وەهمی رووخان لە دەنگدانی ئەم جارە
بلۆگەر : جەودەت احمد
بابەت : نوێبوونەوەی هزر
بەروار : 23\9\2024
ماوەك پێش ئێستا لە ناحیەی بەحركە ئۆتۆمبێلێكی رەقەم ئەمەریكایم بینی و راوەستا و لای من دانیشت، زانیم هاولاتی عێراقیە و لە ئەمەریكا نیشتەجێیە>>
ووتم ئەم رەقەمە ئەمەریكایە?
ووتی بەلی و من لە ئەمەریكا دەژیم.
ووتم قەدەغە نیە؟
ووتی: نەخێر بە ئاسای دەگەرێن لەم شارانەدا.
ووتم: بازاری هەرێم بە براندی ئاسیا و هەندێك لە براندی ناتۆ و ئەمەریكا پركرایتەوە. سەری لەقاند و قسەی نەكرد.
كاتێك وەهم لە ولاتێك بلاودەبێتەوە بەهۆی مێژووی چەك و توندرەوی ئاین و شلی زانستی، قۆناغێك دێت بەرهەم كە كۆمەلگا لە وەهمی پێشهاتەكان دەژیت بەهۆی ئەوەی كە مێژوو جۆرێك لە تاوانی مرۆڤایەتی بەرهەم هێناوە خستۆتە ناو كۆمەلگا بەناوی جیاواز لە كات و شوێن و رووداوەكان لە هێزێكی دیاریكراو تۆماركراوە ئەم جۆرە وەهمە قۆناغێكی تیرۆری سپی بەرووی كۆمەلگا دەبێتەوە كە دەرچوونی لێ ئەستەمە چونكە رووداوەكان بە شێوەی جیاواز بەرووی میدیای ناوەخۆی و پێگەی پۆلیسی تەندروستی و هزری و رۆحی و جەستەی لە ئالوگۆری سیفەتی رووداوەكان لەدایك دەبێت و كاریگەری راستەخۆی بەرووی دەروونی تاكگەرای دەبێتەوە بێ ئەوەی پۆلیسی تەندروستی بتوانێت ئەم جۆرە تاوانە لەم ژینگە وەهەمیە چێنراوە كۆنترۆل بكات بەلكو لەبەرزبوونەوەیە و درێژبوونەوەی دۆخی مینرێژكراوی وەهەم دەخولێتەوە.
لەسەردەمی هۆزگەرای، پیرۆزی تاك وەك رێبەر و مەرجەع و جەنگاوەر بەهۆی خوێنی هۆز پۆست و پلەی بەرزدەبۆوە، ئەوكات پەنای بۆ نازناوێك دەبرد بۆئەوەی وەك خودای سەرزەوی و فریادرەسی ئەم هۆزە لەبەردەم هەموو ئالنگاریەكانی سروشت ومرۆڤ بوەستێتەوە بەم جۆرە كەسانە دەوترا شێر، ڕێوی، گورگ، هەلۆ كە نازناوی پروپووچی كەسی بوو بۆ ئەوەی جۆرێك لە وەهەم ئاراستەی دەوروبەری بكات و هیچ بۆشای رووخان و كودەتا و تیرۆری كەسی نەهێلێتەوە تەنها وەك ئایكۆنی ئەم ئاژەلە لە كورسی دەسەلات بمێنێتەوە بەردەوام خەریكی خۆشگوزەرانی دەروونی خۆی بێت بۆئەوەی پیرۆزی خۆی لەم زەویە مینرێژكاوەی وەهەم بەردەوامبێت لە دەسەلات، بۆیە ئەم جۆرە نازناوە بۆ ئەم شاهۆزانە بەكاردەهات كە وەهمی رووخان لە جەستەی شێرێكی گڕو خۆی نمایش دەكرد.
كەواتە خۆبچووكردنەوە لە نەتەوایەتی و كەسی و خۆهەلواسین بە پێگەی ناسنامەی پەنابەری مۆدێرن كە وەك كۆیلەی سەردەم و دەستی كار و ئاژاوەی سیاسی و جەنگ و ئابووری ئەم كالا مرۆڤانە دەخرێنە ناو وەلاتەكان و دواتر وەك نوێنەری دیبلۆماسی كلتوری و پیرۆزی ئازادی گەرانەوەیان بۆ خاكی خۆیان لە چوارچێوەی ناسنامەی نەتەوەی دووەم، جۆرێك لە وەهمی هێز بەناوی زلهێزانی جیهان لەناوەخۆی عێراق و هەرێم نمایش دەكەن و دەلێن ئێمە ئازادین و بە ئازادی دەخولێنەوە و گەورەترین هێزی جیهان لە پشتمانە كەس ناتوانێت بلێت (دوو برۆت لە پشتی چاوە). ئەم پشتە چاوە ماكیاژی جیهانی زلهێزانە لە ساخكردنەوەی ئابووری گەلان و راگرتنی دەسەلاتی لەرۆزكی ئقلیمی و ولاتانی عەربی بەناوی دۆست و بەرژەوەندی و دۆلار دیبلۆماسی.
