كالای دیموكراسی لە كوردستانی باشوور بەسەرچووە
بلۆگەر : جەودەت احمد
بابەت : نوێبوونەوەی هزر
بەروار : 15ی 9ی 2024
چەمكی دیموكراسی لەناوەخۆی عێراق لە نێونەرایەتی فیدرالی شل و مەزهەبی و حیزبی چەكداری هەلواسراوە، ئەوەی لە عێراق و باشوور كە پێناسەی دیموكراسی بۆدەكریت هیچ بوونی نیە بەلكو پاشكۆی بێبنما و و ئامراز و ئامانجێكی هۆزگەرای و مەزهەبیە بۆ هاتنەوە سەر دەسەلات و بە ناوی دیموكراسی مەزهەبی و هۆزگەرای لە جەستەی مێژووی سیاسی و هێزی جەنگ لە شاهۆز و شاخێزان لەگۆشەی ئاین و نەتەوە رۆلی گیراوە كە هیچ بەهاو نرخی بۆ تاك، نەهێشتۆتەوە و بۆ هەلوێستی ئازادی و ئازادیخوازی لە پرۆسەی لێپێچینەوەی حكومەت و پەرلەمان و حیزب و مایكرۆجەماوەریدا.
پرۆسەی دیموكراسی بوویتە خێروبەرەكەت لە ناوەخۆی عێراق و هەرێم بەناوی گۆرینی دەسەلات لە پەرلەمان بۆ گۆرستان و مەرجەع و كاریزما كە وێنەی دەنگی خەلك لە كەسایەتی و سیاسەتی دوو جەستەی وەك مێژوو و نەوە رەنگی داوەتەوە بوویتە بە نوێنەرایەتی خەلك و حكومەت و حیزب لە سلۆگانی تاگەرای و خودپەرستی مردو و زیندوو لە پیرۆزی مەزهەبی و كلتوری نەریتی هەولێر و بەغدا. واتە پردی پەرینەوەی ئەم دەسەلاتە كۆنەپەرستیەی لە مەزهەب و نەتەوە و چەك وەك پردی پەرینەوەی لە شەقامی سیاسی و ئابووری و جیۆ پترۆلدۆلار رەگە وریشەی دامەزراندوو و هیچ هەژمارەی بۆ دەنگی گشتی و رادەستكردنی پیرۆزی دەنگ و بەهای پرۆسەی دەنگدان لە دامەزراوەی گشتی و حیزبی و یاسا و دادگای و حكومەت بە دیموكراتیزە نەكراوە و دورخرایتەوە بووە بە تاكپەرستی لە پیرۆزی مەزهەبی و نەتەوەی و رایسزمی هێشتنەوەی خێزان لە دەسەلاتدا.
رۆژمێری هەرێمی و عێراق لە خودموختاری ئازادی خەلك و كلتور و ئاین نەیتوانیوە ئەم دیموكراسییە لەناوەخۆی هەرێم و عێراق جێگری بكرێت بۆیە من لێرە باس لە پێگەی هەرێم دەكەم لە ستوونی (ماتریال و خەلك) و (سێكتەری گشتی) و (رۆحیەتی رۆشنبیری) ئەم سێ ستوونە هۆكارە بۆ هێشتنەوەی ئەدای دیموكراسی و پێشخستنی كۆمەلگا لە هاوشانی نەتەوە پێشكەوتوەكان لە جیهاندا بەلام دەبێت باسی كرۆكی ناخی هەرێم بكەین بۆچی دیموكراسی پەكخرا و لە هێشتنەوەی دەسەلات و پێدانی ئازادی پۆلیسی لە ژێرچاودێری دەسەلاتی حیزبی لە رووی هرزی و دەروونی، تاك دەخرێتە ژێر هێشتنەوەی ئەم دۆخە بەناوی كەوتنی هەرێم و كاریگەری جەنگ لە ناوین و ئقلیمدا؟
ئەمە روونە، كاتێك گەنجێك لەپێناوی ئیسلامی سیاسی لە شەقام هاواربكات یادی پێشەوای ئیسلام بكاتەوە بەلام گیرفان بەتال و بێكار و نەخۆش و نەداربێت، ئەم تیۆریە دیموكراسیە لە نوێنەرایەتی شاهۆزی حیزبی و مەزهەبی و چەكداری هیچی ترنیە كە نوێنەرانی ئەمەریكا لە عێراق داوای بەهێزكردنی دیموكراسی دەكات و جێگری بكرێت. كەئەوان باش دەزانن هەرێمی نەتەوەی بەرگەی دیموكراسی ناگرێت چونكە ئاینی و نەریتی و مەزهەبی و چەكداریە جۆرێكە لە پاشكۆی سۆزی مێژووی كلتوری بەسەر دەروونی زالە لە دیموكراتیزەكردنی كلتوری كوردی و مێژوو و شەقامی باشوور لە هاوشانی ولاتانی دەولەت مەزهەب و نەتەوەدا. چونكە میراتی ئەم سنوورە بەسەر ناوەخۆی هەرێم و عێراق زالە ناتوانێت دیموگرافیای هەرێم خۆی لە قەرەی دیموكراسی بدات ببێت بەشێك لە كلتوری بیانی وەك ئیسرائیل لە ئاراستەی فرەكلتوری ئەورووپا و ئەمەریكا. كەواتە دیموكراسی بۆمن وەك وێنەی خەلكی كوردستان تەنها مەرگی لەسەر خۆیە لە ژیانێكی نەهامەتی و نەخوێندەواری هی تر.
