەتی خۆیان لەم پۆستە كرێچەكداریە بچووك دەكەنەوە بەناوی هێشتنەوەی مێژووی پارتیزانی شاخ بۆ پترۆدۆلار مەكتب سیاسیدا.
4- كۆمەلەی ژنان بەناوی راگری نوێبوونەوەی خێزان و گەشەی دیمۆگرافیای نەتەوەی لەهاوشانی چەكداری و رێكخستنی ژنانی كۆمەلگا بۆ هێشتنەوەی مێژووی شاخێزانی لە پێناسەی نەتەوەیدا بەردەوام ژن وەك ئامرازی كۆمەلگای كوردی لە دیموكراسی نوێنەرایەتی وێنەی هەلگری سلۆگانی دیموكراتی كوردستان نەخشە دەكێشێت بەلام لە واقعدا بوونی نیە تەنها گەوجاندنی ناوەخۆ بەرووی دبلۆماسی دەرەكیدا پەیرەوی دەكرێت بۆیە رێكخراو و میدیا و گروپ و كەسی لە پێگەی مێینە هەمان هێشتنەوەی پەیوەندی نێوان سپیكردنەوەی تەمەنی كۆمەلگایە لە خوێن بەخشین بۆ قوربانی شاخێزانی جینەلۆجیدا بەرێوەدەچێت بەناوی ژن و مێنەی ئافرەتانی كوردستان لە خستنەوەی منال بۆ قوربانی شاخێزان.
5- كۆمەلەی گەنجان و لاوان بەناوی هێشتنەوەی هێزی یەدەگی فەریكە سیاسی لە ئاراستەی خوێندەوار و نەخوێندەوار جەستەیان خۆشدەكرێت بۆبەرگری مانەوەی مێژووی سیاسی لە پێناسەی نەتەوەی و خاك و زمان و مەزهەب، بۆوێنە لە یادی پێشەوای ئیسلام رەنگدانەوەی ئەم پێگەی شاهۆزیەی باشوور بەناوی ئیسلام و گەنج دژ بە دەنگی ئۆپۆزسیۆن چالاكی جۆراوجۆر و داخزانی ئاینی و كلتوری ئەنجامدەدن بۆئەوەی پێگەی حیزبی شاهۆزی لە نوێبونەوەی تەمەن و سووتەمەنی نوێ گەنج درێژەی پێدەن بەلام ئەم هێزانە لەمانەوەی ناجێگری بەهۆی بەركەوتەی گەنج بەجیهانی دەرەوە و ناوەخۆ لە نادادی و ئاژاوەی سیاسی و ئابووری و سەربازیدا هەلگەراوە و كۆچ و دژی شاهۆزی دەگەرێتەوە پێگەی كۆمەلگا.
6- كۆمەلەی میدیاكارانی وەك پردی گەیشتن لە نێوان خەلك و نوێنەرایەتی دەرەوە بەزمان و رەنگ و دەنگی جیاواز لەدیبلۆماسی دەرەكی و جەنگی پروپاگەندەی سپیكردنەوەی كۆمەلگا و تیرۆری سپی دژ بەناوەخۆ لە هێشتنەوەی ئەم شاخێزانانە كاردەكەن و زۆرترین خواست و خەرجی و هێزی شاهۆزی دەخرێتە بەردەستیان تاكو وێنەی هەرێم و جەماوەر و حكومەت لەناسنامەی شاهۆزی و جینەلۆجی لەبلاوكراوی ناوەخۆیدا كاری لەسەر دەكرێت ئەم كۆمەلە بەسوپای دیجیتالی پێناسەی بۆدەكرێت. واتە ناسنامەی ئەم مێژوو بەسەرچووە دەبێتە كۆكراوەی بەنجكردنی عقلی گشتی بۆ ئەقلیەتی كەمینە لە دەسەلاتدا كاری بۆدەكرێت. ئەم كۆمەلە بە مشەخۆر و پارەخۆری كۆمەلگی كوردی هەژماردەكرێن.
7- كۆمەلەی لۆبی ئێكسپایەر لە پەیوەندی قونصولی و كۆمپانیای و دبلۆماسی بەسەرچوو و هەبوونی بنكە و بارگەیان لەناوەخۆی باشوور كە زۆرجار ووتی ئەمانە بۆ هێشتنەوەی پشتگری خۆرێبەری وێنەكێشانی نەبوونی هیچ ئەلتەرناتیڤێك لە دەنگی ئۆپۆزسیۆن و هێزی نوێ لەناوەخۆی باشوور بەلام ئەم جۆرە دیبلۆماسیە تەنها جیهانی دەرەكی لە چاوەروانی وەرگرتنی دۆلارو راوێژی سیاسی بەسەرچوو و نوێكردنەوەی پەیوەندی دەرەكی لە نوێبوونەی ئەم دۆخەی باشوور لە ئانووساتی داهاتوودایە و ژیری دبلۆماسی و لۆبی بەگوێری كاتەكان درێژە بەمانەوەی خۆیان دەدەن هیچ لاسەنگی دژ بەم قۆناغە ناگرنە ئەستۆ كەببێتە رووخانی دەروونی هێزی شاهۆزی لە دەسەلات بۆیە دەرفەتەكان لە چاوەروانی جیۆهەلبژاردن درێژدەكرێتەوە بۆئالوگۆری دەسەلات و پەیوەندی مانەویاندا.