ناهەقی ناگرم كە بە رەقمی ئەمەریكا لە هەرێم وعێراق بخولێتەوە چونكە كانگای مینی داچێنراوی هزری ئاراستەكراوی ئاینی و نەتەوەی و فرە چەشنی كرێكاری ناوەخۆیە لە پشتگری دەرەكیدا كە ئەم دۆخە وەهمداریە ئافرێندراوە بەناوی ئاژاوەی مەزهەبی لە فیدرالی شلی عێراق و ئۆتۆنۆمی لەرزۆك. كەواتە هەموو وەهمێك جۆرێك لە هێز بەكاردەهێنت زۆرجار پێگەی دەسەلات بەرێگای پۆستی مەدەنی بۆ هێشتنەوەی دەسەلاتی خۆی پەنا بۆ هێزی سەربازی دەبات تاكو لە وەهمی رووخانی دەسەلات و دەنگ و جەماوەر رزگاری بێت ئەوجا ئەم وەهەم لە ئاراستەی ئقلیمی بەسەر ناوەخۆی خەلكی كوردستان بێت یان لەناوەخۆ بەسەر دەرەكیدا ئەم دوو جەمسەرە وەهمدارە دژ بەیەكتر دەوەستێتەوە بۆوێنە وەهمی ئێران لەسەر باشوور نەرمترە بەلام وەهمی توركیا لەسەر باشوور رەقتەر زۆربەی زۆری خەلك لە ئالوگۆری حكومەت و دەسەلات بەدوای دەرفەتی تۆلەی سیاسی و هۆزگەرای لەم بۆشاییە ئالوگۆری دەسەلات خۆیان رزگار دەكەن لەم وەهەمە كە زیاتر لە 100 سالە بەسەر خێزانی باشوور زالە بەناوی شاهۆزی و هێزی ئقلیمی و دەرەكی. كەواتە تۆلەی سیاسی و خێزانی لەم بۆشایە روودەدات بەناوی لێسەندنەوەی دسەلات و لێدان ل دسەلات لە بۆشای ئالوگۆری ناوچەی دەسەلات.
زۆرجار دەلێن ئێمە لەناو یەك كەشتین ئەگەر نقوبێت هەموو باشوور دەرووخێت. ئەمە سلۆگانێكی سواوی ئاراستەكردنی وەهمە بەناوی هێشتنەوەی خەلك لەبەرەی دەسەلات و دەنگ و پێگەی شاهۆزی بەلام وەلامێكی مێژووی هەیە كە چینی ئۆپۆزسیۆن زۆربەی كات ووتەكانی مێژووی بە دیموكراتیزە دەكەن تاكو ئاستی هۆشیاری بەرزبێتەوە و هاوسەنگبێت لەگەل چینی رۆحیەتی رۆشنبیری و دەنگی عەوام بۆئەوەی شەرعیەت بە پەرلەمان و پێگەی ئالوگۆری دەسەلات بدات كە وێنەی ئەم وەهمە لە مێژوو بۆ ئێستا دووبارە دەبێتەوە كاتێك زۆربەی میدیای جیهانی ووتیان: كوبا بە كەشتیەكی بچووك داگیركرا لەلایەن كاسترۆن كە سلۆگانی ئەم هێرشە بریتی بوو لەوەی، ئەو كتێبەی داواتان كردوە لە چاپخانە لە دەرچووندایە. كەواتە ئاراستەی كەشتی بۆ خێزانی حیزب وەك مانەوە بەكاردەهێنت لە نقومبوونی دەسەلات و دۆلار و سوپا و مێژووی گالتەجاری ئقلیمی و جیهانی بەناوی نەتەوایەتی بۆ داگیركردنی باشوور بەناوی پێدانی ئۆتۆنۆمی شل و بێ ناسنامە لە ئازادی خەلك و ئاین و كلتوردا بەرێوەچووە. هەرچی كەشتی حزبەكانی هەرێم هەمان رووخانی ئاراستەی هێرشی وەهمی شۆرەشی گەنجانی كوبیەكانە بۆسەر دەسەلات بۆیە كەشتی هەرێم نقوم دەبێت بەرێگای وەهم، مەلەی مانەوە دەكات وە كەشتی كاسترۆن ئاراستەی هێرشی راستی گۆرینی دەسەلاتی كوبا بوو بەلام میدیاكان وەك شەپۆلی بۆمبێكی هەوالی لە پەری رۆژنامەكان بلاوكرایەوە.