هەرێمی باشوور هاوسنوورە لە ئاراستەی كوردستانی رۆژاوا كە نزیكە لە مێژووی فەلسەفەی شارستانی یۆنان بەلام كاریگەری نەبووە بەسەر ناوەخۆی كوردستانی گەورە بەهۆی پێگەی سروشتی نەتەوەی لە فرە كلتوری نەریتی پێكهاتەكاندا رێگربووە لە خۆریفۆركردنەوەی دەسەلاتی خێزان لە نێرسالاری بۆ ژن و منال یانخود دەسەلاتی ئالوگۆری نوێنەرایەتی دێهاتی لە هاوشانی هۆزگەرای و شاخێزانیدا. واتە بەمیرات ئەم كلتورە بوویتە رێگر لە خۆرێبەری ئالوگۆری دەسەلاتی نەریتی بۆ فرۆچەشنی لە كوردستانی گەورە و هەرێمی باشوور، ئەم نەریتە بەهۆكاری سەریكی شارستانی ئاینی و مەزهەبی لە پاشماوەی عوسمانی و سەفەوی فرە زمان و رەنگ و خاكی نیشتیمانی عەرەبی هاوشانی ئەم زالبوونە بووە ئەگەرنا باشوور بەشێك لە دەستووری عەمۆرابی و شارەستانی بابلی كە جیهانی دیموكراسی لەسەر بەرێوەدەچێت.
خودای گەورە هۆزگەرای عەرب بە دیموكراتیزە كردوە بەناوی پیرۆزی كە دەستووری ئاینی ئیسلام بە عەربی دابەزاندووە تاكو كاریگەری ئازادی ئاینی لە ناوەخۆی عەرەبی بگۆریت بۆ كۆتای ئاینی ئیسلام بەهۆكاری زمانی ئاین و دەستوور و مێژوو و پێشەوای گەل لە شارستانی ئیسلامدا. بۆیە باشوور لە سەردەمی پێش ئاین و دوای ئاین لە چەقبەستووی كلتوری نەریتی خۆی جێماوە سەرباری هاتنی تەوژمی سەدەی پیشەسازی و كۆتای هاتنی چاقی ئاسن بۆ چاخی دیجیتالی بەلام نەیتوانیەوە رزگایبێت لەم كەمایەتی دەسەلاتی هۆز و مەزهەب و زمان.
لە هەرێمی باشوور پرۆسەی دیموكراسی لە نوێنەرایەتی گۆراوە بۆ مەزهەبی و كەسی و ناوچەگەرای، ئەم پەكخستنە دەبێتە هۆكاری گەشەنەكردنی ئالوگۆری دەسەلات و نوێكردنەوەی دەنگ لە بەهاو نرخی دەنگدەر لە پرۆسەی دەنگداندا بۆ دامەزراندنی حكومەت و پەرلەمان و نوێنەرایەتی خەلك لە رێكخستنەوەی سێكتەری گشتی حكومەت و ریفۆرمكردنی عقلیەت و ئەقلیەتی خێزانی حیزب لە پاشكۆی چەمكی دیوكراسی كوردستاندا. هیچ سوودی نەبوو چوونكە ئەمەریكا خۆی پاكێچی دیموكراسی لە پرۆسەی هەنگاوی 11\9 وەك پرۆسەی ئاشتی بۆ هەلگیرسادنی جەنگ خستە ناو ژیاری هەولێر و بەغدا بەناوی كالای دیموكراسی لە ئالوگۆری رژێمی بۆ نوێنەرایەتی خەلك لە حیزب و مەزهەب و نەتەوەدا.