جینەلۆجی شاخێزانی وەك مێژووی سیاسی و هێزی جەنگ بەكاردێت تاكو پێگە و دەسەلات و مانەوەیان بەسەر خەلكی باشوور بچەسپێن و بلێن هیچ ئەلتەرناتیڤێك نیە لە دامەزراوەی گشتی و حزبی و جەماوەریدا بەلام ئەم جۆرە مێژووە بەسەرچووە هیچ بەهاو نرخی نیە چونكە سەردەمی ئێستا لە قۆناغی نەوەی دیجیتالی بە مێژووی خورافی و نەزۆكە و بەسەرچوو پێناسەی بۆدەكرێ. بۆیە نوێبوونەوەی مێژووی جینەلۆجی بەرێگای بەلگەفیلم و تاكگەرای بۆ ناو خێزان و ریشەی باپیرن لە پرۆسەی دۆزینەوەی نەوەی نوێ لە دەرەوەی كوردستان ئەم مێژوویە میراتیە بە دیموكراتیزدەكرێت تاكو تاكگەرای لە شاخێزانی بەپیرۆزی بمێنێتەوە درێژەی بەم رەوشە بدەن. وەك دۆزینەوەی خێزانی كورد لە ئەفریقا و ئاسیا و ئەورووپا.
ئەوەی لە 33 سالی رابردوو لە شاخێزانی دابەش بووە و گۆراوە بۆ دۆلاری سیاسی لە بەخشینەوەی مووچە وەك صەدەقە بۆ هێشتنەوەی پیرۆزی گۆرستان و مێژووی هیپۆكراسی وێنەیەكی رابردووی سولتانیە و هۆزگەرای عەربنشینە لە بەخشینەوەی خێروچاكە بەناوی مووچە و پاداشتی ئەم دەسەلاتە لە كەرتی حكومی و حیزبی و كۆمپانی رۆحانی كرداری ئەنجام دەدەن. هۆكاری دۆلاری سیاسی ئەوەیە كە پیشەی ناوەخۆ دەگۆرێت بۆ مووچە و سەربازی نەتەوەی لە شاهۆزیدا واتە جیهانی ئێستا لە هێزی ماسولكە گۆراوە بۆ هێزی هزر و عقلی كالای دیموكراسی ئابووری سیاسی لە نوێكردنەوەی دەسەلات و پۆتمۆدێرنی فرە كلتوری لەناوەخۆی باشوور بەناوی حكومەتی ئەلكترۆنی و پیشەسازی هاوردەی كالای سەوز و ژینگەی دەخرێتە بەردەستی ئەم سوپا كرێخۆرەی دۆلاری سیاسیدا كە هۆكارە لە هێشتەوەی ئەم دۆخە درێژدەبێتەوە بەناوی مێژووی سیاسی و هێزی چەكداری لە پیرۆزی كۆنەپەرستی و خودئاگای شاهۆزیدا.
دۆخی سیاسی باشوور پەلەقاژەی تێكەوتووە چونكە هیچ گرنگی نیشتمانی و نەتەوەی و دیموكراسی نماوە بەلكو ئاراستەی جینەلۆجی مێژووی سیاسەتی دوو جەستە گۆراوە بۆ پترۆدۆلاری سیاسی و كۆمپانیای رۆحانی و پەرستشی كرێ مووچە لە صدەقەی خێزانی بەسەر ئەم سوپا جەماوەریەدا گشتاندی بۆدەكرێت و دەرفەتی هەموو گۆشەیەك لە لۆبی بەسەرچو و ئقلیمی دەخەنە ژێر پیرۆزی خاك و نەتەوە و ئاین بۆ مانەوەی ئەم شاهۆزیە لە پیرۆزی رۆحیەتی كوردستانی باشووردا واتە درێژە بەهێشتنەوەی ئەم رووخاندنە دەدرێت لە ئالنگرای دەنگی تەزویر و پشتگری ئقلیمی لە ئاژاوەی ناوەخۆی عێراقدا.
كەواتە دامەزراوەی حكومەتی ڕەگەزپەرستی نەتەوەی لە جینەلۆجی وەك دژ و بەرژوەندی سەرەوەری ئەم دۆخە درێژە بەهەژموونی خۆیان دەدەن لە دەنگ وپەرلەمان و سوپا و جەماوەردا كەچی دۆخی شارەوانی و سیاسی لە ئاقارێكی پەراوێزخراوی ناوەخۆی باشوور بەلارێدابردواوە لە سواوی هێشتنەوەی جوانكاری راوێژكاری وسەركوتی دەنگی ئازاد دەپوكێتەوە و دژی ئۆپۆزسیۆن دەوستنەوە كەچی خەلك تێگەیشتووە بەدوای ئەم مێژوو بەسەرچووە، قوربانی نادات بەلكو پەند لە هەلەی مێژووی رادەستكردنی خۆیان دەدەنەوە كە دووبارەنەبێتە ئەم قوربانیە بەناوی دۆلاری سیاسی كاریزمای لە ئایكۆنی حكومەت و حیزبدا. كەوتنی ئەم دۆلارە سیاسیە لەدەستی خەلك و ئۆپۆزسیۆنە، بەو مەرجەی خەلك ئاراستەی هەلەی خۆیان ریفۆم بكەنەوە دەنگ بە هێزی جیاوازبدەن و ئاراستەی پەرلەمان و حكومەت و جەماوەر ریفۆرم بكەنەوە و خاكی باشوور لە ئقلیمی و جیهانگیری ئابوری ئازاد رزگاری دەبێت ئەوكات پەلەقاژەی دۆلاری سیاسی كۆتای دێت لە كوردستانی باشووردا.
تعليقات
إرسال تعليق