جیڤارە لەم هێرشەدا دەلێت: ئێمە لەشكرێك بووین لەسێبەرو تارمای، بەدوای ناخی خۆمان و میكانیزمی لەشمان كەوتبووین. ئەم سلۆگانە بۆ ئاراستەی ناوەخۆی باشوور لۆژیكە كە ئاراستەی شاخێزان لە دسەلات بەدوای سیفەتی میراتی كۆكردنەوەی ژنانە كەوتوون لە وەهمی دەولەتی كوردی وكۆكردنەوەی دۆلار و زەوی و شۆردنەوەی دەروونی خەلك بۆ قیامەت و گۆرینی بازار بۆ كۆمپانیای رۆحانی و هۆزگەرای و كۆنەپەرستی لە چوارچێوەی پرسورای ئقلیمی و جیهانی، تاكو هیچ دەرفەتیك بۆ گۆرینی ئەم تەوژمە وەهمە نەهێلێتەوە ئەوان بەردەوام بن لەم قۆناغە كە خۆشگوزەرانی دەرونیان بەسەر جوانی كوردستان و دەسەلات و زمان و رەنگ و ئاین بچەسپێنن بەلام ئۆپۆزسیۆنی شەقام بەدوای ترسی ئەم گەرانەوەی دسەلاتە بۆیە جەنگی دەروونی مانەوەی خۆی دەكات لە ئاراستە و گۆرینی دەسەلات بەهێزی هەلبژاردن لە سێبەر و جەستە و هێلاكی خۆیان لەم 33 سالی رابردوو.
لۆچی ئۆپۆزسیۆن وەك (شفتی، شووتی) وایە كە دەلێن (بەهاری كوردستان كەر تێدا برسییە) چونكە ناوەرۆكی شفتی لە رەنگی سۆر وەك سلۆگانی هێشتنەوەی دەسەلاتی كۆنەپەرستی شاهۆزی لە حكومەت جێگربووە و دەرەوەی شووتی لە رەنگی سەوز وەك خۆشگوزەرانی گشتی و جوانكاری سواقی سیاسی و سروشتی كوردستان بۆ حكومەتی دوو حیزبی وێنەی بەرهەمی مشەخۆری ئەوانە لەسەر خەلك و خاك و رەنگە. بۆیە ئۆپۆزسیۆنی سەرەدەم لە لافاوی جەماوەری ئەم سلۆگانە رەتدەكاتەوە كە چیتر وەهمی خۆشی و ناخۆشی لەشەقامی باشوور دەرخواردی خەلك بدرێت. بۆیە خۆشگوزەرانی دەروونی شاخێزانی لە سلۆگانی شووتی رۆژدوای رۆژ كۆتای دێت و راستی رووداوەكانی مێژووی سیاسی و هێزی جەنگ و چەكداری دەبێتە بلقی سەرئاو لە ناوەخۆی باشوور، كەواتە مێژووی رۆژمێری رووداوەكانی باشوور لە 33 سالەی تا ئێستا لە وەهمی هێشتنەوەی رووخانی هەرێم و نەتەوە و زمان و رەنگ وئاین دەخولایەوە كە پرۆسەی بەبازاركردنی وەهم لە میدیا و كرینەوەی رۆشنفكران و پروسورای دبلۆماسی و گەشتی دەرەكی و ناوەخۆی وەك هۆكارێك بۆهێشتنەوەی دەسەلاتی خۆیان لەم هەلبژاردنە درێژە پێدەدەن وەك پەنابەرە عێراقیەكە وایە كە چۆن لە وەهمی هێزی ئەمەریكا دەخولایەوە لەناوە وەهمی ئاژاوەی مەزهەبی لەناوەخۆی هەرێم و عێراقدا.