زیاتر لە 33 سالی رابردووی حكومەتی هەرێم و دواخستنی كابینەی نوێ لە 2 سالدا كە دەنگی خەلك لە كەرتی شارەوانی و پەرلەمان و ئاراستەی سیاسی یاری پێدەكرێت بەناوی هێشتنەوەی شاهۆزی لە شاخێزاندی بۆئەوەی هیچ ئەلترناتیڤێك نەبێت لە ئالوگۆری دەسەلات و نوێكردنەوەی پەرلەمان و دامەزراندنی حكومەتێكی مەدەنی بە دەنگی خەلك. دیموكراسی نوێنەرایەتی بوویتە هۆكاری لەدەستدانی خاك لە باشوور و دەستوەردانی كۆمەلگا و هەلپەساردنی دەستور و پێشخستنی عێراق لە هاوشانی عەرەب هۆزگەرای بێ گەرانەوە بۆ پێكهاتەی فیدرالی و یەكریزی و هاوبەش و تەوافووقیدا ئەم ئاژاوە لە نێوان خێزانی هۆزگەرای و مەزهەبی و نەتەوەی دژ بە ناوەخۆی خەلكی باشوور و عێراق جێبەجێدەكرێت و ئەدای دیموكراسی لاوازدەبێت و پەكی دەخات.
كاتێك باسی ئازادی و ئازادی خوازی دەكەین لەناوەخۆی باشوور ناوی ئێمە وەك ئاژاوەی ناوچەگەرای دەخرێتە لیستی داواكراوی ناتۆ و ئەمەریكا بۆ سەركوتكردنی دەنگی ئازاد لە دیموكراتیزەكردنی مێژوو و رووداوەكان و پێشهاتەكان بەلام ئێمە ئامرازی هەلگیرساندنی رووداوەكان نین كە شیكردنەوەی بۆدەكەین و دەخەینە سەر شانۆی سیاسی و كاریگەری لەسەر (سیقلدانی) سوپای ئەمەریكا و ناتۆ و حكومەتی هەرێم دەبێت. كەواتە خەلك زیاتر هۆشیارە لە سوپا و حكومەت و حیزب، بۆیە بەرگەی جێگركردنی دیموكراسی و دادگەری و كوالێتی و ئازادی كۆمەلگا ناگرن. ئێستا ئێمە لە پرۆسەی دیموكراسی نوێنەرایەتی لەژێر هەرەشەی درۆن و بۆمب و چاودێری جیهانیدا بەناوی ئەوەی كە نووخبەی بلۆگەر بەشێكە لە ئاژاوەی ناوچەكە. فەرموو پرۆسەی كالای دیموكراسی گلبدەوە بۆ ئەمەریكا و ئەورووپا، ئەوكات هیچ قسەمان نابێت كە عێراق لە بەناو دیموكراسی بوویتە كالای بازاری تیرۆر و كارنامەی نەتەوەیەكگرتوەكان لە عێراقد و هەرێدا.
كالای دیموكراسی لە كوردستانی باشوور بەسەرچووە بەهۆی هێشتەنەوە ئەم دۆخەی هەرێم لە حكومەتی بەسەرچوو و رێگری لە پرۆسەی ئازادی و بێگەردی دەنگدان و ئالوگۆری دەسەلاتی خێزانی حیزبی چەكداری بۆ ئۆپۆزسیۆنی جەماوەریدا بەلام تا ئێستا خوودی ئەمەریكا رێگرە لەم چەقبەستووی حكومەت و سەرەوەری یاسا و دادگا و ئازادی سیاسی و وەبەرهێنانی ناوەخۆی و سەرەوەی خاك و نەتەوە و رەنگدا. زیاتر لە 21 سالە دیموكراسی وەك نوێنەرایەتی و دەستی بەسەرداگیراوە لە هاوشانی نەتەوە و ئاین و خاك و هێشتنەوەی تاگەرای لە حكومەت و حیزب و كۆمپانیا و خەلكدا. وێنەی دیموكراسی بەها و نرخی نیە تەنها وێنەیەكی فریودراوی خەلكە لە ناوەخۆی هەرێم و عێراقدا. كەواتە دیموكراسی گۆراوە بۆ دۆلارپەرستی تاگەرای لە ئەلترناتیڤی پەرلەمان و دادگا و حكومەت و سەربەخۆی كۆمەلگای مەدەنییدا.
تعليقات
إرسال تعليق