حكومەتی دوو شاهۆزی لە باشوور بەناوی پلورالیزم بەرێوەی برد و كۆتای پێهات، ئێستا بۆ گەرانەوەی پرسورای ئەمەریكا بەناچاری داوا لە خەلك دەكرێت برۆن بۆ دەنگدان تاكو ئاراستەی سیاسی بگۆرن بەلام بۆمن شتێكی نامۆیە چونكە باشوور لەسەر مێژووی بەریتانیا رزگارنەكراوە بەلكو لە پرۆژەی 11\9 دامەزراوە ئەم جۆرە لەئالوگۆری دەسەلات و بانگەوازی قونصولی ئەمەریكا بە زمانی كورد و هێشتنەوەی بۆشای دزی و یاسا شكێنی و تیرۆری سپی لە وهمی كردارای دەروونی هیچ لەم دۆخەی باشوور نەگۆریوە بەلكو بەردەوامە زۆربەی دەنگدەری ئەم دوو شاخێزانە وەك نەخۆشی (نەیار شەیدا) دەنگ بە ئۆپۆزسیۆن دەدەن چونكە باوەریان بە ناوەرۆكی دامەزراوەی حیزب و ئاراستەی سیاسی و سێكتەری گشتی حكومەت نماوە وە بەگوێری یاسای دێڤد ئیستۆن كە دەلێت (خەلك و حیزب = بە دامەزراوەی حكومەت وە ژینگەی حیزب بازنەی فیدباكی رووخانی حیزب و حكومەتە لە پێگەی ژینگەی جەماوەردا) واتە زیاتر لە 33 سالە حكومەتی هەرێم رووخاوە بەلام خەلكی باشوور وەك (قڕنە) خوێنی ئەم حكومەتە و حیزبانە دەمێژن كە نەباوەریان بە ئالا و پێشمەرگە و ئۆتۆنۆمی و حكومەت نیە بۆیە ئاستی كۆچ بەرزبۆتەوە، كە تاكە رێگایە لە وەرگرتنەوەی شەرعیەت لە حكومەت و حیزب و ئۆتۆنۆمی هەرێم لەدەرەوەی كوردستان بۆ ناوەخۆی هەرێم.
لێرە بەكورتی باسی وەهم دەكەم:
1- وەهمی سورمانجی : واتە لێكدانی دوو زاراوەی سۆرانی و كرمانجی لەناوەخۆی رێنمای و یاسای حكومەت. بۆئەوەی شەرعیەت وەربگرنە لە خەلك بەناوی یەك پارچەی كوردستان و نەتەوەی و زمان و ئایندا، ئەم جۆرە وەهمە لە ترسی كەوتنی حیزبە و شاخێزانە بەناوی پیرۆزی كلتوری لە نەخشاندنی مێژووی سیاسی و هێزی چەكداری بۆیە سورمانجی لە كارگێری حكومەت جۆرێكە لە هێشتنەوەی وەهمی لێساندنەوەی دەنگ و پێگە و رەنگ لە هەلبژاردندا.
2- وەهمی رۆحانی بەناوی ئاین : قۆناغی باشوور بە دوو رێگا لە تیرۆری ئاینی و مەزهەبی درێژكرایتەوە كە بچووككردنەوەی خەلك بۆ رۆژی دوای بەناوی كۆكردنەوەی خێرو چاكە لە ئاراستەی گۆرستان و لێپێچینەوە و چوون بۆ بەهەشتی سەفەوی و عوسمانی لەسەردەمی كۆن بۆ ئێستای ئولترامۆدێرندا. ئەم قۆناغە تاكی كوردی دوورخستەوە لە گەشەی ئابووری و هێزی تاك لەوەبەرهێنان و خۆشگوزەرانی ئابووری نوێ بەناوی پارەی نوێ كە تاكی كورد لەم جۆرە بازارە قازانج بكات بەلام بچووك كرایەوە بۆ قیامەت بۆیە خێزان و مێژوو و دەسەلات و پێگەی تاك لەناوبردرا و فریای خۆی نەكەوێت ببێتە بە پاشكۆی دەستی خێری دەرەكی و هێشتنەوە لە پێگەی سۆفی و دەروێش بۆ بەهێزكردنی پیرۆزی كۆمپانیای رۆحانی و شاهۆزی لە حیزب و دەسەلات و حكومەتدا لەم كاتە، تاك ناتوانێـت بەسەر ئەم مێژوو زالبێت ناچارە بەرێگای شۆرەشی شەقام ئەم وەهمە خورافیە رۆحانیە لەسەر خۆی لابەرێت و داوای گۆرینی دەسەلات و هێزو حكومەتی مەدەنی بكات بۆیە هێزی رۆحانی لە وەهمی قیامەت ئەم پرۆژەیە دەخاتە بازاری كۆمەلگای كوردی.
3- وەهمی زەوی و زار : ئەم جۆرە وەهمە بەناوی رێگاوبان و بالەخانە دەست بەسەر زەوی كشتوكالی خەلكی كوردستان داگیرا و بە هەزاران ملیۆن دۆلار لێ وەبەرهێنار بۆئەوەی شاخێزان لە حیزب و حكومەت گیرفانی خەلك ببرێت بەناوی ئاوەدانی و خۆشگوزرانی شاری بەلام لەواقعدا چەككردنی خەلكی كوردستان بوو لە روتاندنەوەی كشتوكال و جوتیاری و پەكخستنی تاكگەرای بەناوی نوێكردنەوەی زەوی لە سیمای سواقی سیاسی كە وەك گەوجاندنی ناوەخۆ و دەرەكی ئەم وەهمە بەبازاری زەوی كشتوكالی باشوور خرا بازارەوە بۆیە تاك و خێزان و هۆز و لەوەرگا لاوازكرا بۆ هێشتنەوەی دەسەلاتی كەمینە بەسەر زۆرینە بەناوی پیرۆزی وەهمی پێشكەوتنی شار و شارۆچكە. لەمە ترسناكتر پرۆژەی تالانكردنی نەوت و غازی سروشتی كوردستان بوو لەناوەخۆی ئەم زەوی زارانە كە هیچی لێ بەرهەم نەهات و بەجارێك كۆتای بەم پرۆژەی پترۆدۆلاری باشوورهات.
4- وەهمی مافی یاسای : هێزی گۆرینی زمانی فەرمی كوردی بۆ سورمانجی و تێكهەلكێشكردنی ئەم دوو زۆنە تەنها بۆئەوەی زۆرترین زەوی كشتوكالی ساغ بكاتەوە لە پرۆسەی شۆردنەوەی ئاوەدانی و ئابووری پترۆدۆلار سەرباری پێگەی رۆحانی تاك لە لاوازكردنی دەسەلاتی دارای لەناوەخۆی باشوور ئەوكات مافی یاسای بۆخۆی پەیرەوی دەكات كە شەرعیەت بەنەوەی خۆی دەدات بەناوی درێژكردنەوەی دەسەلات و گۆرینی یاسای زەوی و كشتوكال و دژە هزری و رۆحانی و نووسینەوەی رێنمای و یاساكان بەزمانی سورمانجی ئەم پێگانە هۆكاری هێشتنەوەی ئەم دەسەلاتە شاهۆزییە بەرێگای پروسورای دەرەكی و مفتەخۆری كرێكاری حیزبی و كۆمپانی و سۆفی و دەروێش و رۆشنفكرانی گەمژە. ستوونی هێشتنەوەی وەهمی كەوتنی دەسەلاتن لەم هەلبژاردنە بەلام قۆناغی وەهمی كەشتی كاسترۆن و سوپای شۆرەشگیری جیڤارە دژی ئەم وەهمە مانەوە لە دەسەلات كاری بۆگۆرینی دۆخی ناوەخۆی و سەرەوەری حكومەت ویاسا و پەرلەمان دەخەنە ناو پرۆسەی دەنگدان ئەگەر وەهمی مافی یاسای بۆخیان بەكاربهێنن ئەم ناوەرۆكە كۆتای پێدێت.
كەواتە وەهمی پێدانی ئازادی و ئازادی خوازی هۆكارە بۆ رزگاربوون لە وەهمی شاراوەی هێزی نوێ لەناوەخۆی باشوور تاكو زۆرترین كۆكراوەی ناوەرۆكی بلاوكراوەی تۆری كۆمەلایەتی كۆبكەنەوە و كاری لەسەر بكەن بەناوی پۆلیسی تەندروستی و چاودێری هزری و دەروونی و جەستی لە وەهمی كەوتنی ئەم هەلبژاردنە درێژە بەم قۆناغە دەدرێت بەهۆكاری پاردۆكسی بەغدا و ئقلیمی و دەست دەستانێی ناوەندی جیهانی. هەر نەتەوەیەك لە وەهم ژیا، ناتوانێت سیاسەت و حكومەت و حیزب و جەماوەری هەبێت و بێمینێتەوە لە دەسەلات بەردەوام پەلقاژەی رووخانیەتی بۆیە دەلێن كەشتیەكە كونبێت هەموومان تێاچووین ههههههه.
تعليقات
إرسال تعليق